بازی شطرنج صداوسیما در فضای مجازی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ رهبر انقلاب در حکم انتصاب عبدالعلی علی عسکری به سمت ریاست سازمان صداوسیما، سفارش مؤکد کردند تا صداوسیما در فضای مجازی حضور مؤثر داشته باشد و به این کار اهتمام بورزد. این دستور مؤکد یکی از راهبردهای مدیریتی دوران علی عسکری خواهد بود. لزوم حضور صداوسیما در فضای مجازی چیست؟ و اولویت‌هایی که رسانه ملی برای حضور در فضای مجازی باید رعایت کند، چه چیز‌های خواهد بود؟

فضای تعاملی برای رسانه‌های سنتی
فضای مجازی عنوانی نوظهور است که حدود 34 سال پیش توسط گیبسون نویسنده کانادایی که رمان‌های علمی و تخیلی می‌نوشت به کار برده شد. در آن زمان ارتباطی که از طریق رایانه‌ها برقرار می‌شد، داستانی تخیلی بود و امروز بخش قابل‌توجهی از زندگی روزمره انسان‌ها را تشکیل می‌دهد. فضالی مجازی تا سال‌ها از سوی تلویزیون نفی و حضور قدرتمند آن نادیده انگاشته شده است. حتی امروز هم که برنامه‌های تلویزیونی از مخاطبانشان می‌خواهند از طریق شبکه‌های اجتماعی با آنها در ارتباط باشند، از بیان مستقیم صفحات این برنامه‌ها در شبکه‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. با وجود اینکه چند شبکه اجتماعی هنوز فیلتر هستند و برنامه‌های اجتماعی تلویزیونی از مضرات عضویت در فضاهای مجازی می‌گویند، اما شبکه‌های رادیو و تلویزیونی زیر‌مجموعه صداوسیما در آنها صفحات رسمی دارند که اتفاقاً برخی از آنها بسیار پربازدید نیز هستند.

حال که در حکم انتصاب رئیس جدید صداوسیما، حضور فعال و مؤثر در فضای مجازی تأکید شده است؛ باید دید این حضور چگونه از سوی مدیران صداوسیما برنامه‌ریزی خواهد شد.

دکتر داوود نعمتی انارکی، عضو هیئت علمی صداوسیما در گفت‌و‌گو با «جوان» درباره لزوم حضور مؤثر صداوسیما در فضای مجازی، ابتدا به ابعاد گسترده فضای مجازی اشاره می‌کند و می‌گوید: فضای مجازی روابط انسانی را به شدت تحت‌تأثیر قرارداده و این پدیده نوظهور، محصول تکنولوژی ارتباطی است. فضای مجازی وارد زندگی افراد شده و به آن جهت می‌دهد و تعریف زندگی را تغییر می‌دهد.
انارکی می‌افزاید: اگر این حضور و تأثیر را قبول کنیم باید به فکر تعامل و بهره‌برداری از فضای مجازی باشیم و صداوسیما به عنوان رسانه نمی‌تواند از فضای مجازی صرف‌نظر کند.

وی با اشاره به توسعه رسانه‌ها در طول زمان، از ایجاد رادیو که صرفاً صوت را ارائه می‌کرد تا پدید آمدن تلویزیون که در کنار صوت، تصویر را به مخاطبانش هدیه داد، تولد فضای مجازی را تحولی رسانه‌ای عنوان کرد و گفت: فضای مجازی بسیاری از محدودیت‌های فضای رسانه‌های سنتی را ندارد و در زمینه اطلاع‌رسانی این امکان را به وجود آورده است که هر فرد بتواند به عنوان رسانه‌ای شخصی تولید محتوا کند و آن را در اختیار دیگران قرار دهد. این استاد ارتباطات، فضای تعاملی را یکی از مزایای فضای مجازی می‌داند که در آن برخلاف گذشته که برنامه‌های تلویزیونی با اعلام یک آدرس پستی یا شماره تلفن به صورت محدود با مخاطبانشان در ارتباط بودند، این امکان را فراهم کرده که مخاطب به صورت مستقیم با صداوسیما و برنامه‌سازان ارتباط برقرار کند و نظرات خود را در اختیار آنها قرار دهد. انارکی معتقد است: فضای مجازی همچنین این امکان را به رسانه ملی داده است که به صورت مکانیزه شده اعلام برنامه و اطلاع‌رسانی درباره تولیداتش را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد و دریافت کنندگان بیشتری از آن استفاده کنند.

فضای مجازی رقیب یا مکمل رسانه‌های سنتی؟
استاد دانشگاه صداوسیما، با اشاره به خدماتی که شبکه‌های تلویزیونی با استفاده از فضای مجازی ارائه می‌دهند، شبکه اجتماعی فیسبوک را به عنوان یکی از امکانات فضای مجازی برای شبکه‌های تلویزیونی معرفی می‌کند و می‌گوید: این شبکه اجتماعی امکانی را برای کانال‌های تلویزیونی ایجاد کرده است که بتوانند در صورت ایجاد صفحه رسمی در فیسبوک برنامه‌های‌شان را به صورت زنده برای مخاطبانشان پخش کنند، با این کار دیگر لازم نیست مخاطب برنامه‌های تلویزیونی در ساعت خاصی و با دسترسی به تلویزیون برنامه مورد علاقه‌اش را تماشا کند، در عوض با وسایل ارتباطی مانند موبایل یا تبلت در هر جا که امکان اتصال به اینترنت داشته باشد می‌تواند به صفحه اختصاصی آن کانال تلویزیونی برود و تلویزیون تماشا کند.

انارکی همچنین با اشاره به تولیدات رسانه‌ای مخاطبان که در فضای مجازی پخش می‌شود، این پدیده را یکی از محصولات فضای مجازی عنوان کرد و گفت: امروزه بخش قابل توجهی از برنامه‌های تلویزیونی را محتوای تولید شده توسط مردم در فضای مجازی تشکیل می‌دهد که شبکه‌های تلویزیونی بدون پرداخت هزینه تولید این محتواها را پخش می‌کنند و از مخاطبانشان می‌خواهند محصولاتی را تولید کنند و از طریق شبکه مجازی در اختیار آنها قرار دهند. وی ایجاد کمپین‌ها در فضای مجازی و بازخوردهای میلیونی این کمپین‌ها را یکی از ابزارهایی می‌داند که می‌تواند به کمک رسانه‌ها و صداوسیما بیاید. این استاد ارتباطات تصریح می‌کند: پس در این شرایط نمی‌توان گفت که فضای مجازی رقیب اصلی رسانه‌های سنتی است. شاید رقابتی نیز وجود داشته باشد اما در صورت بهره‌برداری درست از فضای مجازی این فضا می‌تواند مکمل رسانه‌های سنتی باشد.

صداوسیما و اولویت حضور در فضای مجازی
صداوسیما به عنوان رسانه ملی حضور در فضای مجازی را از چند سال گذشته آغاز کرده است و اکنون با حکم مقام معظم رهبری این حضور پررنگ‌تر نیز خواهد شد، اما چه اولویت‌هایی در این دوره وجود خواهد داشت که رسانه ملی به آنها بپردازد؟ دکتر انارکی معتقد است، اولویت صداوسیما در فضای مجازی باید در مرحله اول، شناسایی دقیق نقاط قوت و ضعف فضای مجازی باشد و اینکه صداوسیما از حضور در فضای مجازی قرار است چه دستاوردهایی داشته باشد. استاد ارتباطات دانشگاه صداوسیما می‌گوید: حضور در فضای مجازی نیازمند مکانیزمی است که در آن بتوان ارتباط میان رسانه ملی و مخاطبانش را تعمیق داد و آنها را به صداوسیما نزدیک‌تر کرد.