اخبار داغ

جدیدترین ایده راهکار خشکسالی برروی گیاهان

جدیدترین ایده راهکار خشکسالی برروی گیاهان
رئیس دانشگاه پیام نور حاجی آباد جدیدترین ایده راهکارهای مقابله با کم آبیاری گیاهان در جنوب کشور را ارائه کرد.
[

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا، به نقل از  پیارم ، روح الله حسن زاده رئیس  عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور حاجی آباد،دانشجوی دکترای کشاورزی دانشگاه تهران، با توجه به شرایط آب و هوایی استان هرمزگان تصمیم گرفتم در این زمینه مقاله های علمی که راه گشای مشکلات استانم باشد.

, شبکه اطلاع رسانی راه دانا,  , پیارم ،,  روح الله حسن زاده رئیس  عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور حاجی آباد،دانشجوی دکترای کشاورزی دانشگاه تهران، با توجه به شرایط آب و هوایی استان هرمزگان تصمیم گرفتم در این زمینه مقاله های علمی که راه گشای مشکلات استانم باشد.,

 

,

مقاله ای که اخیرا" از بنده چاپ شده است با عنوان اثرات کم آبیاری بروی گیاهان زراعی (گیاهان دارویی) در مجله علمی پژوهشی تخصصی گیاهان زراعی ایران (دانشگاه تهران) پذیرفته و چاپ شده است ضمنا" لازم به ذکر است که مجله علوم گیاهان زراعی ایران از جمله مجلات معتبر و حائز اهمیت در زمینه کشاورزی در کشور محسوب می شود که دارای بالاترین امتیاز از لحاظ علمی به کشور است.

,

 

,

حسن زاده در ادامه بیان داشت: هدف از نوشتن این مقاله ،با توجه به وجود خشکسالی های چند سال اخیر و اثرات آن بروی مناطق جنوبی کشور بخصوص استان هرمزگان زمینه ای برای کارهای پزوهشی در راستای فعالیتهای علمی برای تولید علم به منظور اثرات کم آبیاری در مزرعه می بایست مورد توجه قرار بگیرد.

,

 

,

این مقاله با فعالیت دو ساله بر روی گیاه خاص مرزه در مکان ایستگاه تحقیقات کشاورزی در شهرستان حاجی آباد انجام پذیرفته است .

,

 

,

تاثیر کم‌آبیاری و مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف بر صفات مورفو-فیزیولوژیک مرزه یکساله تابستانه (Satureja hortensis L.)

, تاثیر کم‌آبیاری و مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف بر صفات مورفو-فیزیولوژیک مرزه یکساله تابستانه,  (Satureja hortensis L.), Satureja hortensis,

(دکتر روح اله حسن زاده رییس دانشگاه پیام نور حاجی آباد هرمزگان)

, (دکتر روح اله حسن زاده رییس دانشگاه پیام نور حاجی آباد هرمزگان),

 

,

چکیده

, چکیده,

 

,

برای مطالعه تاثیر کم آبیاری و مصرف کود‌های پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات گیاه  مرزه یکساله پژوهشی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان حاجی آباد به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال‌های زراعی 1393-1391 اجرا گردید. عامل آبیاری در سه سطح آبیاری، شامل آبیاری رایج منطقه، تنش کم‏آبی متوسط و شدید (به ترتیب بر اساس 70، 100 و 130 میلی‏متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی و عامل کودی در 9 سطح شامل سوپر فسفات تریپل و نیترات آمونیوم هر یک در دو سطح کم و زیاد (100 و 200 کیلوگرم در هکتار)، محلول‏پاشی سولفات روی و سولفات آهن هر یک در دو سطح کم و زیاد (5/0 و 1 کیلوگرم در هکتار)، و شاهد (بدون مصرف کود) در کرت‌های فرعی قرار داده شدند. تجزیه واریانس مرکب داده‏ها نشان داد که تیمارهای مختلف آبیاری و مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف و برهمکنش آنها بر اکثر صفات گیاه  مرزه یکساله از جمله ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی تاثیر معنی‌داری داشتند. به طوری که تنش کم آبیاری و محلول پاشی روی و آهن موجب افزایش میزان پرولین و قند محلول گیاه شد. بیشترین میزان کلروفیل کل (66/2 میلی‌گرم بر گرم ماده تر) و بالاترین محتوای آب نسبی برگ (7/62 درصد)، مربوط به عامل آبیاری رایج (شاهد) بود. تنش آبیاری موجب افزایش مقادیر پرولین، قند محلول و میزان اسانس شد؛ و محلول‌پاشی عناصر کم مصرف روی و آهن در هنگام بروز کم آبیاری تحمل گیاه  مرزه یکساله به تنش خشکی را افزایش داد.

, A,

 

,

واژه‌های کلیدی: مرزه یکساله، تنش کم‏آبی، کود پر مصرف و کم مصرف، اسانس، پرولین

, واژه‌های کلیدی:, واژه‌های کلیدی:, مرزه یکساله، تنش کم‏آبی، کود پر مصرف و کم مصرف، اسانس، پرولین,

 

,

مقدمه

, مقدمه,

 

,

گیاهان خانواده نعناع از دیرباز به عنوان گیاهان دارویی و ادویه ای به کار برده می‏شوند. جنس  مرزه یکساله یکی از اجزای مهم این خانواده به حساب می‏آید (Jamzadeh, 2009). گیاه مرزه در مصارف پزشکی و طب سنتی به عنوان اشتها آور، آرام بخش، ضد عفونی کننده و مسکن درد دندان رایج می باشد. اسانس ها ترکیبات شیمیایی پیچیده ای هستند که اغلب بیش از صد جزء اصلی در ترکیبشان موجود است که عامل اصلی طعم و بوی آنها می باشند (Hey, 2000). مواد مؤثره اگر چه اساساً با هدایت فرایندهای ژنتیکی ساخته می‌شوند، اما سنتز آنها به طور بارزی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می‏گیرد، به طوری که عوامل محیطی سبب تغییراتی در رشد و نمو گیاهان دارویی و نیز کمیت و کیفیت مواد مؤثره آنها می‌شود (Omidbeygi, 1995). ﻧﻈﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺘﻬﺎی ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺮای ﺳﺎزﮔﺎری ﮔﻴﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ و ﺗﻨﺸﻬﺎی ﻣﺤـﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر اﻓﺘﺎدن ﻳﻚ ﻧﻮع ﺟﺮﻳﺎن دﻓﺎﻋﻲ در ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻤﺮار ﺗﻌﺎدل ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی ﺣﻴﺎﺗﻲ است (Omidbeygi, 1995). ﮔﻴﺎﻫﺎن در ﺗﻨﺸﻬﺎی ﻣﺤﻴﻄﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺧﺸﻜﻲ، ﺷﻮری، ﮔﺮﻣﺎ و ﻏﻴﺮه ﺑﺎ ذﺧﻴﺮه ﻣﻮاد ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪه اﺳﻤﺰی ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻨﺸﻬﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ (Hekmatshoar, 2003). ﻣﻮاد ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه ﻓﺸﺎر اﺳﻤﺰی ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ اﺳﻴﺪﻫﺎی آﻣﻴﻨﻪ، ﻗﻨﺪﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻲ ﻳﻮﻧﻬﺎی ﻣﻌﺪﻧﻲ، ﻫﻮرﻣﻮﻧﻬﺎ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻨﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﭘﺮوﻟﻴﻦ ﻳﻜﻲ از اﺳﻴﺪ آﻣﻴﻨﻪﻫﺎی ﻓﻌﺎل در ﭘﺪﻳﺪه ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﻤﺰی ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﺠﺎد و ﺣﻔﻆ ﻓﺸﺎر اﺳﻤﺰی درون ﮔﻴﺎه ﻧﻘﺶ ﺑﻪﺳﺰاﻳﻲ دارد (Majidi Harvan, 1993).

, Jamzadeh, 2009, Hey, 2000, Omidbeygi, 1995, Omidbeygi, 1995, Hekmatshoar, 2003, Majidi Harvan, 1993,

 

,

آب یکی از مهمترین عوامل محیطی است که تأثیر عمده‌ای بر رشد، نمو و مواد مؤثرة گیاهان دارویی دارد.

,

 

,

 تنش آب به طور مستقیم می‌تواند بر فرآیندهای بیوشیمیایی مربوط به فتوسنتز و به طور غیرمستقیم بر ورود دی‌اکسیدکربن به داخل روزنه‌ها اثر گذاشته که با محدود شدن فرآورده‌های فتوسنتزی، رشد گیاه و در نهایت عملکرد آن دچار نقصان می‌شود (Majidi Harvan,1993). تنش خشکی علاوه بر اثر منفی بر روی عملکرد گیاه، باعث بروز یا تشدید کمبود عناصر غذایی نیز می‌شود، همچنین موجب اختلال در روند جذب و تجمع عناصر غذایی می‌گردد (Salardini, & Mojtahedi, 2003). بنابراین اوضاع و عوامل محیطی رشد گیاهان دارویی از جمله نوع خاک، مواد معدنی، موقعیت جغرافیایی، ارتفاع و امثال آن در تولید متابولیتهای ثانویه، نقشهای متفاوت دارند. در موارد مشخص کمبود یک عنصر غذایی بدون کاهش عناصر دیگر موجب تغییر نوع و مقدار متابولیتهای ثانویه می‌شود و این مطلب به ویژه در مورد دو عنصر اصلی نیتروژن و فسفر و همچنین عناصر کم مصرف آهن و روی مسلم است (Salardini, & Mojtahedi, 2003). در خاک‌های ایران به دلایل متعددی از جمله آهکی بودن، اسیدیته بالا، حضور بی‌کربنات فراوان در آب‌های آبیاری، مصرف فراوان و بیش از نیاز کودهای فسفری و در نهایت عدم استفاده از کودهای محتوی عنصر روی و دیگر عناصر ریزمغذی عمومیت دارد. گیاه دارویی  مرزه یکساله نیز در طول رویش و تولید مواد مؤثره به مقدار زیادی از این عناصر نیاز دارد و تحقیقات نشان داده که مقادیر مناسب از عناصر غذائی پر مصرف و کم مصرف به میزان قابل توجهی سبب افزایش اسانس  مرزه یکساله می‌شود (Alizadeh et al. 2007). عناصر کم‌مصرف در صورت کمبود در گیاهان گاهی به عنوان محدودکننده جذب سایر عناصر غذایی و رشد عمل می‌کنند و همین امر لزوم توجه بیشتر به کاربرد آنها را مشخص می‌سازد. بنابر این، با توجه به موارد اشاره شده و خصوصیات با ارزش گیاه دارویی  مرزه یکساله، هدف از انجام این آزمایش بررسی تأثیر کم‌آبیاری و مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف بر صفات فیزیولوژیک و موفوفیزیولوژیک    مرزه یکساله می‌باشد.

, Majidi Harvan,1993, Salardini, & , Mojtahedi, 2003, Salardini, & , Mojtahedi, 2003, Alizadeh et al. 2007,

 

,

مواد و روش ها

, مواد و روش, ها,

 

,

پژوهش حاضر در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان حاجی آباد (هرمزگان) طی سال‌های زراعی 1391 تا 1393 اجرا گردید. آزمایش‌ها به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طرح‌ریزی شدند. عامل آبیاری شامل 70 میلی‌متر (بدون تنش)، 100 میلی‌متر (تنش متوسط) و 130 میلی‌متر (تنش شدید) تبخیر از تشت تبخیر کلاس A در کرت‌های اصلی و 9 عامل کودی شامل سوپر فسفات در دو سطح کم و زیاد (100 و 200 کیلوگرم در هکتار)، نیترات آمونیوم در دو سطح کم و زیاد (100 و 200 کیلوگرم در هکتار)، سولفات روی در دو سطح کم و زیاد (5/0 و یک کیلوگرم در هکتار)، سولفات آهن در دو سطح کم و زیاد (5/0 و یک کیلوگرم در هکتار) و یک سطح بدون مصرف هیچ نوع کودی (شاهد) در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در این بررسی آنالیز خاک قبل از کاشت در دو عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتیمتر صورت پذیرفت که نتایج آن در جدول 1 آمده است.

, A,

 

,

جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک مزرعه مورد بررسی

عمق (cm)

هدایت الکتریکی (dsm-1)

واکنش گل اشباع

نسبت جذب سدیم

فسفر قابل جذب

پتاسیم قابل جذب

آهن (ppm)

روی (ppm)

منگنز (ppm)

مس (ppm)

سولفات (ppm)

کربن آلی (%)

ازت کل (%)

درصد رس

درصد لای

درصد شن

30-0

7/3

9/7

3

7

400

3/0

8/1

2/3

2/0

318

02/1

098/0

4/19

46

6/34

60-30

2/5

8

2/3

5

293

1/0

3/0

8/3

1/0

714

79/0

074/0

4/19

46

6/34

,

جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک مزرعه مورد بررسی

عمق (cm)

هدایت الکتریکی (dsm-1)

واکنش گل اشباع

نسبت جذب سدیم

فسفر قابل جذب

پتاسیم قابل جذب

آهن (ppm)

روی (ppm)

منگنز (ppm)

مس (ppm)

سولفات (ppm)

کربن آلی (%)

ازت کل (%)

درصد رس

درصد لای

درصد شن

30-0

7/3

9/7

3

7

400

3/0

8/1

2/3

2/0

318

02/1

098/0

4/19

46

6/34

60-30

2/5

8

2/3

5

293

1/0

3/0

8/3

1/0

714

79/0

074/0

4/19

46

6/34

,

جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک مزرعه مورد بررسی

,

جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک مزرعه مورد بررسی

,

جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک مزرعه مورد بررسی

, جدول 1- نتایج آزمون دو نمونه خاک, مزرعه مورد بررسی,

عمق (cm)

هدایت الکتریکی (dsm-1)

واکنش گل اشباع

نسبت جذب سدیم

فسفر قابل جذب

پتاسیم قابل جذب

آهن (ppm)

روی (ppm)

منگنز (ppm)

مس (ppm)

سولفات (ppm)

کربن آلی (%)

ازت کل (%)

درصد رس

درصد لای

درصد شن

,

عمق (cm)

,

عمق (cm)

, (cm),

هدایت الکتریکی (dsm-1)

,

هدایت الکتریکی (dsm-1)

, (dsm-1),

واکنش گل اشباع

,

واکنش گل اشباع

,

نسبت جذب سدیم

,

نسبت جذب سدیم

,

فسفر قابل جذب

,

فسفر قابل جذب

,

پتاسیم قابل جذب

,

پتاسیم قابل جذب

,

آهن (ppm)

,

آهن (ppm)

, ppm,

روی (ppm)

,

روی (ppm)

, ppm,

منگنز (ppm)

,

منگنز (ppm)

, ppm,

مس (ppm)

,

مس (ppm)

, ppm,

سولفات (ppm)

,

سولفات (ppm)

, ppm,

کربن آلی (%)

,

کربن آلی (%)

,

ازت کل (%)

,

ازت کل (%)

,

درصد رس

,

درصد رس

,

درصد لای

,

درصد لای

,

درصد شن

,

درصد شن

,

30-0

7/3

9/7

3

7

400

3/0

8/1

2/3

2/0

318

02/1

098/0

4/19

46

6/34

,

30-0

,

30-0

, 30-0,

7/3

,

7/3

,

9/7

,

9/7

,

3

,

3

,

7

,

7

,

400

,

400

,

3/0

,

3/0

,

8/1

,

8/1

,

2/3

,

2/3

,

2/0

,

2/0

,

318

,

318

,

02/1

,

02/1

,

098/0

,

098/0

,

4/19

,

4/19

,

46

,

46

,

6/34

,

6/34

,

60-30

2/5

8

2/3

5

293

1/0

3/0

8/3

1/0

714

79/0

074/0

4/19

46

6/34

,

60-30

,

60-30

, 60-30,

2/5

,

2/5

,

8

,

8

,

2/3

,

2/3

,

5

,

5

,

293

,

293

,

1/0

,

1/0

,

3/0

,

3/0

,

8/3

,

8/3

,

1/0

,

1/0

,

714

,

714

,

79/0

,

79/0

,

074/0

,

074/0

,

4/19

,

4/19

,

46

,

46

,

6/34

,

6/34

,
 
,

 

,

هر کرت آزمایشی شامل پنج ردیف کاشت به طول 3 متر به فاصله ردیف 50 سانتی‌متر به صورت جوی و پشته و فاصله بین بوته‌ها روی هر ردیف 25 سانتی‌متر انتخاب گردید. فاصله بین کرت‌های اصلی (سطوح تنش) در هر بلوک، دو ردیف کاشت (100 سانتیمتر)، فاصله بین کرت‌های فرعی (سطوح کودی) یک ردیف کاشت (50 سانتیمتر) و فاصله بین بلوک‌ها (تکرار) 3 متر انتخاب گردید. بذر مرزه یکساله مورد بررسی (توده اصفهان) از موسسه پاکان بذر در شهرستان اصفهان تهیه شد و قبل از کشت، بذور با سم قارچ‌کش ویتاواکس (دو در هزار) ضد عفونی شدند. به جهت ریز بودن بذر  مرزه یکساله، در بهمن ماه در جعبه‌هایی به صورت خزانه کشت گردید و در نهایت در اواخر فروردین ماه زمانی که نشاءها در مرحله 4 تا 6 برگی بودند، به زمین اصلی منتقل شدند. نحوه و زمان اجرای عامل های کودی به این صورت بود که عامل کودی سوپر فسفات تریپل طی یک مرحله در زمان آماده سازی زمین و قبل از عملیات دیسک، عامل کودی نیترات آمونیوم طی دو مرحله (قبل از انتقال نشا در زمین و در زمان شاخه‌دهی  مرزه یکساله) و عامل کودی سولفات روی و سولفات آهن، طی دو مرحله (در زمان شاخه‌دهی و گلدهی) به صورت محلولپاشی اعمال گردید. همچنین در این بررسی تیمار آبیاری 2 هفته بعد از انتقال نشاء‌ها به زمین اصلی اعمال و اجرا گردید.

,

 

,

در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﻛﺎﻣﻞ، اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﭘﺮوﻟﻴﻦ و ﻗﻨﺪﻫﺎی ﻣﺤﻠﻮل ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ایریگوین (Irrigoyen et al. 1992) از ﺑﺮﮔﻬﺎی ﺗﺎزه اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﮔﻴﺎه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺤﺘﻮی آب ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺮگ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل لویت (Levitt, 1980) ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺷﺪ.

, Irrigoyen, et al. 1992, Levitt, 1980,

 

,

 

,

Wf: وزن ﺗﺮ ﺑﺎﻓﺖ ﮔﻴﺎه.

, Wf,

Wt: وزن آﻣﺎس ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮔﻴﺎه (اﺷﺒﺎع ﺷﺪه از آب)

, Wt,

Wd: وزن ﺧﺸﻚ ﺑﺎﻓﺖ ﮔﻴﺎه.

, Wd,

 

,

مقدار پرولین آزاد و قندهای محلول برگ با استفاده از روش پاکوئین و لچاژر (Paquine, & Lechasser, 1997) اندازه‌گیری شد. جهت سنجش این ترکیبات، ابتدا عصاره الکلی از برگ نمونه‌ها تهیه شد و پس از جداسازی مایع رویی با سانتریفیوژ، توسط دستگاه اسپکتروفتومتر جذب نور در طول موج­های 515 و 625 نانومتر (به ترتیب برای پرولین و قندهای محلول) قرائت گردید. میزان کلروفیل نیز از طریق معادلات آرنون (Arnon, 1967) بصورت زیر محاسبه گردید:

, Paquine, & Lechasser, 1997, Arnon, 1967, ) ,

Chl a=(0.0127*OD663)-(0.00269*OD645)

,

Chl b=(0.0229*OD645)-(0.00468*OD663)

,

Chl a+b=(0.00805*OD663)+(0.02031*OD645)

,

که در معادلات فوق Chla معادل محتوای کلروفیل a، Chlb معادل محتوای کلروفیل b و Chla + Chlb معادل محتوای کلروفیل a وb براساس میلی گرم بر گرم وزن تر برگ و OD عدد قرائت شده توسط دستگاه اسپکتوفتومتر در طول موج­های 663 و 645 نانومتر می­باشد.

, Chla, Chla, a, Chlb, Chlb, b, Chla , Chla , + Chlb, Chlb, a, b, OD,

 

,

همچنین در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﻛﺎﻣﻞ و پس از حذف اثرات حاشیه ای (حذف دو ردیف کناری و 50 سانتی متر از ابتدا و انتهای کرت) سرشاخه های گلدار از ارتفاع 5 سانتیمتری بالای خاک و در ساعت 11 صبح برداشت و اﻗﺪام ﺑﻪ اﺳﺎﻧﺲﮔﻴﺮی ﮔﺮدﻳﺪ. اﺳﺎﻧﺲﮔﻴﺮی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎ آب (ﻛﻠﻮﻧﺠﺮ) بعد از خشک شدن نمونه ها در سایه ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. داده‌های حاصل از سه سال آزمایش توسط نرم افزار SAS مورد تجزیه مرکب قرار گرفت و میانگین داده‌ها براساس آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار (LSD) در سطح احتمال 5 درصد مقایسه شدند. در ضمن برای صفاتی که برهمکنش فاکتورها در آنها معنی‌دار شد به روش LSMeans برش‌دهی برهمکنش نسبت به کرت اصلی انجام شد.

, SAS, LSD, LSMeans,

 

,

 

,

نتایج و بحث

, نتایج و بحث,

 

,

ارتفاع بوته

, ارتفاع بوته,

 

,

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر سطوح مختلف تنش کم‌آبیاری، اثر کاربرد کودهای پر مصرف و کم مصرف و برهمکنش آنها بر ارتفاع بوته  مرزه یکساله در سطح یک درصد معنی‌دار بود (جدول 2). با توجه به معنی‌دار شدن برهمکنش بین تنش کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف، برش‌دهی برهمکنش‌ها برای این صفت انجام شد. نتایج برش‌دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای ارتفاع بوته نشان داد که اثر کودهای پر مصرف و کم مصرف در کلیه سطوح مختلف تنش کم‌آبیاری در سطح یک درصد معنی دار شد (جدول 4). مقایسه میانگین برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای ارتفاع بوته (جدول 5) نشان داد که در عامل های آبیاری رایج (شاهد) و تنش کم‌آبی متوسط، بیشترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار کودی مصرف 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم در هکتار بود؛ ولی در تیمار تنش کم‌آبیاری شدید بیشترین ارتفاع بوته (8/48 سانتیمتر) مربوط به تیمار مصرف یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار بود. همچنین کمترین ارتفاع بوته در کلیه تیمارهای تنش کم‌آبیاری مربوط به تیمارهای 200 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات و شاهد (عدم مصرف کود) بدست آمد (جدول 5). عامل شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 6/58 سانتیمتر بیشترین و عامل تنش کم‌آبی شدید (130 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A) با میانگین 0/43 سانتیمتر کمترین ارتفاع بوته را به خود اختصاص داد (جدول 3). مانیرام و همکاران (Muni Ram et al., 1995) ضمن بررسی رژیم‌های مختلف رطوبت خاک بر گونه ای از نعناع نتیجه گرفتند که افزایش رطوبت خاک، ارتفاع گیاه را به طور معنی‌داری افزایش می‏دهد. همانطور که قبلا نیز گفته شد، استفاده زیاد از کودهای فسفری، بخصوص در شرایط تنش کم‌آبیاری باعث کاهش جذب برخی عناصر ضروری بخصوص عناصر کم مصرف در گیاه می‌شود (Leon and Kochain, 1991) و در نهایت باعث کاهش رشد گیاه می‌شود. نتایج پژوهش بابایی و همکاران (Babai et al., 2010) در آویشن نشان دادکه تنش خشکی اثر معنی‌داری بر ارتفاع گیاه دارد،  به طوری که ارتفاع بوته بین همه تیمارها بجز تیمار تنش ملایم و متوسط کم‌آبیاری اختلاف معنی‌داری داشته است.

, A, Muni Ram et al., 1995, et al., , Leon and Kochain, 1991, Babai et al., 2010,

 

,

 

,
جدول 2- تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله در تیمارهای مختلف کودی تحت تنش کم‌آبیاری در سالهای مختلف

 

منایع تغییرات

درجه آزادی

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

درصد اسانس

 

سال

2

ns916/7

ns3544/0

ns05/27

ns0177/0

ns05/78

ns0009/0

ns0353/0

 

بلوک در سال

6

54/13

247/2

008/8

0099/0

72/26

0050/0

1032/0

 

تنش کم‌آبیاری

2

**5002

**8/168

**6694

**43/68

**4435

**30/14

**6199/0

 

تنش کم‌آبیاری × سال

4

ns815/5

ns742/0

ns431/2

ns0019/0

ns846/2

ns0024/0

ns0001/0

 

خطای اصلی

12

66/10

447/0

93/12

0013/0

091/9

0018/0

0083/0

 

کود

8

**99/604

**73/22

**58/62

**612/2

**0/702

**083/1

**3118/0

 

کود × سال

16

ns731/1

ns461/0

ns245/0

ns0064/0

ns6605/0

ns0020/0

ns0002/0

 

تنش کم‌آبیاری × کود

16

**46/87

**990/5

ns959/1

**4163/0

**63/62

**2107/0

ns0019/0

 

تنش کم‌آبیاری × کود × سال

32

ns250/1

ns192/0

ns180/0

ns0081/0

ns4259/0

ns0011/0

ns0003/0

 

خطای فرعی

144

643/7

209/1

28/12

0083/0

504/11

0166/0

0022/0

 

ضریب تغییرات (درصد)

 

52/5

51/7

50/6

25/5

68/5

77/5

63/2

 

** و * : به ترتیب نشانگر معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی در سطوح احتمال 1 و 5 درصد می‌باشد؛ ns: معنی‌دار نمی‌باشد.

 

جدول 3-  مقایسه میانگین‌ اثرات تنش های مختلف کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*

 

         صفات 

 

تیمارها

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

RWC))%

پرولین

 (میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

درصد اسانس

 

‌آبیاری

 

 

 

 

 

 

 

 

آبیاری رایج*

a6/58

a1/16

a7/62

c783/0

c42/52

a66/2

c71/1

 

تنش متوسط کم‌آبی **

b7/48

b6/14

b6/54

b81/1

b36/59

b22/2

b79/1

 

تنش شدید کم‌آبی ***

c0/43

c2/13

c5/44

a62/2

a21/67

c82/1

a89/1

 

کود

 

 

 

 

 

 

 

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

a4/57

a7/15

a6/56

c77/1

a4/67

b37/2

a96/1

 

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

b3/54

b0/15

ab3/55

de57/1

b9/59

d27/2

b88/1

 

سوپر فسفات (200kg/ha)

f8/43

bc7/14

d0/52

c73/1

e5/51

e11/2

g59/1

 

سوپر فسفات (100kg/ha)

e9/46

bc9/14

bcd8/53

e52/1

d9/54

f00/2

f69/1

 

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

c8/51

bc8/14

cd3/52

c76/1

b3/60

bc36/2

d81/1

 

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

d3/49

c4/14

cd0/53

d59/1

c1/58

cd29/2

e76/1

 

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

b7/53

ab1/15

cd3/53

a39/2

a4/66

a52/2

c84/1

 

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

d2/50

bc7/14

bc0/54

b99/1

b4/61

bcd32/2

d80/1

 

شاهد (بدون مصرف کود)

f6/43

d4/12

ab2/55

f31/1

c0/57

g88/1

de79//1

 

*: در هر ستون میانگین‌هایی که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

جدول 4- برش دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله

 

تنش کم‌آبیاری

درجه آزادی

میانگین مربعات (MS)

 

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

 

کود×آبیاری رایج*

8

449**

92/13**

082/0**

108**

555/0**

 

کود×تنش متوسط کم‌آبی **

8

206**

22/9**

306/2**

277**

396/0**

 

کود×تنش شدید کم‌آبی ***

8

125**

57/11**

057/1**

442**

553/0**

 

**: معنی‌داری در سطح 1 درصد.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

 
جدول 5- میانگین برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*

تیمارها

‌             آبیاری               کود

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

(میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

آبیاری رایج*

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

6/72a

8/18a

bc79/0

a25/60

a04/3

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/66b

2/17b

bcd75/0

bc74/52

b90/2

سوپر فسفات (200kg/ha)

3/52gh

9/15c

bcd75/0

d59/47

ef52/2

سوپر فسفات (100kg/ha)

6/53fg

1/16bc

cd72/0

cd25/50

f42/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

9/59c

0/16c

bcd77/0

bc77/51

bc83/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

8/56de

5/15c

bcd75/0

bc40/51

d69/2

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

2/59cd

8/15c

a01/1

b25/54

cd76/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

5/55ef

4/15c

b83/0

bc47/52

e54/2

شاهد (بدون مصرف کود)

7/50h

3/14d

d69/0

c07/51

g26/2

تنش متوسط کم‌آبی **

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

4/53a

7/15a

c95/1

a70/68

b39/2

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

3/52ab

3/15ab

f44/1

b82/60

c23/2

سوپر فسفات (200kg/ha)

6/40d

4/14b

d84/1

e03/51

d09/2

سوپر فسفات (100kg/ha)

5/48c

8/14ab

f41/1

de12/54

e94/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/50bc

7/14ab

d85/1

bc41/59

bc34/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

6/49c

5/14b

e57/1

bc82/57

bc28/2

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

9/52b

1/15ab

a81/2

a24/66

a51/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/50bc

9/14ab

b29/2

b86/59

bc32/2

شاهد (بدون مصرف کود)

0/41d

1/12c

g14/1

cd26/56

e88/1

تنش شدید کم‌آبی ***

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

1/46b

5/12c

de58/2

b19/73

d67/1

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/44b

7/12c

ef52/2

d27/66

d69/1

سوپر فسفات (200kg/ha)

5/38d

9/13ab

cd61/2

f84/55

d71/1

سوپر فسفات (100kg/ha)

7/38d

9/13ab

f44/2

e31/60

d65/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/45b

8/13ab

c67/2

c85/69

c90/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

5/41c

2/13bc

f44/2

d01/65

c90/1

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

8/48a

5/14a

a35/3

a76/78

a28/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/45b

9/13ab

b85/2

bc95/71

b11/2

شاهد (بدون مصرف کود)

1/39cd

7/10d

g09/2

d73/63

e50/1

*: در هر قسمت مقادیری که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

                                                             
,
جدول 2- تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله در تیمارهای مختلف کودی تحت تنش کم‌آبیاری در سالهای مختلف

 

منایع تغییرات

درجه آزادی

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

درصد اسانس

 

سال

2

ns916/7

ns3544/0

ns05/27

ns0177/0

ns05/78

ns0009/0

ns0353/0

 

بلوک در سال

6

54/13

247/2

008/8

0099/0

72/26

0050/0

1032/0

 

تنش کم‌آبیاری

2

**5002

**8/168

**6694

**43/68

**4435

**30/14

**6199/0

 

تنش کم‌آبیاری × سال

4

ns815/5

ns742/0

ns431/2

ns0019/0

ns846/2

ns0024/0

ns0001/0

 

خطای اصلی

12

66/10

447/0

93/12

0013/0

091/9

0018/0

0083/0

 

کود

8

**99/604

**73/22

**58/62

**612/2

**0/702

**083/1

**3118/0

 

کود × سال

16

ns731/1

ns461/0

ns245/0

ns0064/0

ns6605/0

ns0020/0

ns0002/0

 

تنش کم‌آبیاری × کود

16

**46/87

**990/5

ns959/1

**4163/0

**63/62

**2107/0

ns0019/0

 

تنش کم‌آبیاری × کود × سال

32

ns250/1

ns192/0

ns180/0

ns0081/0

ns4259/0

ns0011/0

ns0003/0

 

خطای فرعی

144

643/7

209/1

28/12

0083/0

504/11

0166/0

0022/0

 

ضریب تغییرات (درصد)

 

52/5

51/7

50/6

25/5

68/5

77/5

63/2

 

** و * : به ترتیب نشانگر معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی در سطوح احتمال 1 و 5 درصد می‌باشد؛ ns: معنی‌دار نمی‌باشد.

 

جدول 3-  مقایسه میانگین‌ اثرات تنش های مختلف کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*

 

         صفات 

 

تیمارها

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

RWC))%

پرولین

 (میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

درصد اسانس

 

‌آبیاری

 

 

 

 

 

 

 

 

آبیاری رایج*

a6/58

a1/16

a7/62

c783/0

c42/52

a66/2

c71/1

 

تنش متوسط کم‌آبی **

b7/48

b6/14

b6/54

b81/1

b36/59

b22/2

b79/1

 

تنش شدید کم‌آبی ***

c0/43

c2/13

c5/44

a62/2

a21/67

c82/1

a89/1

 

کود

 

 

 

 

 

 

 

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

a4/57

a7/15

a6/56

c77/1

a4/67

b37/2

a96/1

 

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

b3/54

b0/15

ab3/55

de57/1

b9/59

d27/2

b88/1

 

سوپر فسفات (200kg/ha)

f8/43

bc7/14

d0/52

c73/1

e5/51

e11/2

g59/1

 

سوپر فسفات (100kg/ha)

e9/46

bc9/14

bcd8/53

e52/1

d9/54

f00/2

f69/1

 

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

c8/51

bc8/14

cd3/52

c76/1

b3/60

bc36/2

d81/1

 

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

d3/49

c4/14

cd0/53

d59/1

c1/58

cd29/2

e76/1

 

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

b7/53

ab1/15

cd3/53

a39/2

a4/66

a52/2

c84/1

 

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

d2/50

bc7/14

bc0/54

b99/1

b4/61

bcd32/2

d80/1

 

شاهد (بدون مصرف کود)

f6/43

d4/12

ab2/55

f31/1

c0/57

g88/1

de79//1

 

*: در هر ستون میانگین‌هایی که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

جدول 4- برش دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله

 

تنش کم‌آبیاری

درجه آزادی

میانگین مربعات (MS)

 

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

 

کود×آبیاری رایج*

8

449**

92/13**

082/0**

108**

555/0**

 

کود×تنش متوسط کم‌آبی **

8

206**

22/9**

306/2**

277**

396/0**

 

کود×تنش شدید کم‌آبی ***

8

125**

57/11**

057/1**

442**

553/0**

 

**: معنی‌داری در سطح 1 درصد.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

 
جدول 5- میانگین برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*

تیمارها

‌             آبیاری               کود

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

(میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

آبیاری رایج*

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

6/72a

8/18a

bc79/0

a25/60

a04/3

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/66b

2/17b

bcd75/0

bc74/52

b90/2

سوپر فسفات (200kg/ha)

3/52gh

9/15c

bcd75/0

d59/47

ef52/2

سوپر فسفات (100kg/ha)

6/53fg

1/16bc

cd72/0

cd25/50

f42/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

9/59c

0/16c

bcd77/0

bc77/51

bc83/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

8/56de

5/15c

bcd75/0

bc40/51

d69/2

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

2/59cd

8/15c

a01/1

b25/54

cd76/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

5/55ef

4/15c

b83/0

bc47/52

e54/2

شاهد (بدون مصرف کود)

7/50h

3/14d

d69/0

c07/51

g26/2

تنش متوسط کم‌آبی **

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

4/53a

7/15a

c95/1

a70/68

b39/2

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

3/52ab

3/15ab

f44/1

b82/60

c23/2

سوپر فسفات (200kg/ha)

6/40d

4/14b

d84/1

e03/51

d09/2

سوپر فسفات (100kg/ha)

5/48c

8/14ab

f41/1

de12/54

e94/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/50bc

7/14ab

d85/1

bc41/59

bc34/2

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

6/49c

5/14b

e57/1

bc82/57

bc28/2

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

9/52b

1/15ab

a81/2

a24/66

a51/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/50bc

9/14ab

b29/2

b86/59

bc32/2

شاهد (بدون مصرف کود)

0/41d

1/12c

g14/1

cd26/56

e88/1

تنش شدید کم‌آبی ***

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

1/46b

5/12c

de58/2

b19/73

d67/1

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/44b

7/12c

ef52/2

d27/66

d69/1

سوپر فسفات (200kg/ha)

5/38d

9/13ab

cd61/2

f84/55

d71/1

سوپر فسفات (100kg/ha)

7/38d

9/13ab

f44/2

e31/60

d65/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/45b

8/13ab

c67/2

c85/69

c90/1

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

5/41c

2/13bc

f44/2

d01/65

c90/1

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

8/48a

5/14a

a35/3

a76/78

a28/2

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/45b

9/13ab

b85/2

bc95/71

b11/2

شاهد (بدون مصرف کود)

1/39cd

7/10d

g09/2

d73/63

e50/1

*: در هر قسمت مقادیری که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

                                                              ,
جدول 2- تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله در تیمارهای مختلف کودی تحت تنش کم‌آبیاری در سالهای مختلف

 

,
جدول 2- تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله در تیمارهای مختلف کودی تحت تنش کم‌آبیاری در سالهای مختلف
,
جدول 2- تجزیه واریانس مرکب صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله در تیمارهای مختلف کودی تحت تنش کم‌آبیاری در سالهای مختلف
,

 

,

 

,

منایع تغییرات

درجه آزادی

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

درصد اسانس

 

,

منایع تغییرات

,

منایع تغییرات

, منایع تغییرات,

درجه آزادی

,

درجه آزادی

, درجه آزادی,

ارتفاع بوته

,

ارتفاع بوته

, ارتفاع بوته,

تعداد شاخه فرعی در بوته

,

تعداد شاخه فرعی در بوته

, تعداد شاخه فرعی در بوته,

محتوای آب نسبی برگ

,

محتوای آب نسبی برگ

, محتوای آب نسبی برگ,

پرولین

,

پرولین

, پرولین,

کربوهیدرات محلول

,

کربوهیدرات محلول

, کربوهیدرات محلول,

کلروفیل a+b

,

کلروفیل a+b

, کلروفیل , a+b, a+b,

درصد اسانس

,

درصد اسانس

, درصد اسانس,

 

,

 

,

سال

2

ns916/7

ns3544/0

ns05/27

ns0177/0

ns05/78

ns0009/0

ns0353/0

 

,

سال

,

سال

, سال,

2

,

2

, 2,

ns916/7

,

ns916/7

, ns, ns, ns, 916/7,

ns3544/0

,

ns3544/0

, ns, ns, ns, 3544/0,

ns05/27

,

ns05/27

, ns, ns, ns, 05/27,

ns0177/0

,

ns0177/0

, ns, ns, ns, 0177/0,

ns05/78

,

ns05/78

, ns, ns, ns, 05/78,

ns0009/0

,

ns0009/0

, ns, ns, ns, 0009/0,

ns0353/0

,

ns0353/0

, ns, ns, ns, 0353/0,

 

,

 

,

بلوک در سال

6

54/13

247/2

008/8

0099/0

72/26

0050/0

1032/0

 

,

بلوک در سال

,

بلوک در سال

, بلوک در سال,

6

,

6

, 6,

54/13

,

54/13

, 54/13,

247/2

,

247/2

, 247/2,

008/8

,

008/8

, 008/8,

0099/0

,

0099/0

, 0099/0,

72/26

,

72/26

, 72/26,

0050/0

,

0050/0

, 0050/0,

1032/0

,

1032/0

, 1032/0,

 

,

 

,

تنش کم‌آبیاری

2

**5002

**8/168

**6694

**43/68

**4435

**30/14

**6199/0

 

,

تنش کم‌آبیاری

,

تنش کم‌آبیاری

, تنش کم‌آبیاری,

2

,

2

, 2,

**5002

,

**5002

, **, **, 5002,

**8/168

,

**8/168

, **, **, 8/168,

**6694

,

**6694

, **, **, 6694,

**43/68

,

**43/68

, **, **, 43/68,

**4435

,

**4435

, **, **, 4435,

**30/14

,

**30/14

, **, **, 30/14,

**6199/0

,

**6199/0

, **, **, 6199/0,

 

,

 

,

تنش کم‌آبیاری × سال

4

ns815/5

ns742/0

ns431/2

ns0019/0

ns846/2

ns0024/0

ns0001/0

 

,

تنش کم‌آبیاری × سال

,

تنش کم‌آبیاری × سال

, تنش کم‌آبیاری × سال,

4

,

4

, 4,

ns815/5

,

ns815/5

, ns, ns, ns, 815/5,

ns742/0

,

ns742/0

, ns, ns, ns, 742/0,

ns431/2

,

ns431/2

, ns, ns, ns, 431/2,

ns0019/0

,

ns0019/0

, ns, ns, ns, 0019/0,

ns846/2

,

ns846/2

, ns, ns, ns, 846/2,

ns0024/0

,

ns0024/0

, ns, ns, ns, 0024/0,

ns0001/0

,

ns0001/0

, ns, ns, ns, 0001/0,

 

,

 

,

خطای اصلی

12

66/10

447/0

93/12

0013/0

091/9

0018/0

0083/0

 

,

خطای اصلی

,

خطای اصلی

, خطای اصلی,

12

,

12

, 12,

66/10

,

66/10

, 66/10,

447/0

,

447/0

, 447/0,

93/12

,

93/12

, 93/12,

0013/0

,

0013/0

, 0013/0,

091/9

,

091/9

, 091/9,

0018/0

,

0018/0

, 0018/0,

0083/0

,

0083/0

, 0083/0,

 

,

 

,

کود

8

**99/604

**73/22

**58/62

**612/2

**0/702

**083/1

**3118/0

 

,

کود

,

کود

, کود ,

8

,

8

, 8,

**99/604

,

**99/604

, **, **, 99/604,

**73/22

,

**73/22

, **, **, 73/22,

**58/62

,

**58/62

, **, **, 58/62,

**612/2

,

**612/2

, **, **, 612/2,

**0/702

,

**0/702

, **, **, 0/702,

**083/1

,

**083/1

, **, **, 083/1,

**3118/0

,

**3118/0

, **, **, 3118/0,

 

,

 

,

کود × سال

16

ns731/1

ns461/0

ns245/0

ns0064/0

ns6605/0

ns0020/0

ns0002/0

 

,

کود × سال

,

کود × سال

, کود × سال,

16

,

16

, 16,

ns731/1

,

ns731/1

, ns, ns, ns, 731/1,

ns461/0

,

ns461/0

, ns, ns, ns, 461/0,

ns245/0

,

ns245/0

, ns, ns, ns, 245/0,

ns0064/0

,

ns0064/0

, ns, ns, ns, 0064/0,

ns6605/0

,

ns6605/0

, ns, ns, ns, 6605/0,

ns0020/0

,

ns0020/0

, ns, ns, ns, 0020/0,

ns0002/0

,

ns0002/0

, ns, ns, ns, 0002/0,

 

,

 

,

تنش کم‌آبیاری × کود

16

**46/87

**990/5

ns959/1

**4163/0

**63/62

**2107/0

ns0019/0

 

,

تنش کم‌آبیاری × کود

,

تنش کم‌آبیاری × کود

, تنش کم‌آبیاری × کود,

16

,

16

, 16,

**46/87

,

**46/87

, **, **, 46/87,

**990/5

,

**990/5

, **, **, 990/5,

ns959/1

,

ns959/1

, ns, ns, ns, 959/1,

**4163/0

,

**4163/0

, **, **, 4163/0,

**63/62

,

**63/62

, **, **, 63/62,

**2107/0

,

**2107/0

, **, **, 2107/0,

ns0019/0

,

ns0019/0

, ns, ns, ns, 0019/0,

 

,

 

,

تنش کم‌آبیاری × کود × سال

32

ns250/1

ns192/0

ns180/0

ns0081/0

ns4259/0

ns0011/0

ns0003/0

 

,

تنش کم‌آبیاری × کود × سال

,

تنش کم‌آبیاری × کود × سال

, تنش کم‌آبیاری × کود × سال,

32

,

32

, 32,

ns250/1

,

ns250/1

, ns, ns, ns, 250/1,

ns192/0

,

ns192/0

, ns, ns, ns, 192/0,

ns180/0

,

ns180/0

, ns, ns, ns, 180/0,

ns0081/0

,

ns0081/0

, ns, ns, ns, 0081/0,

ns4259/0

,

ns4259/0

, ns, ns, ns, 4259/0,

ns0011/0

,

ns0011/0

, ns, ns, ns, 0011/0,

ns0003/0

,

ns0003/0

, ns, ns, ns, 0003/0,

 

,

 

,

خطای فرعی

144

643/7

209/1

28/12

0083/0

504/11

0166/0

0022/0

 

,

خطای فرعی

,

خطای فرعی

, خطای فرعی,

144

,

144

, 144,

643/7

,

643/7

, 643/7,

209/1

,

209/1

, 209/1,

28/12

,

28/12

, 28/12,

0083/0

,

0083/0

, 0083/0,

504/11

,

504/11

, 504/11,

0166/0

,

0166/0

, 0166/0,

0022/0

,

0022/0

, 0022/0,

 

,

 

,

ضریب تغییرات (درصد)

 

52/5

51/7

50/6

25/5

68/5

77/5

63/2

 

,

ضریب تغییرات (درصد)

,

ضریب تغییرات (درصد)

, ضریب تغییرات (درصد),

 

,

 

,

52/5

,

52/5

, 52/5,

51/7

,

51/7

, 51/7,

50/6

,

50/6

, 50/6,

25/5

,

25/5

, 25/5,

68/5

,

68/5

, 68/5,

77/5

,

77/5

, 77/5,

63/2

,

63/2

, 63/2,

 

,

 

,

** و * : به ترتیب نشانگر معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی در سطوح احتمال 1 و 5 درصد می‌باشد؛ ns: معنی‌دار نمی‌باشد.

 

,

** و * : به ترتیب نشانگر معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی در سطوح احتمال 1 و 5 درصد می‌باشد؛ ns: معنی‌دار نمی‌باشد.

,

** و * : به ترتیب نشانگر معنی‌دار بودن اثر عامل آزمایشی در سطوح احتمال 1 و 5 درصد می‌باشد؛ ns: معنی‌دار نمی‌باشد.

, ns,

 

,

 

,
جدول 3-  مقایسه میانگین‌ اثرات تنش های مختلف کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*

 

,
جدول 3-  مقایسه میانگین‌ اثرات تنش های مختلف کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*
,
جدول 3-  مقایسه میانگین‌ اثرات تنش های مختلف کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*
, LSD, *,

 

,

 

,

         صفات 

 

تیمارها

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

محتوای آب نسبی برگ

RWC))%

پرولین

 (میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

درصد اسانس

 

,

         صفات 

 

تیمارها

,

         صفات 

,          صفات  ,

 

,

تیمارها

, تیمارها,

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

,

ارتفاع بوته

, ارتفاع بوته,

(سانتیمتر)

, (سانتیمتر),

تعداد شاخه فرعی در بوته

,

تعداد شاخه فرعی در بوته

, تعداد شاخه فرعی در بوته,

محتوای آب نسبی برگ

RWC))%

,

محتوای آب نسبی برگ

, محتوای آب نسبی برگ,

RWC))%

, RWC), RWC), )%,

پرولین

 (میکرو مول بر گرم وزن تر)

,

پرولین

, پرولین,

 (میکرو مول بر گرم وزن تر)

,  (میکرو مول بر گرم وزن تر),

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

,

کربوهیدرات محلول

, کربوهیدرات محلول ,

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

, (میلی گرم بر گرم ماده تر),

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

,

کلروفیل a+b

, کلروفیل , a+b, a+b,

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

, (میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ),

درصد اسانس

,

درصد اسانس

, درصد اسانس,

 

,

 

,

‌آبیاری

 

 

 

 

 

 

 

 

,

‌آبیاری

,

‌آبیاری

, ‌آبیاری,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

آبیاری رایج*

a6/58

a1/16

a7/62

c783/0

c42/52

a66/2

c71/1

 

,

آبیاری رایج*

,

آبیاری رایج*

, آبیاری رایج*, *,

a6/58

,

a6/58

, a, a, a, 6/58,

a1/16

,

a1/16

, a, a, a, 1/16,

a7/62

,

a7/62

, a, a, a, 7/62,

c783/0

,

c783/0

, c, c, c, 783/0,

c42/52

,

c42/52

, c, c, c, 42/52,

a66/2

,

a66/2

, a, a, a, 66/2,

c71/1

,

c71/1

, c, c, c, 71/1,

 

,

 

,

تنش متوسط کم‌آبی **

b7/48

b6/14

b6/54

b81/1

b36/59

b22/2

b79/1

 

,

تنش متوسط کم‌آبی **

,

تنش متوسط کم‌آبی **

, تنش متوسط کم‌آبی **, **,

b7/48

,

b7/48

, b, b, b, 7/48,

b6/14

,

b6/14

, b, b, b, 6/14,

b6/54

,

b6/54

, b, b, b, 6/54,

b81/1

,

b81/1

, b, b, b, 81/1,

b36/59

,

b36/59

, b, b, b, 36/59,

b22/2

,

b22/2

, b, b, b, 22/2,

b79/1

,

b79/1

, b, b, b, 79/1,

 

,

 

,

تنش شدید کم‌آبی ***

c0/43

c2/13

c5/44

a62/2

a21/67

c82/1

a89/1

 

,

تنش شدید کم‌آبی ***

,

تنش شدید کم‌آبی ***

, تنش شدید کم‌آبی ***, ***,

c0/43

,

c0/43

, c, c, c, 0/43,

c2/13

,

c2/13

, c, c, c, 2/13,

c5/44

,

c5/44

, c, c, c, 5/44,

a62/2

,

a62/2

, a, a, a, 62/2,

a21/67

,

a21/67

, a, a, a, 21/67,

c82/1

,

c82/1

, c, c, c, 82/1,

a89/1

,

a89/1

, a, a, a, 89/1,

 

,

 

,

کود

 

 

 

 

 

 

 

 

,

کود

,

کود

, کود,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

 

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

a4/57

a7/15

a6/56

c77/1

a4/67

b37/2

a96/1

 

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

a4/57

,

a4/57

, a, a, a, 4/57,

a7/15

,

a7/15

, a, a, a, 7/15,

a6/56

,

a6/56

, a, a, a, 6/56,

c77/1

,

c77/1

, c, c, c, 77/1,

a4/67

,

a4/67

, a, a, a, 4/67,

b37/2

,

b37/2

, b, b, b, 37/2,

a96/1

,

a96/1

, a, a, a, 96/1,

 

,

 

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

b3/54

b0/15

ab3/55

de57/1

b9/59

d27/2

b88/1

 

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

b3/54

,

b3/54

, b, b, b, 3/54,

b0/15

,

b0/15

, b, b, b, 0/15,

ab3/55

,

ab3/55

, ab, ab, ab, 3/55,

de57/1

,

de57/1

, de, de, de, 57/1,

b9/59

,

b9/59

, b, b, b, 9/59,

d27/2

,

d27/2

, d, d, d, 27/2,

b88/1

,

b88/1

, b, b, b, 88/1,

 

,

 

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

f8/43

bc7/14

d0/52

c73/1

e5/51

e11/2

g59/1

 

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

, سوپر فسفات (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

f8/43

,

f8/43

, f, f, f, 8/43,

bc7/14

,

bc7/14

, bc, bc, bc, 7/14,

d0/52

,

d0/52

, d, d, d, 0/52,

c73/1

,

c73/1

, c, c, c, 73/1,

e5/51

,

e5/51

, e, e, e, 5/51,

e11/2

,

e11/2

, e, e, e, 11/2,

g59/1

,

g59/1

, g, g, g, 59/1,

 

,

 

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

e9/46

bc9/14

bcd8/53

e52/1

d9/54

f00/2

f69/1

 

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

, سوپر فسفات (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

e9/46

,

e9/46

, e, e, e, 9/46,

bc9/14

,

bc9/14

, bc, bc, bc, 9/14,

bcd8/53

,

bcd8/53

, bcd, bcd, bcd, 8/53,

e52/1

,

e52/1

, e, e, e, 52/1,

d9/54

,

d9/54

, d, d, d, 9/54,

f00/2

,

f00/2

, f, f, f, 00/2,

f69/1

,

f69/1

, f, f, f, 69/1,

 

,

 

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

c8/51

bc8/14

cd3/52

c76/1

b3/60

bc36/2

d81/1

 

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

c8/51

,

c8/51

, c, c, c, 8/51,

bc8/14

,

bc8/14

, bc, bc, bc, 8/14,

cd3/52

,

cd3/52

, cd, cd, cd, 3/52,

c76/1

,

c76/1

, c, c, c, 76/1,

b3/60

,

b3/60

, b, b, b, 3/60,

bc36/2

,

bc36/2

, bc, bc, bc, 36/2,

d81/1

,

d81/1

, d, d, d, 81/1,

 

,

 

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

d3/49

c4/14

cd0/53

d59/1

c1/58

cd29/2

e76/1

 

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

d3/49

,

d3/49

, d, d, d, 3/49,

c4/14

,

c4/14

, c, c, c, 4/14,

cd0/53

,

cd0/53

, cd, cd, cd, 0/53,

d59/1

,

d59/1

, d, d, d, 59/1,

c1/58

,

c1/58

, c, c, c, 1/58,

cd29/2

,

cd29/2

, cd, cd, cd, 29/2,

e76/1

,

e76/1

, e, e, e, 76/1,

 

,

 

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

b7/53

ab1/15

cd3/53

a39/2

a4/66

a52/2

c84/1

 

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

b7/53

,

b7/53

, b, b, b, 7/53,

ab1/15

,

ab1/15

, ab, ab, ab, 1/15,

cd3/53

,

cd3/53

, cd, cd, cd, 3/53,

a39/2

,

a39/2

, a, a, a, 39/2,

a4/66

,

a4/66

, a, a, a, 4/66,

a52/2

,

a52/2

, a, a, a, 52/2,

c84/1

,

c84/1

, c, c, c, 84/1,

 

,

 

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

d2/50

bc7/14

bc0/54

b99/1

b4/61

bcd32/2

d80/1

 

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

d2/50

,

d2/50

, d, d, d, 2/50,

bc7/14

,

bc7/14

, bc, bc, bc, 7/14,

bc0/54

,

bc0/54

, bc, bc, bc, 0/54,

b99/1

,

b99/1

, b, b, b, 99/1,

b4/61

,

b4/61

, b, b, b, 4/61,

bcd32/2

,

bcd32/2

, bcd, bcd, bcd, 32/2,

d80/1

,

d80/1

, d, d, d, 80/1,

 

,

 

,

شاهد (بدون مصرف کود)

f6/43

d4/12

ab2/55

f31/1

c0/57

g88/1

de79//1

 

,

شاهد (بدون مصرف کود)

,

شاهد (بدون مصرف کود)

, شاهد (بدون مصرف کود),

f6/43

,

f6/43

, f, f, f, 6/43,

d4/12

,

d4/12

, d, d, d, 4/12,

ab2/55

,

ab2/55

, ab, ab, ab, 2/55,

f31/1

,

f31/1

, f, f, f, 31/1,

c0/57

,

c0/57

, c, c, c, 0/57,

g88/1

,

g88/1

, g, g, g, 88/1,

de79//1

,

de79//1

, de, de, de, 79//1,

 

,

 

,

*: در هر ستون میانگین‌هایی که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

,

*: در هر ستون میانگین‌هایی که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

,

*: در هر ستون میانگین‌هایی که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند، در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

,

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

, *, **, ***, A,

 

,

 

,

 

,

 

,
جدول 4- برش دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله

 

,
جدول 4- برش دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله
,
جدول 4- برش دهی برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله
,

 

,

 

,

تنش کم‌آبیاری

درجه آزادی

میانگین مربعات (MS)

 

,

تنش کم‌آبیاری

,

تنش کم‌آبیاری

, تنش کم‌آبیاری,

درجه آزادی

,

درجه آزادی

, درجه آزادی,

میانگین مربعات (MS)

,

میانگین مربعات (MS)

, میانگین مربعات (, MS, MS, ),

 

,

 

,

ارتفاع بوته

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

کربوهیدرات محلول

کلروفیل a+b

 

,

ارتفاع بوته

,

ارتفاع بوته

, ارتفاع بوته,

تعداد شاخه فرعی در بوته

,

تعداد شاخه فرعی در بوته

, تعداد شاخه فرعی در بوته,

پرولین

,

پرولین

, پرولین,

کربوهیدرات محلول

,

کربوهیدرات محلول

, کربوهیدرات محلول,

کلروفیل a+b

,

کلروفیل a+b

, کلروفیل , a+b, a+b,

 

,

 

,

کود×آبیاری رایج*

8

449**

92/13**

082/0**

108**

555/0**

 

,

کود×آبیاری رایج*

,

کود×آبیاری رایج*

, کود, ×, آبیاری رایج*, *,

8

,

8

, 8,

449**

,

449**

, 449, 449, **, **,

92/13**

,

92/13**

, 92/13, 92/13, **, **,

082/0**

,

082/0**

, 082/0, 082/0, **, **,

108**

,

108**

, 108, 108, **, **,

555/0**

,

555/0**

, 555/0, 555/0, **, **,

 

,

 

,

کود×تنش متوسط کم‌آبی **

8

206**

22/9**

306/2**

277**

396/0**

 

,

کود×تنش متوسط کم‌آبی **

,

کود×تنش متوسط کم‌آبی **

, کود, ×, تنش متوسط کم‌آبی **, **,

8

,

8

, 8,

206**

,

206**

, 206, 206, **, **,

22/9**

,

22/9**

, 22/9, 22/9, **, **,

306/2**

,

306/2**

, 306/2, 306/2, **, **,

277**

,

277**

, 277, 277, **, **,

396/0**

,

396/0**

, 396/0, 396/0, **, **,

 

,

 

,

کود×تنش شدید کم‌آبی ***

8

125**

57/11**

057/1**

442**

553/0**

 

,

کود×تنش شدید کم‌آبی ***

,

کود×تنش شدید کم‌آبی ***

, کود, ×, تنش شدید کم‌آبی ***, ***,

8

,

8

, 8,

125**

,

125**

, 125, 125, **, **,

57/11**

,

57/11**

, 57/11, 57/11, **, **,

057/1**

,

057/1**

, 057/1, 057/1, **, **,

442**

,

442**

, 442, 442, **, **,

553/0**

,

553/0**

, 553/0, 553/0, **, **,

 

,

 

,

**: معنی‌داری در سطح 1 درصد.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

 

,

**: معنی‌داری در سطح 1 درصد.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

 

 

,

**: معنی‌داری در سطح 1 درصد.

, **,

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

, *, **, ***, A,

 

,

 

,

 

,

 

,
 
جدول 5- میانگین برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*
,
 
جدول 5- میانگین برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*
,
 
,
جدول 5- میانگین برهمکنش تیمارهای مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه  مرزه یکساله (آزمون به روش LSD در سطح احتمال 5 درصد)*
, LSD, *,

تیمارها

‌             آبیاری               کود

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

تعداد شاخه فرعی در بوته

پرولین

(میکرو مول بر گرم وزن تر)

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

,

تیمارها

‌             آبیاری               کود

,

تیمارها

, تیمارها,

‌             آبیاری               کود

, ‌             آبیاری               کود,

ارتفاع بوته

(سانتیمتر)

,

ارتفاع بوته

, ارتفاع بوته,

(سانتیمتر)

, (سانتیمتر),

تعداد شاخه فرعی در بوته

,

تعداد شاخه فرعی در بوته

, تعداد شاخه فرعی در بوته,

پرولین

(میکرو مول بر گرم وزن تر)

,

پرولین

, پرولین ,

(میکرو مول بر گرم وزن تر)

, (میکرو مول بر گرم وزن تر),

کربوهیدرات محلول

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

,

کربوهیدرات محلول

, کربوهیدرات محلول ,

(میلی گرم بر گرم ماده تر)

, (میلی گرم بر گرم ماده تر),

کلروفیل a+b

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

,

کلروفیل a+b

, کلروفیل , a+b, a+b,

(میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ)

, (میلی گرم کلروفیل در گرم وزن تر برگ),

آبیاری رایج*

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

6/72a

8/18a

bc79/0

a25/60

a04/3

,

آبیاری رایج*

 

,

آبیاری رایج*

, آبیاری رایج*, *,

 

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

6/72a

,

6/72a

, 6/72, a,

8/18a

,

8/18a

, 8/18, a,

bc79/0

,

bc79/0

, bc, bc,

a25/60

,

a25/60

, a, a,

a04/3

,

a04/3

, a, a,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/66b

2/17b

bcd75/0

bc74/52

b90/2

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

4/66b

,

4/66b

, 4/66, b,

2/17b

,

2/17b

, 2/17, b,

bcd75/0

,

bcd75/0

, bcd, bcd,

bc74/52

,

bc74/52

, bc, bc,

b90/2

,

b90/2

, b, b,

سوپر فسفات (200kg/ha)

3/52gh

9/15c

bcd75/0

d59/47

ef52/2

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

, سوپر فسفات (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

3/52gh

,

3/52gh

, 3/52, gh,

9/15c

,

9/15c

, 9/15, c,

bcd75/0

,

bcd75/0

, bcd, bcd,

d59/47

,

d59/47

, d, d,

ef52/2

,

ef52/2

, ef, ef,

سوپر فسفات (100kg/ha)

6/53fg

1/16bc

cd72/0

cd25/50

f42/2

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

, سوپر فسفات (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

6/53fg

,

6/53fg

, 6/53, fg,

1/16bc

,

1/16bc

, 1/16, bc,

cd72/0

,

cd72/0

, cd, cd,

cd25/50

,

cd25/50

, cd, cd,

f42/2

,

f42/2

, f, f,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

9/59c

0/16c

bcd77/0

bc77/51

bc83/2

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

9/59c

,

9/59c

, 9/59, c,

0/16c

,

0/16c

, 0/16, c,

bcd77/0

,

bcd77/0

, bcd, bcd,

bc77/51

,

bc77/51

, bc, bc,

bc83/2

,

bc83/2

, bc, bc,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

8/56de

5/15c

bcd75/0

bc40/51

d69/2

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

8/56de

,

8/56de

, 8/56, de,

5/15c

,

5/15c

, 5/15, c,

bcd75/0

,

bcd75/0

, bcd, bcd,

bc40/51

,

bc40/51

, bc, bc,

d69/2

,

d69/2

, d, d,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

2/59cd

8/15c

a01/1

b25/54

cd76/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

2/59cd

,

2/59cd

, 2/59, cd,

8/15c

,

8/15c

, 8/15, c,

a01/1

,

a01/1

, a, a,

b25/54

,

b25/54

, b, b,

cd76/2

,

cd76/2

, cd, cd,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

5/55ef

4/15c

b83/0

bc47/52

e54/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

5/55ef

,

5/55ef

, 5/55, ef,

4/15c

,

4/15c

, 4/15, c,

b83/0

,

b83/0

, b, b,

bc47/52

,

bc47/52

, bc, bc,

e54/2

,

e54/2

, e, e,

شاهد (بدون مصرف کود)

7/50h

3/14d

d69/0

c07/51

g26/2

,

شاهد (بدون مصرف کود)

,

شاهد (بدون مصرف کود)

, شاهد (بدون مصرف کود),

7/50h

,

7/50h

, 7/50, h,

3/14d

,

3/14d

, 3/14, d,

d69/0

,

d69/0

, d, d,

c07/51

,

c07/51

, c, c,

g26/2

,

g26/2

, g, g,

تنش متوسط کم‌آبی **

 

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

4/53a

7/15a

c95/1

a70/68

b39/2

,

تنش متوسط کم‌آبی **

 

,

تنش متوسط کم‌آبی **

, تنش متوسط کم‌آبی **, **,

 

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

4/53a

,

4/53a

, 4/53, a,

7/15a

,

7/15a

, 7/15, a,

c95/1

,

c95/1

, c, c,

a70/68

,

a70/68

, a, a,

b39/2

,

b39/2

, b, b,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

3/52ab

3/15ab

f44/1

b82/60

c23/2

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

3/52ab

,

3/52ab

, 3/52, ab,

3/15ab

,

3/15ab

, 3/15, ab,

f44/1

,

f44/1

, f, f,

b82/60

,

b82/60

, b, b,

c23/2

,

c23/2

, c, c,

سوپر فسفات (200kg/ha)

6/40d

4/14b

d84/1

e03/51

d09/2

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

, سوپر فسفات (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

6/40d

,

6/40d

, 6/40, d,

4/14b

,

4/14b

, 4/14, b,

d84/1

,

d84/1

, d, d,

e03/51

,

e03/51

, e, e,

d09/2

,

d09/2

, d, d,

سوپر فسفات (100kg/ha)

5/48c

8/14ab

f41/1

de12/54

e94/1

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

, سوپر فسفات (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

5/48c

,

5/48c

, 5/48, c,

8/14ab

,

8/14ab

, 8/14, ab,

f41/1

,

f41/1

, f, f,

de12/54

,

de12/54

, de, de,

e94/1

,

e94/1

, e, e,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/50bc

7/14ab

d85/1

bc41/59

bc34/2

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

2/50bc

,

2/50bc

, 2/50, bc,

7/14ab

,

7/14ab

, 7/14, ab,

d85/1

,

d85/1

, d, d,

bc41/59

,

bc41/59

, bc, bc,

bc34/2

,

bc34/2

, bc, bc,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

6/49c

5/14b

e57/1

bc82/57

bc28/2

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

6/49c

,

6/49c

, 6/49, c,

5/14b

,

5/14b

, 5/14, b,

e57/1

,

e57/1

, e, e,

bc82/57

,

bc82/57

, bc, bc,

bc28/2

,

bc28/2

, bc, bc,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

9/52b

1/15ab

a81/2

a24/66

a51/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

9/52b

,

9/52b

, 9/52, b,

1/15ab

,

1/15ab

, 1/15, ab,

a81/2

,

a81/2

, a, a,

a24/66

,

a24/66

, a, a,

a51/2

,

a51/2

, a, a,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/50bc

9/14ab

b29/2

b86/59

bc32/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

1/50bc

,

1/50bc

, 1/50, bc,

9/14ab

,

9/14ab

, 9/14, ab,

b29/2

,

b29/2

, b, b,

b86/59

,

b86/59

, b, b,

bc32/2

,

bc32/2

, bc, bc,

شاهد (بدون مصرف کود)

0/41d

1/12c

g14/1

cd26/56

e88/1

,

شاهد (بدون مصرف کود)

,

شاهد (بدون مصرف کود)

, شاهد (بدون مصرف کود),

0/41d

,

0/41d

, 0/41, d,

1/12c

,

1/12c

, 1/12, c,

g14/1

,

g14/1

, g, g,

cd26/56

,

cd26/56

, cd, cd,

e88/1

,

e88/1

, e, e,

تنش شدید کم‌آبی ***

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

1/46b

5/12c

de58/2

b19/73

d67/1

,

تنش شدید کم‌آبی ***

,

تنش شدید کم‌آبی ***

, تنش شدید کم‌آبی ***, ***,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (200kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

1/46b

,

1/46b

, 1/46, b,

5/12c

,

5/12c

, 5/12, c,

de58/2

,

de58/2

, de, de,

b19/73

,

b19/73

, b, b,

d67/1

,

d67/1

, d, d,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

4/44b

7/12c

ef52/2

d27/66

d69/1

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

,

نیترات آمونیوم (100kg/ha)

, نیترات آمونیوم (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

4/44b

,

4/44b

, 4/44, b,

7/12c

,

7/12c

, 7/12, c,

ef52/2

,

ef52/2

, ef, ef,

d27/66

,

d27/66

, d, d,

d69/1

,

d69/1

, d, d,

سوپر فسفات (200kg/ha)

5/38d

9/13ab

cd61/2

f84/55

d71/1

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

,

سوپر فسفات (200kg/ha)

, سوپر فسفات (, 200kg/ha, 200kg/ha, ),

5/38d

,

5/38d

, 5/38, d,

9/13ab

,

9/13ab

, 9/13, ab,

cd61/2

,

cd61/2

, cd, cd,

f84/55

,

f84/55

, f, f,

d71/1

,

d71/1

, d, d,

سوپر فسفات (100kg/ha)

7/38d

9/13ab

f44/2

e31/60

d65/1

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

,

سوپر فسفات (100kg/ha)

, سوپر فسفات (, 100kg/ha, 100kg/ha, ),

7/38d

,

7/38d

, 7/38, d,

9/13ab

,

9/13ab

, 9/13, ab,

f44/2

,

f44/2

, f, f,

e31/60

,

e31/60

, e, e,

d65/1

,

d65/1

, d, d,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

2/45b

8/13ab

c67/2

c85/69

c90/1

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

2/45b

,

2/45b

, 2/45, b,

8/13ab

,

8/13ab

, 8/13, ab,

c67/2

,

c67/2

, c, c,

c85/69

,

c85/69

, c, c,

c90/1

,

c90/1

, c, c,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

5/41c

2/13bc

f44/2

d01/65

c90/1

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات آهن (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات آهن (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

5/41c

,

5/41c

, 5/41, c,

2/13bc

,

2/13bc

, 2/13, bc,

f44/2

,

f44/2

, f, f,

d01/65

,

d01/65

, d, d,

c90/1

,

c90/1

, c, c,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

8/48a

5/14a

a35/3

a76/78

a28/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (1 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 1 kg/ha, 1 kg/ha, ),

8/48a

,

8/48a

, 8/48, a,

5/14a

,

5/14a

, 5/14, a,

a35/3

,

a35/3

, a, a,

a76/78

,

a76/78

, a, a,

a28/2

,

a28/2

, a, a,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

1/45b

9/13ab

b85/2

bc95/71

b11/2

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

,

محلول‏پاشی سولفات روی (0.5 kg/ha)

, محلول‏پاشی سولفات روی (, 0.5 kg/ha, 0.5 kg/ha, ),

1/45b

,

1/45b

, 1/45, b,

9/13ab

,

9/13ab

, 9/13, ab,

b85/2

,

b85/2

, b, b,

bc95/71

,

bc95/71

, bc, bc,

b11/2

,

b11/2

, b, b,

شاهد (بدون مصرف کود)

1/39cd

7/10d

g09/2

d73/63

e50/1

,

شاهد (بدون مصرف کود)

,

شاهد (بدون مصرف کود)

, شاهد (بدون مصرف کود),

1/39cd

,

1/39cd

, 1/39, cd,

7/10d

,

7/10d

, 7/10, d,

g09/2

,

g09/2

, g, g,

d73/63

,

d73/63

, d, d,

e50/1

,

e50/1

, e, e,

*: در هر قسمت مقادیری که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

,

*: در هر قسمت مقادیری که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

,

*: در هر قسمت مقادیری که دارای حداقل یک حرف مشترک هستند در سطح احتمال 5 درصد تفاوت معنی‌دار ندارند.

,

*، ** و *** به ترتیب 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A

, *, **, ***, A,                                                               ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,
 
,

 

,

 

,

تعداد شاخه فرعی

, تعداد شاخه فرعی,

 

,

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده‏های سه سال آزمایش نشان داد که اثر تنش کم‌آبیاری، کود و برهمکنش آنها بر تعداد شاخه فرعی در بوته  مرزه یکساله در سطح احتمال یک درصد معنی‌ دار بود (جدول 2). با افزایش تنش کم‌آبیاری، تعداد شاخه فرعی در گیاه  مرزه یکساله کاهش یافت (جدول 3). عامل شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 1/16 عدد بیشترین و عامل تنش شدید با میانگین 2/13 عدد کمترین تعداد شاخه فرعی را به خود اختصاص دادند (جدول 3). نتایج برش‌دهی برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای تعداد شاخه فرعی در بوته مرزه یکساله نشان داد که اثر کودهای پر مصرف و کم مصرف در کلیه سطوح مختلف تنش کم‌آبیاری در سطح یک درصد معنی دار بود (جدول 4). مقایسه میانگین برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای تعداد شاخه فرعی در بوته (جدول 5) نشان می‌دهد که بیشترین تعداد شاخه فرعی در تیمارهای بدون تنش کم‌آبیاری (شاهد) و تنش کم‌آبیاری متوسط مربوط به تیمار کودی مصرف 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم در هکتار است؛ ولی در تیمار تنش کم‌آبیاری شدید بیشترین تعداد شاخه فرعی مرزه یکساله با تعداد 5/14 عدد مربوط به تیمار کودی مصرف یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار بود. همچنین در کلیه تیمارهای تنش کم‌آبیاری، کمترین تعداد شاخه فرعی مربوط به تیمار شاهد (عدم مصرف کود) است (جدول 5). حسنی و امیدبیگی (Hasani and Omidbeygi, 2002) نیز کاهش میزان شاخه دهی در ریحان را تحت شرایط تنش کم‌آبیاری خاک گزارش کردند. شاخه‌دهی زیاد تحت شرایط تنش خشکی یک صفت نامطلوب به حساب می آید، زیرا باعث مصرف بیهودة رطوبت خاک و اتلاف آن می‌گردد. نتایج بررسی علیزاده سهزابی و همکاران (Alizadeh Sahzabi et al., 2007) در گیاه دارویی  مرزه یکساله نشان داد که نیتروژن باعث افزایش تعداد شاخه فرعی در بوته این گیاه می‌شود.

, Hasani and Omidbeygi, 2002, Alizadeh Sahzabi et al., 2007,

 

,

محتوای آب نسبی برگ

, محتوای آب نسبی , برگ,

 

,

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر عامل های تنش کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر صفت محتوای آب نسبی  مرزه یکساله، در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود، ولی اثر سایر منابع تغییر معنی‌دار نشد (جدول 2). به طور کلی در این بررسی با افزایش سطح تنش یا کاهش آبیاری، درصد محتوای آب نسبی برگ به طور معنی‌داری کاهش یافت. بیشترین محتوای آب نسبی مربوط به عامل شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 7/62 درصد و کمترین محتوای آب نسبی نیز در عامل تنش شدید کم‌آبی با میانگین 5/44 درصد مشاهده گردید (جدول 3). همچنین مقایسه میانگین عامل های کودی نشان می‌دهد که بیشترین محتوای آب نسبی مربوط به عامل 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم در هکتار می‌باشد و کمترین آن نیز به عامل 200 کیلوگرم سوپر فسفات در هکتار تعلق دارد (جدول 3). عبدالرحین و همکاران ( Abd El-Rahin et al., 1998) نشان دادند که محتوای آب نسبی ذرت تحت تنش خشکی کمتر از گیاهان بدون تنش بوده است. بنابراین، از نتایج بدست آمده می‌توان دریافت که تنش آبی اعمال شده بر متابولیسم گیاه دارویی  مرزه یکساله مؤثر بوده و حرکت آب در طی کاهش شیب پتانسیل آب به درون گیاه هدایت یافته است.

, Abd El-Rahin et al., 1998,

 

,

میزان پرولین برگ

, میزان پرولین برگ,

 

,

اثر تنش کم‌آبیاری، کود و برهمکنش تنش کم‌آبیاری و کود بر میزان پرولین برگ مرزه یکساله در سطح یک درصد معنی‌دار بود (جدول 2)؛ با افزایش تنش خشکی، میزان پرولین در گیاه افزایش یافت. این افزایش نشان دهندة تجمع مواد سازگار کننده‌ای است که جهت محافظت اسمزی توسط گیاه بکار گرفته می‌شوند، بنابراین پروتئین‌های حاصل به بقاء و پایداری سلول‌ها کمک می‌کنند. عامل آبیاری شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 783/0 میکرو مول بر گرم وزن تر کمترین و عامل تنش کم‌آبیاری شدید با میانگین 62/2 میکرو مول بر گرم وزن تر بیشترین میزان پرولین برگ  مرزه یکساله را به خود اختصاص دادند (جدول 3). در سطح شاهد (آبیاری رایج) تیمار یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار بالاترین و تیمار شاهد (عدم مصرف کود) پایین‌ترین میزان پرولین را تولید کردند و بین سایر تیمارها تفاوت معنی‌داری از نظر پرولین مشاهده نگردید (جدول 5). در سطح تنش متوسط کم‌آبی نیز تیمار یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار بیشترین (81/2 میکرومول بر گرم وزن تر) و تیمار شاهد (عدم مصرف کود) کمترین (14/1 میکرومول بر گرم وزن تر) میزان پرولین را تولید کردند (جدول 5). در سطح تنش کم‌آبی شدید نیز روال به همین صورت ادامه داشت ولی آنچه که قابل توجه می‌باشد این است که محلول‌پاشی سولفات روی موجب افزایش میزان پرولین گردید (جدول 5). عنصر روی در امر سنتز پروتئین‌ها و کربوهیدارت‌ها، متابولیسم سلول، محافظت غشاء از رادیکال‌های آزاد اکسیژن و سایر فرآیندهای مرتبط با امر سازگاری گیاهان به تنش‌ها، نقش مهمی ایفا می‌کند (Hemantaranjan., 1996). در بررسی موحدی دهنوی و همکاران (Movahhedi Dehnavi et al., 2004) نیز افزایش تنش کم‌آبیاری و همچنین محلول‌پاشی عنصر روی موجب افزایش پرولین در ارقام گلرنگ گردید. بطور کلی می توان استنباط نمود که عنصر روی در شرایط تنش کم‌آبیاری، نقش افزایش دهنده در امر تنظیم اسمزی (بواسطة افزایش میزان پرولین و یا قندهای محلول) دارد.

, Hemantaranjan., 1996, Movahhedi Dehnavi et al., 2004, et al., ,

 

,

میزان قند محلول

, میزان قند محلول,

 

,

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده‏های سه سال آزمایش نشان داد که اثر تنش کم‌آبیاری، کود و برهمکنش آنها بر میزان قند محلول  مرزه یکساله در سطح احتمال یک درصد معنی‌­دار بود (جدول 2). با افزایش تنش کم‌آبیاری، میزان قند محلول در گیاه  مرزه یکساله افزایش یافت. در این بررسی عامل شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 42/52 میکرو مول بر گرم وزن تر کمترین و عامل تنش کم‌آبی شدید با میانگین 21/67 میکرو مول بر گرم وزن تر بیشترین میزان قند محلول را به خود اختصاص دادند (جدول 3). نتایج برش‌دهی برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری بر میزان قند محلول  مرزه یکساله نشان داد که اثر کودهای پر مصرف و کم مصرف در کلیه سطوح مختلف تنش کم‌آبیاری در سطح یک درصد معنی­دار شد (جدول 4). مقایسه میانگین برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح تنش کم‌آبیاری برای میزان قند محلول نشان داد که در سطح شاهد (آبیاری رایج) تیمار‌های 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم بیشترین و تیمار 200 کیلوگرم سوپر فسفات کمترین میزان قند محلول را تولید کرد و بین سایر تیمار‌های کودی در آبیاری رایج (شاهد) تفاوت معنی‌داری از نظر میزان قند محلول مشاهده نگردید (جدول 5). در سطح تنش متوسط کم‌آبی تیمارهای 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم و یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار بالاترین و تیمار‌های 200 و 100 کیلوگرم سوپر فسفات پایین ترین میزان قند محلول را به خود اختصاص دادند (جدول 5). در نهایت در سطح تنش کم‌آبی شدید تیمار سولفات روی به میزان یک کیلوگرم در هکتار بالاترین مقدار قند محلول (76/78 میلی‌گرم بر گرم ماده تر) را به خود اختصاص داد و تیمار‌های 200 کیلوگرم نیترات آمونیوم، 5/0 کیلوگرم سولفات روی و 1 کیلوگرم سولفات آهن در رده‌های بعدی قرار گرفتند (جدول 5). آنچه که در این بررسی قابل توجه است اینکه محلول‌پاشی سولفات روی موجب افزایش میزان پرولین و افزایش قند محلول گیاه  مرزه یکساله شده است. در بررسی موحدی دهنوی و همکاران (Movahhedi Dehnavi et al., 2004)  نیز افزایش تنش کم‌آبیاری و همچنین محلول‌پاشی عنصر روی، سبب افزایش قند محلول در ارقام گلرنگ گردید. نقش و اهمیت تجمع قندها به این دلیل می‌باشد که تجمع این مواد سبب تنظیم فشار اسمزی و کاهش از دست دادن آب سلول و نگهداری آماس می‌شوند (Hekmatshoar, 2003). با توجه به مشارکت کربوهیدرات‌‌های محلول بر تنظیم اسمزی طی تنش کمبود آب و نقش محافظتی آنها در پروتئین‌‌ها و ارتباط نزدیک متابولیسم کربن و نیتروژن در سنتز کربوهیدرات‌‌ها و پروتئین‌‌های محلول گیاه، افزایش کربوهیدرات محلول در تیمار 200 کیلوگرم در هکتار نیترات آمونیوم امری طبیعی بوده است. همچنین غلظت‌های بالای فسفر باعث کاهش حلالیت عنصر روی و کاهش انتقال آن از ریشه‌ها به سایر قسمت‌های گیاه می‌شود (Sumner and Farina, 1986).

, Movahhedi Dehnavi et al., 2004, et al., , Hekmatshoar, 2003, Sumner and Farina, 1986,

 

,

محتوای کلروفیل در برگ

, محتوای کلروفیل در برگ,

 

,

میزان کلروفیل در گیاهان زنده یکی از فاکتورهای مهم حفظ ظرفیت فتوسنتزی است (Jiang & Huang, 2001). در بررسی حاضر اثر سطوح مختلف تنش کم‌آبیاری، کودهای پر مصرف و کم مصرف و برهمکنش آنها بر مجموع کلروفیل a و b معنی‌دار گردید (جدول 2). به طور کلی تنش کم‌آبی، موجب کاهش مجموع کلروفیل a و b در گیاه  مرزه یکساله شد (جدول 3). مقایسه میانگین برهمکنش عامل های مختلف کودی در هر سطح از تنش کم‌آبیاری برای مجموع کلروفیل a و b (جدول 5) نشان می‏دهد که در سطح شاهد (آبیاری رایج) مصرف کودهای نیترات آمونیوم موجب افزایش معنی‌دار مجموع کلروفیل a و b نسبت به سایر تیمارها گردیده است. ولی در سطوح تنش کم‌آبی متوسط و شدید، بیشترین محتوی کلروفیل مربوط به تیمار کودی یک کیلوگرم سولفات روی در هکتار می‏باشد (جدول 5). کلروفیل و نیتروژن در گیاهان ارتباط نزدیکی با هم دارند و به همین دلیل می توان از میزان کلروفیل برای تعیین وضعیت نیتروژن در گیاهان استفاده کرد (Schlemmer et al., 2005). رابطه مثبت و قوی بین میزان نیتروژن و کلروفیل توسط موحدی دهنوی و همکاران (Movahhedi Dehnavi et al., 2004) در مطابقت با بررسی حاضر گزارش شده است. به طور کلی تنش کم‌آبی، موجب کاهش مجموع کلروفیل a و b در گیاه  مرزه یکساله گردید (جدول 3). گمان می‌رود که کاهش غلظت کلروفیل تحت تاثیر تنش کم‌آبیاری، به دلیل تغییر مسیر متابولیسم نیتروژن در ساخت ترکیب‌هایی نظیر پرولین باشد که برای تنظیم اسمزی به کار می‌روند. پس می‌توان بیان نمود گیاهانی که تحت شرایط کم‌آبیاری قرار بگیرند، محتوای کلروفیل آنها تحت تاثیر قرار گرفته و در اکثر موارد کاهش می‌یابد. در این میان، آن دسته از گیاهانی که به کم‌آبیاری مقاوم هستند، می‌توانند کاهش محتوای کلروفیل را تعدیل کنند. در بررسی صفی خانی و همکاران (Safikhani, 2007) روی گیاه دارویی بادرشبو نیز افزایش تنش کم‌آبیاری باعث کاهش مجموع کلروفیل a و b گردید.

, Jiang & Huang, 2001, a, b, a, b, a, b, a, b, Schlemmer et al., 2005, et al., , Movahhedi Dehnavi et al., 2004, et al., , a, b, Safikhani, 2007, a, b,

 

,

درصد اسانس

, درصد اسانس,

 

,

اثر تنش کم‌آبیاری و کودهای پر مصرف و کم مصرف بر درصد اسانس در سطح احتمال یک درصد معنی‏دار بود (جدول 2). مقایسه میانگین اثر اصلی تنش کم‌آبیاری بر درصد اسانس نشان داد که با افزایش تنش کم‌آبی، درصد اسانس  مرزه یکساله افزایش یافت (جدول 3). عامل شاهد (آبیاری رایج) با میانگین 71/1 درصد کمترین و عامل تنش کم‌آبی شدید با میانگین 89/1 بیشترین درصد اسانس را تولید کرد (جدول 3). عامل 200 کیلوگرم در هکتار نیترات آمونیوم با میانگین 96/1 درصد بیشترین و عامل 200 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات با میانگین 59/1 درصد کمترین درصد اسانس را به خود اختصاص دادند (جدول 3). متابولیت‏های ثانویه گیاهان تحت تأثیر فاکتورهای محیطی و کمبود آب که اصلی‏ترین جنبه فیزیولوژی و بیوشیمی گیاهان است، قرار می‏گیرد (Charles et al., 1994). در مورد گیاهان دارویی، تنش خشکی ممکن است اثر معنی‌داری در برخی از عملکرد متابولیتها و ترکیبها داشته باشد (Petropoulos et al., 2008). نتایج بررسی عباس زاده و همکاران (Abbaszadeh et al., 2007) در گیاه بادرنجبویه نشان داد که با اعمال تنش‏های رطوبتی ملایم، افزایش درصد اسانس کم بوده و سپس با اعمال تنش کم‌آبیاری نسبتاً شدید درصد اسانس به شدت افزایش یافته و با شدیدتر شدن میزان تنش از درصد اسانس کاسته شد. این مسأله نشان می‏دهد که اعمال تنش‏های ملایم و متوسط، برای بدست آوردن درصد بالاتر اسانس مناسب خواهد بود، اما با افزایش شدت تنش کم‌آبیاری، عملکرد سرشاخه گلدار کاهش می‌یابد که در گیاهان دارویی مانند  مرزه یکساله، اثر متقابل درصد اسانس و عملکرد سرشاخه گلدار به عنوان دو مؤلفه تشکیل دهنده عملکرد اسانس مورد توجه هستند. اگر چه تولید متابولیت‏های ثانویه تحت کنترل ژن‏ها هستند، ولی میزان تولید آنها به طور قابل توجهی تحت تأثیر شرایط محیطی قرار می‏گیرد که از جمله مهمترین این عوامل خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و عناصر غذایی کم مصرف و پرمصرف هستند (Abbaszadeh et al., 2006). نتایج حاصل از این آزمایش با نتایج  ونکوتونیس و همکاران (Venskutonis et al., 1999) بر گیاه زیره سبز و همچنین بیست و همکاران (Bist et al., 2000) بر گیاه شوید نیز مطابقت داشت به طوریکه در این آزمایشات نیز مصرف کودهای نیتروژنی باعث افزایش میزان اسانس در گیاهان گردید. در این تحقیق احتمالا کاهش محتوای اسانس در گروه تیمار شده با فسفات ممکن است ناشی از کاهش محتوای ترکیبات فنلی مورد نیاز برای سنتز اسانس‏ها باشد.

, Charles et al., 1994, et al., , Petropoulos et al., 2008, et al., , Abbaszadeh et al., 2007, et al.,, Abbaszadeh et al., 2006, et al., , Venskutonis et al., 1999, et al.,, Bist et al., 2000, et al.,,

 

,

نتیجه گیری

, نتیجه گیری,

 

,

به طور کلی نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده‏ها مشخص نمود که تیمارهای مختلف آبیاری و مصرف کودهای پر مصرف و کم مصرف بر اکثر صفات گیاه  مرزه یکساله از جمله ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی تاثیر معنی‌داری دارد. همچنین نتایج اثرات متقابل تنش کم آبیاری و محلول پاشی روی و آهن موجب افزایش میزان پرولین و قند محلول در گیاه  مرزه یکساله گردید. بررسی حاضر نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل کل و بالاترین محتوی آب نسبی برگ، مربوط به تیمار آبیاری رایج (شاهد بدون تنش آبیاری) می باشد. تنش آبیاری موجب افزایش مقادیر پرولین، قند محلول و میزان اسانس شد؛ همچنین محلول‌پاشی عناصر کم مصرف روی و آهن در هنگام بروز کم آبیاری تحمل گیاه  مرزه یکساله به تنش خشکی را افزایش داد.

,

 

,

انتهای پیام /ر

,

 

,

 

,

 

]
  • برچسب ها
  • #
  • #
  • #

به اشتراک گذاری این مطلب!

ارسال دیدگاه