نگاهی به سازوکار انتخابات پارلمانی در ایران و جهان
در کشور ما ملاک پیروزی در انتخابات مجلس کسب اکثریت نسبی است، یعنی هرکس بیشترین رأی را داشت پیروز است.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از مکریان، امروز کمتر کشوری است که پارلمان نداشته باشد. در واقع پارلمان به معنای، مجلس قانون گذاری با اختیارات مختلف تقریباً در تمام کشورهای دنیا وجود دارد. البته استثنا همیشه بوده و هست. اما کشورهایی که پارلمان دارند نحوه‌ی گوناگونی برای انتخاب نمایندگان آن تعیین کرده‌اند. در کشور ما مجلس جایگاه ویژه ای دارد و دو وظیفه مهم قانونگذاری و نظارت بر عملکرد سایر قوا را بر عهده دارد. سیری در انتخابات کشورهای مختلف نتایج جالبی را از انتخابات پارلمانی در دنیا به ما می‌دهد.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, مکریان,پارلمان‌های استثنا؛ عربستان هرچه پادشاه بگوید
,باید از همین آغاز برخی از پارلمان‌ها را از مقوله‌ی بررسی جدا کنیم. پارلمان‌هایی که شکل و شمایل عجیب و غریب دارند. برای مثال عربستان سعودی هم دارای یک پارلمان مشورتی است که اعضای آن را پادشاه انتخاب می‌کند و به بررسی و تصویب قوانین می‌پردازد. سپس برای تصویب نهایی آن را به پادشاه عرضه می‌کنند و پادشاه هر طور که صلاح بداند آن را تغییر و تحول می‌دهد و سپس با ابلاغ آن تحت شرایط «مرسوم ملکی» یا قانون پادشاهی، قانون به اجرا گذاشته می‌شود. در واقع در عربستان هرچه پادشاه امر کند قانون است.
,اما جالب است بدانید پارلمان در کشوری مانند جمهوری خلق چین هم اصولاً برآمده از فرآیند انتخاباتی مردمی نیست. بلکه کاملاً یک فرآیند درون حزبی دارد. کنگره‌های محلی توسط مردم انتخاب می‌شوند، کنگره‌های محلی مراتب بالاتر را انتخاب می‌کنند و در نهایت این سلسله‌مراتب به کنگره‌ی ملی خلق می‌رسد که پارلمان جمهوری خلق چین است. این کنگره 2987 نماینده دارد، اما تنها سالیانه یک نشست دارد که 10 تا 14 روز طول می‌کشد و اتفاق خاصی هم در آن رخ نمی‌دهد.
,پارلمان کشور کره‌ی شمالی هم همین حالت را دارد. این گونه پارلمان‌ها، اصولاً شکل و شمایل نمایندگی مردم را در خود ندارند.
,نامزدی انتخابات
,در ایران، طبق قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، هرکس که به سن 30 سال تمام شمسی رسیده و دارای مدرک کارشناسی ارشد باشد، می‌تواند برای نامزدی در انتخابات مجلس نام‌نویسی کند. البته قانون الزامات خاص دیگری را نیز پیش‌بینی نموده است. اما محدودیتی برای ثبت‌نام وجود ندارد و نظام سیاسی جمهوری اسلامی به هر شخصی که حداقل سی‌سال تمام و حداکثر 75 سال تمام دارد اجازه داده تا آزادانه و مستقل در انتخابات مجلس شورای اسلامی به عنوان نامزد ثبت‌نام نماید.
,این فرآیند البته در برخی کشورهای جهان کمی پیچیده‌تر است. در ایالات متحده‌ی آمریکا، کنگره از دو مجلس تشکیل می‌شود که اختیارات یکسانی در امر قانونگذاری دارند، در این کشور هر شخصی که 25 سال سن و حداقل 7 سال تابعیت ایالات متحده را داشته باشد می‌تواند در انتخابات مجلس نمایندگان اعلام نامزدی کند. همچنین هر شخصی که حداقل 30 سال سن و 9 سال تابعیت ایالات متحده را داشته باشد هم می‌تواند برای نامزدی در انتخابات مجلس سنا ثبت‌نام نماید. شرکت افراد به عنوان نامزد در انتخابات پارلمانی آمریکا آزاد است، اما همواره نامزدهای دو حزب بزرگ جمهوری‌خواه و دمکرات بیشترین شانس را برای پیروزی در اختیار دارند و طبقات مختلف قدرت و ثروت از آن این دو حزب است. در بریتانیا کمی اوضاع متفاوت است. پارلمان بریتانیا از دو مجلس عوام و اعیان تشکیل شده که قدرت اصلی در اختیار مجلس عوام با اختیار تعیین دولت است. شرایط اعلام نامزدی در انتخابات پارلمان انگلستان سخت است. یعنی افراد باید حداقل 21 سال تمام سن داشته باشند، سابقه‌ی مجرمیت نداشته باشند و همچنین حداقل ده نفر از معتمدان محلی صلاحیت نامزدی او را تأیید کنند. علاوه بر همه‌ی اینها نامزدهای انتخابات باید مبلغ 150 میلیون لیره ودیعه به حساب دولت واریز نمایند تا در صورتی که حداقل رأی حوزه‌ی انتخابیه‌ی خود را کسب نکردند این مبلغ توسط دولت ضبط شود. معمولاً افراد در حوزه‌های انتخابیه‌ی انگلستان بعنوان نامزدهای رسمی احزاب ثبت‌نام می‌کنند و تحت حمایت آنها قرار می‌گیرند.
,در انگلستان هر شخصی اجازه‌ی ثبت‌نام در انتخابات را ندارد. یعنی روحانیون کلیسای پروتستان انگلستان و ایرلند و نمایندگان مجلس لردها به این خاطر که در جامعه‌ی بریتانیا قدرت کافی و تعیین شده دارند و همچنین خارجی‌ها و کسانی که سابقه‌ی مجرمیت دارند نمی‌توانند در انتخابات پارلمانی بریتانیا شرکت کنند. شرایط کاندیداتوری در فرانسه هم تقریباً شبیه انگلستان است. یعنی افراد باید حداقل 33 سال کامل سن داشته باشند و بعنوان نامزدهای احزاب در لیست انتخاباتی قرار گیرند. نامزدهای انتخاباتی که در لیست‌ها نیستند، ملزم می‌شوند که مبلغ ده هزار یورو بعنوان وثیقه بپردازند و هرگاه نتوانستند 5 درصد آرای لیست‌های انتخاباتی را کسب کنند این مبلغ توسط دولت ضبط می‌شود.
,فرآیند نظارت انتخابات
,همه‌ی کشورها معمولاً شرایطی را در نظر گرفته‌اند تا در جریان برگزاری انتخابات مهمترین نهاد تصمیم‌گیری آنها، افرادی که مخل امنیت و تهدید اساس حکومت‌شان هستند وارد میدان انتخاباتی نشوند. این شرایط در قوانین انتخاباتی این کشورها پیش‌بینی شده است و تشخیص آن هم بر عهده‌ی نهادهای خاصی گذاشته شده است.
,در ایالات متحده‌ی آمریکا کمیسیون انتخابات فدرال وظیفه‌ی نظارت بر هزینه‌های انتخابات، سالم برگزار شدن آن و رفتارهای نامزدها را بر عهده دارد. البته در این زمینه نامزدها و افراد می‌توانند به دادگاه عالی ایالات متحده هم شکایت کنند. در فرانسه شورای قانون اساسی وظیفه‌ی حساسی دارد. این شورا از 9 عضو متغیر، سه نفر به انتخاب رییس‌جمهور، سه نفر به انتخاب رییس مجلس و سه نفر به انتخاب رییس سنا و نیز تمامی رییس‌جمهورهای سابق که هنوز زنده هستند تشکیل می‌شود. اولین و مهمترین وظیفه‌ی این شورا، نظارت بر نامزدهای انتخاباتی و انتخابات پارلمانی و حتی همه‌پرسی در این کشور است. قانون اساسی فرانسه می‌گوید که آرای این شورا قابل اعتراض نیست و وظیفه‌ی پاسداری از قانون اساسی جمهوری فرانسه ایجاب می‌کند که این شورا قاطعانه نظارت خویش را اعمال کند. در انتخابات جمهوری فدرال آلمان نیز حراست از قانون اساسی به دادگاه قانون اساسی فدرال واگذار شده که دو مجلس آلمان هرکدام نیمی از اعضای آن را انتخاب می‌کنند. یکی از وظایف پاسداری از قانون اساسی در این کشور، نظارت بر انتخابات پارلمانی است. اما در کشور ما نظارت بر انتخابات مجلس بر عهده‌ی نهادی است که قانون اساسی پاسداری از شرع و خود قانون اساسی را به آن سپرده است. شورای نگهبان وظیفه دارد تا شرایط نامزدی در انتخابات مجلس شورای اسلامی برای نامزدهایی که هیئت اجرایی ثبت‌نام کرده و به آنها ارجاع داده است را مورد بررسی قرار دهد. شورای نگهبان موظف است صلاحیت نامزدی داوطلبان شرکت در انتخابات را مطابق شرایط گفته شده در قانون اساسی و قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی احراز نماید.
,فرآیند انتخابات
,انتخابات پارلمانی در بیشتر کشورهای دنیا مستقیم و توسط مردم صورت می‌گیرد. همان گونه که گفته شد در کشورهایی که ساختار تک حزبی و کمونیستی دارند مانند جمهوری خلق چین، جمهوری دموکراتیک خلق کره(کره شمالی)، جمهوری سوسیالیستی ویتنام و امثالهم، انتخابات مردمی و سراسری پارلمانی وجود خارجی ندارد و اعضای نهاد پارلمان توسط حزب و نهادهای حزبی محلی انتخاب می‌شوند. در برخی کشورهای خاص مانند بحرین و کویت هم پارلمان به شکلی نیمه مستقل فعالیت می‌کند. یعنی نیمی از اعضای پارلمان را پادشاه و نیمی دیگر را مردم انتخاب می‌نمایند.
,در کشورهایی هم که عموماً پارلمان با دو رکن سنا و مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود روش‌های مختلفی برای انتخاب نمایندگان دنبال می‌گردد. برای مثال در ایالات متحده‌ی آمریکا نمایندگان هر دو مجلس نمایندگان و مجلس سنا، توسط مردم و به صورت مستقیم انتخاب می‌شوند. در فرانسه نمایندگان مجلس توسط مردم با رأی مستقیم و نمایندگان سنا توسط یک هیئت انتخاب سراسری برگزیده می شوند.
,در جمهوری اسلامی ایران نظام پارلمانی ویژه و منحصر به فرد است. به این معنا که نظامی تک مجلسی اما با دو رکن است. مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان ارکان قوه‌ی مقننه‌ی ایران را شکل می‌دهند. ریاست قوه‌ی مقننه با مجلس شورای اسلامی است و هیچ چیزی بیرون از تصویب این مجلس عنوان قانون نخواهد داشت. انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران مستقیم و با رأی مردم اتفاق می‌افتد. اما نحوه‌ی ملاک قرار گرفتن تعداد آراء برای انتخاب شدن نیز مهم است. در ایالات متحده‌ی آمریکا اکثریت نسبی حاکم است. یعنی هر کاندیدایی که بتواند رأی بیشتری از دیگر کاندیداها کسب کند، ولو میزان آرای او به حد نصاب پنجاه‌درصد آراء هم نرسد پیروز خواهد بود. در برخی کشورها هم این شیوه پیاده می‌شود که کاندیداهای انتخابات پارلمانی باید اکثریت مطلق آراء را کسب کنند، یعنی حداقل 50+1 درصد آراء را در حوزه‌ی انتخابیه از آن خود کنند. اگر هیچ کاندیدایی نتواند این اکثریت را کسب کند انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد و در نهایت کاندیدایی که اکثریت مطلق را کسب کند به پیروزی می‌رسد. این شیوه در نظام انتخابات پارلمانی بریتانیا و فرانسه دنبال می‌شود.
,در برخی کشورها هم سیستم سهمیه‌ای ملاک عمل قرار می‌گیرد. یعنی شیوه‌ای ترکیبی برای اعمال سهمیه‌ی لیست‌های حزبی در نظر می‌گیرند که در برگیرنده‌ی ملاک اکثریت مطلق و اکثریت نسبی با هم است و هر حزب بر مبنای آنها سهمیه‌ای در انتخابات پیدا می‌کند. نظام پیچیده‌ی انتخاباتی در آلمان این گونه است. اما در کشور ما ملاک پیروزی در انتخابات مجلس کسب اکثریت نسبی است، یعنی هرکس بیشترین رأی را داشت پیروز است. مشروط به اینکه کاندیدای پیروز انتخابات بتواند حداقل یک چهارم کل آرای مأخوذه‌ی حوزه‌ی انتخابیه را کسب کند و در صورتی که چنین اکثریتی به دست نیاید، انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد.
,انتهای پیام/م
]
ارسال دیدگاه