گره خوردن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه‌داری
اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، سید ستار مهدیزاده، پژوهشگر مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما و دفتر فرهنگستان علوم اسلامی، در مقاله ای پژوهشی به ارتباط آموزه های ماه مبارک رمضان در تحقق اقتصاد مقاومتی پرداخته است در بخش اول این مقاله به تعریف لغوی و اطلاحی رمضان، اقتصاد و مقاومت پرداخته و بخشی از آموزه های رمضانی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی بیان شد؛ در این مقاله به دیگر مؤلفهای تأثیرگذار رمضان در تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی پرداخته شده است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, بخش اول,
- تقویت فرهنگ قناعت و کنترل فرهنگ اسراف و مصرف گرائی
قناعت با اقتصاد ارتباط تنگاتنگی دارد و ضد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی است معضلی که جامعه ما را می تواند به بحران های گوناگونی گرفتار سازد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی افراطی است بخاطر این که مبنای رشد و چرخه اقتصادی در کشور ما به میزان فروش کالاهای عمدتا مصرفی وابسته است و مدیریت دقیق علمی و دینی بر تقسیم و کنترل میزان و دسته بندی انواع شغل ها، متناسب با نیاز واقعی – و نه نیاز کاذب- وجود ندارد بنابر این هر فردی برای تامین زندگی خود به هر شغلی که می تواند روی می آورد و مرکزی برای ساماندهی و مدیریت و کنترل تناسب شغل ها وجود ندارد لذا شغل های کاذب و مصرفی مثل تولید و پخش و فروش مواد آرایشی و دخانیات که نیاز کاذب است رشد می کند و آنچه توازن شغل ها را سامندهی نامرئی می کند میزان درآمد زائی و کشش بازار مصرفی است، نه میزان نیاز حقیقی مردم بر اساس مدل تنظیم شده توسط اقتصاد دانان و فرهیختگان فرهنگی!
این ساختار خود روئیده باعث می شود که سلامت ساختار اقتصادی مثل جنگلی آتش گرفته نابود شود و هیچ تناسبی بین ساختار اقتصادی و نیازهای حقیقی جامعه وجود نداشته باشد.
ماه رمضان و دستور الهی از دو جهت تا حدودی می تواند این فرهنگ مصرف گرائی و اسراف و میل به اشباع نیازهای کاذب را کنترل و ساماندهی کند:
الف: با کنترل مصرف مواد غذائی و دستور به امساک از خوردن و نوشیدن؛
این دستور باعث می شود که انسان های روزه دار از خوردن مواد غذائی کاذب به اجبار دست بکشند و با گرسنگی حقیقی به مصرف غذای لازم و ضروری رو بیاورند بنابر این در ماه رمضان مردم سحری و افطاری مناسب و با کیفیت تهیه می کنند و با مصرف آن از مصرف غذاهای فست فودی و بازارای و بی کیفیت و مضر رویگردان می شوند.
در ماه رمضان به ساختار ناسالم اقتصادی ضربه ای سخت وارد می شود و شغل های کاذب مصرفی غذائی به حالت رکود شدید گرفتار می شوند اگر فرهنگ روزه داری کامل می شد و همه روزه می گرفتند و با اشراف بر گردونه اقتصاد و سلامت جسم خود رفتار می کردند فرهنگ اسراف و مصرف گرائی نامعقول کم کم از بین می رفت.
ب: اثر دیگری که ماه رمضان دارد این است که روزه داری، فرهنگ دینی و ایمانی را رشد می دهد و این فرهنگ دینی که غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است باعث می شود مسلمانان به معارفی که آثار اقتصادی پرباری دارد بیشتر رو بیاورند یکی از این مفاهیم اخلاقی- ایمانی؛ فرهنگ قناعت است.
در اسلام بر قناعت و دوری از اسراف توصیه شده است در ماه رمضان به خاطر کم شدن مواد غذائی به طور طبیعی، مصرف درست و سالم جای اسراف را می گیرد علاوه بر آن، روح تقدس و ایمان جلا یافته در اثر ماه رمضان ؛ حس قناعت و دوری از اسراف را تقویت می کند و بانوان جامعه بویژه و همه مردم عموما از فرهنگ اسراف و تبذیر در این ماه مبارک فاصله ای جدی و زاویه دار پیدا می کنند.
- ارتباط یکپارچه معارف اعتقادی و اخلاقی با مسائل اقتصادی در اسلام
اسلام با توجه به ارتباط ذاتی بین اشیاء، دستورات خود را تنظیم کرده است و در ارتباطی که در سیستم دستگاه فلسفی و اندیشه اقتصادی فعلی که فقر قدرت مدیریتی آن مشهود است گرفتار نشده است چون در فلسفه فعلی ارتباط بین اشیا نادیده گرفته شده است لذا این فلسفه های مضاف مثل فلسفه مدیریت کارآمد اشیاء دارای ارتباطات پیچیده عاجز است.
معارف اخلاقی تربیتی مرتبط با مسائل اقتصادی در اسلام زیاد است که در ماه رمضان آثار آن مشهودتر است از جمله:
- یاد گرسنگان و فقراء:
افراد با روزه گرفتن به یاد افراد گرسنه می افتد و درد آنان را می فهمد و این فهم باعث دلسوزی و رشد عاطفی انسانها می شود و به نزدیک شدن دلها و احساسات و تفکرات می انجامد و فاصله طبقاتی را کم کرده و طبقه ثروتمند را به فقیر منعطف، متوجه و دلسوز کند و بین این دو طبقه بی درد و دردمند ارتباط ایجاد می کند ثروتمندان با احساس گرسنگی به یاد گرسنگان افتاده و به احسان و دلسوزی و کمک به هم نوع و دستگیری از مستمندان روی می آورند. یکی از لوازم اقتصاد مقاومتی این است که طبقه ثروتمند و مرفه هوای طبقه فقیر را داشته باشد و مساوات اسلامی شکل گیری که این فررهنگ را روزه و ماه مبارک ایجاد و تقویت و تثبیت می کند.
- کفاره روزه
قرار دادن تنبیهات اقتصادی و تتمیم های شرعی برای جبران کوتاهی ها و عذرهای عبادی باعث می شود که بین طبقه ثروتمند و فقیر ارتباط اقتصادی ایجاد شود و ثروتمند برای دادن کفاره، فقیر را شناسائی کرده و او را پیدا کرده و این آشنائی در برخی موارد باعث می شود که ثروتمندان به ادای کفاره قناعت نکرده و به انفاق و صدقه و احسان و حتی ایثار روی بیاورند چون اگر ارتباط برقرار شود دلسوزی و ترحم هم پیدا خواهد شد.
- حذف نیازهای کاذب
همانطور که گفته شد انسان گرسنه غذای با کیفیت و اصلی را می خورد و آنچه می خورد و مصرف می نماید در ایام روزه با حذف وعده های غذائی فرعی و حتی نهار که وعده اصلی در فرهنگ ماست – نه در فرهنگ اسلامی- خود به خود مصرف غذاهای مضر و غذاهای غیر اصلی از بین می رود.
شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین آثار ماه رمضان جابجائی مصرف واقعی با مصرف کاذب است که می تواند از ساختارهای بنیادی اقتصاد مقاومتی به حساب بیاید.
اگر در سطح کلان، مسئولین و قانونگذاران سرمایه های کلان را برای مدیریت نیازهای حقیقی و اصلی و بی ضرر صرف کنند و کم کم مصرف های مضر و کاذب و حتی خلاف ارزش های اسلامی و بومی را کنار بگذارند مثل دخانیات و مواد آرایشی و کالاهای لوکس و غیره. به سوی سلامت اقتصادی حرکت خواهیم کرد.
در ماه رمضان با روزه داری در حد تغذیه و طعام و معاملات اقتصادی مربوط به آنها، تا حدودی این فرهنگ خود به خود صورت می گیرد.
واین اتفاق از غنای فکری و عمق آسمانی دین اسلام خبر می دهد که در صورت عمل کامل به هر کدام از دستورات اسلامی آثاری از آن کشف خواهد شد که در ابتدای امر برای عقل بشر به هیچ وجه قابل فهم و درک و پیش بینی نیست.
البته در فرهنگ غنی شیعی به این مسئله مدیریت معاش بر اساس نیازهای حقیقی دستور مستقیم داده شده است و در موارد اخلاقی این توجهات شدیدتر و محسوس تر می باشد امام صادق ع می فرماید: الجوع إدام المؤمن[1].
گرسنگی، خورشت مومن است یعنی مومن به جای خورشت و سس و سالاد، برای خوشمزه شدن غذا از گرسنگی استفاده کند چون آدم گرسنه مزه حقیقی غذا را می فهمد و برای باز شدن اشتها، نیاز به غذاهائی که بزاق دهان را تحرک کند و اشتهاء کاذب ایجاد کند را ندارد.
نیاز حقیقی او چون به حد اشباع رسیده است برای مصرف او کافی است. این فرهنگ جلو مصرف کاذب را می گیرد که آثار مخرب مصرف این طعام های اضافی نیز گریبانگیر انسان نخواهد شد.
پیامبر به نقل از حضرت عیسی ع می فرماید: قبل از آن که سیر شوی دست از غذا بکش.[2] این دستور باعث سلامتی جسمی و اقتصادی می شود چون جلوی فرهنگ پرخوری را می گیرد.
البته در مورد تغذیه سالم تمام آنچه برای انسان لازم است در اسلام بیان شده است که اگر کسی ذره ای از انبوه دستورات طبی اسلام را عمل کند به قله سلامت بدنی و اعتدال اقتصادی خواهد رسید و تدبیر معیشت اقتصادی او در خانواده نیز تنظیم خواهد شد.
- گره زدن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه داری
پیامبر اکرم ص در خطبه ای که در آخر ماه شعبان ایراد فرموده اند این پیوند را اعلان کرده اند که در ماه رمضان باید اطعام کرد و به یاد فقرا افتاد، قناعت کرد انفاق کرد، صدقه داد، گرسنه را سیر کرد و برهنه را پوشاند و به صفاتی مثل سخاوت و بخشش و عفو و گذشت و ایثار و مهمان نوازی و اطعام طعام و یاد خدا و شکر گذاری و امثال آن توصیه کرد.
ماه رمضان این فرهنگ اقتصادی را رشد می دهد و اخلاق های اقتصادی باعث تحکیم بنیه اقتصادی امت اسلام می گردد باید توجه داشته باشیم که پایه و اساس اقتصاد مقاومتی بر فرهنگ محکم استوار است بدون ایجاد و یا تثبیت و نهادینه کردن فرهنگ پایه ای، تحمیل بار اقتصادی و دوران ریاضتی و مقاومتی جواب صحیح را نخواهد داد و ممکن است به معضلاتی بدتر از رکود اقتصادی منجر شود مثل انفجار و شورش اجتماعی و یا کرنش سیاسی و نظامی در مقابل بیگانگان و امثال آن.
اگر ماه رمضان بعد از هزاران سال دوام آورده است بخاطر این است که اسلام تمام جوانب آن و پایه های اصلی آن را استحکام بخشیده است. رعایت توان انسان ها، دوری از افراط و تفریط و سخت گیری در جعل حکم نسبت به توان مکلفین، داشتن نرمش و انعطاف نسبت به افراد ضعیف و دارای عذر، داشتن شناخت دقیق و علمی نسبت به نیاز انسان به روزه و کم خوری و ضعف افراد مسافر و مریض و امثال آن، به پایه ریزی فرهنگ غنی اعتقادی و اخلاقی محکم ایمانی و بار کردن روزه بر آن و دیگر ابعادی که در این مقاله نیاز به ذکر آن نمی باشد منجر شده است.
اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.
اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.
اگر اعتقاد سست باشد نه روزه اعتقاد را زیاد می کند و نه اعتقاد به روزه گرفتن منجر می شود، لذا در اسلام تمام مفاهیم به کمک هم می شتابند در قرآن رزق را با ایمان بیان می کند « الذاریات : 58» «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین». خداوند روزی دهنده متین است. روزی از ایمان و خدا جدا نیست.
«هود : 52» «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» استغفار کنید و توبه کنید تا خدا از آسمان به شما باران پیوسته فرو بفرستد.
اصلا در قرآن اقتصاد را بدون ایمان و اخلاق و فرهنگ نمی شود تعریف کرد اما در فرهنگ امروز جهان، اقتصادی علمی جداست که چندان ارتباطی با اعتقاد و اخلاق و فرهنگ ندارد و برای تقویت اقتصاد هرگز بودجه و برنامه فرهنگی تعریف نمی شود مثلا از گناه برای زیاد شدن روزی و بهبود اقتصاد جلوگیری نمی شود تا باران بیاید و روزی زیاد شود، در حالی که قرآن به همین ارتباط اشاره مستقیم دارد
«الأعراف : 96» «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» این گسست بین حقایقی که به هم پیوسته است باعث می شود که نتیجه ای درست در برنامه ریزی های کلان به وجود نیاد.
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
انتهای پیام/
- تقویت فرهنگ قناعت و کنترل فرهنگ اسراف و مصرف گرائی
قناعت با اقتصاد ارتباط تنگاتنگی دارد و ضد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی است معضلی که جامعه ما را می تواند به بحران های گوناگونی گرفتار سازد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی افراطی است بخاطر این که مبنای رشد و چرخه اقتصادی در کشور ما به میزان فروش کالاهای عمدتا مصرفی وابسته است و مدیریت دقیق علمی و دینی بر تقسیم و کنترل میزان و دسته بندی انواع شغل ها، متناسب با نیاز واقعی – و نه نیاز کاذب- وجود ندارد بنابر این هر فردی برای تامین زندگی خود به هر شغلی که می تواند روی می آورد و مرکزی برای ساماندهی و مدیریت و کنترل تناسب شغل ها وجود ندارد لذا شغل های کاذب و مصرفی مثل تولید و پخش و فروش مواد آرایشی و دخانیات که نیاز کاذب است رشد می کند و آنچه توازن شغل ها را سامندهی نامرئی می کند میزان درآمد زائی و کشش بازار مصرفی است، نه میزان نیاز حقیقی مردم بر اساس مدل تنظیم شده توسط اقتصاد دانان و فرهیختگان فرهنگی!
این ساختار خود روئیده باعث می شود که سلامت ساختار اقتصادی مثل جنگلی آتش گرفته نابود شود و هیچ تناسبی بین ساختار اقتصادی و نیازهای حقیقی جامعه وجود نداشته باشد.
ماه رمضان و دستور الهی از دو جهت تا حدودی می تواند این فرهنگ مصرف گرائی و اسراف و میل به اشباع نیازهای کاذب را کنترل و ساماندهی کند:
الف: با کنترل مصرف مواد غذائی و دستور به امساک از خوردن و نوشیدن؛
این دستور باعث می شود که انسان های روزه دار از خوردن مواد غذائی کاذب به اجبار دست بکشند و با گرسنگی حقیقی به مصرف غذای لازم و ضروری رو بیاورند بنابر این در ماه رمضان مردم سحری و افطاری مناسب و با کیفیت تهیه می کنند و با مصرف آن از مصرف غذاهای فست فودی و بازارای و بی کیفیت و مضر رویگردان می شوند.
در ماه رمضان به ساختار ناسالم اقتصادی ضربه ای سخت وارد می شود و شغل های کاذب مصرفی غذائی به حالت رکود شدید گرفتار می شوند اگر فرهنگ روزه داری کامل می شد و همه روزه می گرفتند و با اشراف بر گردونه اقتصاد و سلامت جسم خود رفتار می کردند فرهنگ اسراف و مصرف گرائی نامعقول کم کم از بین می رفت.
ب: اثر دیگری که ماه رمضان دارد این است که روزه داری، فرهنگ دینی و ایمانی را رشد می دهد و این فرهنگ دینی که غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است باعث می شود مسلمانان به معارفی که آثار اقتصادی پرباری دارد بیشتر رو بیاورند یکی از این مفاهیم اخلاقی- ایمانی؛ فرهنگ قناعت است.
در اسلام بر قناعت و دوری از اسراف توصیه شده است در ماه رمضان به خاطر کم شدن مواد غذائی به طور طبیعی، مصرف درست و سالم جای اسراف را می گیرد علاوه بر آن، روح تقدس و ایمان جلا یافته در اثر ماه رمضان ؛ حس قناعت و دوری از اسراف را تقویت می کند و بانوان جامعه بویژه و همه مردم عموما از فرهنگ اسراف و تبذیر در این ماه مبارک فاصله ای جدی و زاویه دار پیدا می کنند.
- ارتباط یکپارچه معارف اعتقادی و اخلاقی با مسائل اقتصادی در اسلام
اسلام با توجه به ارتباط ذاتی بین اشیاء، دستورات خود را تنظیم کرده است و در ارتباطی که در سیستم دستگاه فلسفی و اندیشه اقتصادی فعلی که فقر قدرت مدیریتی آن مشهود است گرفتار نشده است چون در فلسفه فعلی ارتباط بین اشیا نادیده گرفته شده است لذا این فلسفه های مضاف مثل فلسفه مدیریت کارآمد اشیاء دارای ارتباطات پیچیده عاجز است.
معارف اخلاقی تربیتی مرتبط با مسائل اقتصادی در اسلام زیاد است که در ماه رمضان آثار آن مشهودتر است از جمله:
- یاد گرسنگان و فقراء:
افراد با روزه گرفتن به یاد افراد گرسنه می افتد و درد آنان را می فهمد و این فهم باعث دلسوزی و رشد عاطفی انسانها می شود و به نزدیک شدن دلها و احساسات و تفکرات می انجامد و فاصله طبقاتی را کم کرده و طبقه ثروتمند را به فقیر منعطف، متوجه و دلسوز کند و بین این دو طبقه بی درد و دردمند ارتباط ایجاد می کند ثروتمندان با احساس گرسنگی به یاد گرسنگان افتاده و به احسان و دلسوزی و کمک به هم نوع و دستگیری از مستمندان روی می آورند. یکی از لوازم اقتصاد مقاومتی این است که طبقه ثروتمند و مرفه هوای طبقه فقیر را داشته باشد و مساوات اسلامی شکل گیری که این فررهنگ را روزه و ماه مبارک ایجاد و تقویت و تثبیت می کند.
- کفاره روزه
قرار دادن تنبیهات اقتصادی و تتمیم های شرعی برای جبران کوتاهی ها و عذرهای عبادی باعث می شود که بین طبقه ثروتمند و فقیر ارتباط اقتصادی ایجاد شود و ثروتمند برای دادن کفاره، فقیر را شناسائی کرده و او را پیدا کرده و این آشنائی در برخی موارد باعث می شود که ثروتمندان به ادای کفاره قناعت نکرده و به انفاق و صدقه و احسان و حتی ایثار روی بیاورند چون اگر ارتباط برقرار شود دلسوزی و ترحم هم پیدا خواهد شد.
- حذف نیازهای کاذب
همانطور که گفته شد انسان گرسنه غذای با کیفیت و اصلی را می خورد و آنچه می خورد و مصرف می نماید در ایام روزه با حذف وعده های غذائی فرعی و حتی نهار که وعده اصلی در فرهنگ ماست – نه در فرهنگ اسلامی- خود به خود مصرف غذاهای مضر و غذاهای غیر اصلی از بین می رود.
شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین آثار ماه رمضان جابجائی مصرف واقعی با مصرف کاذب است که می تواند از ساختارهای بنیادی اقتصاد مقاومتی به حساب بیاید.
اگر در سطح کلان، مسئولین و قانونگذاران سرمایه های کلان را برای مدیریت نیازهای حقیقی و اصلی و بی ضرر صرف کنند و کم کم مصرف های مضر و کاذب و حتی خلاف ارزش های اسلامی و بومی را کنار بگذارند مثل دخانیات و مواد آرایشی و کالاهای لوکس و غیره. به سوی سلامت اقتصادی حرکت خواهیم کرد.
در ماه رمضان با روزه داری در حد تغذیه و طعام و معاملات اقتصادی مربوط به آنها، تا حدودی این فرهنگ خود به خود صورت می گیرد.
واین اتفاق از غنای فکری و عمق آسمانی دین اسلام خبر می دهد که در صورت عمل کامل به هر کدام از دستورات اسلامی آثاری از آن کشف خواهد شد که در ابتدای امر برای عقل بشر به هیچ وجه قابل فهم و درک و پیش بینی نیست.
البته در فرهنگ غنی شیعی به این مسئله مدیریت معاش بر اساس نیازهای حقیقی دستور مستقیم داده شده است و در موارد اخلاقی این توجهات شدیدتر و محسوس تر می باشد امام صادق ع می فرماید: الجوع إدام المؤمن[1].
گرسنگی، خورشت مومن است یعنی مومن به جای خورشت و سس و سالاد، برای خوشمزه شدن غذا از گرسنگی استفاده کند چون آدم گرسنه مزه حقیقی غذا را می فهمد و برای باز شدن اشتها، نیاز به غذاهائی که بزاق دهان را تحرک کند و اشتهاء کاذب ایجاد کند را ندارد.
نیاز حقیقی او چون به حد اشباع رسیده است برای مصرف او کافی است. این فرهنگ جلو مصرف کاذب را می گیرد که آثار مخرب مصرف این طعام های اضافی نیز گریبانگیر انسان نخواهد شد.
پیامبر به نقل از حضرت عیسی ع می فرماید: قبل از آن که سیر شوی دست از غذا بکش.[2] این دستور باعث سلامتی جسمی و اقتصادی می شود چون جلوی فرهنگ پرخوری را می گیرد.
البته در مورد تغذیه سالم تمام آنچه برای انسان لازم است در اسلام بیان شده است که اگر کسی ذره ای از انبوه دستورات طبی اسلام را عمل کند به قله سلامت بدنی و اعتدال اقتصادی خواهد رسید و تدبیر معیشت اقتصادی او در خانواده نیز تنظیم خواهد شد.
- گره زدن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه داری
پیامبر اکرم ص در خطبه ای که در آخر ماه شعبان ایراد فرموده اند این پیوند را اعلان کرده اند که در ماه رمضان باید اطعام کرد و به یاد فقرا افتاد، قناعت کرد انفاق کرد، صدقه داد، گرسنه را سیر کرد و برهنه را پوشاند و به صفاتی مثل سخاوت و بخشش و عفو و گذشت و ایثار و مهمان نوازی و اطعام طعام و یاد خدا و شکر گذاری و امثال آن توصیه کرد.
ماه رمضان این فرهنگ اقتصادی را رشد می دهد و اخلاق های اقتصادی باعث تحکیم بنیه اقتصادی امت اسلام می گردد باید توجه داشته باشیم که پایه و اساس اقتصاد مقاومتی بر فرهنگ محکم استوار است بدون ایجاد و یا تثبیت و نهادینه کردن فرهنگ پایه ای، تحمیل بار اقتصادی و دوران ریاضتی و مقاومتی جواب صحیح را نخواهد داد و ممکن است به معضلاتی بدتر از رکود اقتصادی منجر شود مثل انفجار و شورش اجتماعی و یا کرنش سیاسی و نظامی در مقابل بیگانگان و امثال آن.
اگر ماه رمضان بعد از هزاران سال دوام آورده است بخاطر این است که اسلام تمام جوانب آن و پایه های اصلی آن را استحکام بخشیده است. رعایت توان انسان ها، دوری از افراط و تفریط و سخت گیری در جعل حکم نسبت به توان مکلفین، داشتن نرمش و انعطاف نسبت به افراد ضعیف و دارای عذر، داشتن شناخت دقیق و علمی نسبت به نیاز انسان به روزه و کم خوری و ضعف افراد مسافر و مریض و امثال آن، به پایه ریزی فرهنگ غنی اعتقادی و اخلاقی محکم ایمانی و بار کردن روزه بر آن و دیگر ابعادی که در این مقاله نیاز به ذکر آن نمی باشد منجر شده است.
اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.
اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.
اگر اعتقاد سست باشد نه روزه اعتقاد را زیاد می کند و نه اعتقاد به روزه گرفتن منجر می شود، لذا در اسلام تمام مفاهیم به کمک هم می شتابند در قرآن رزق را با ایمان بیان می کند « الذاریات : 58» «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین». خداوند روزی دهنده متین است. روزی از ایمان و خدا جدا نیست.
«هود : 52» «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» استغفار کنید و توبه کنید تا خدا از آسمان به شما باران پیوسته فرو بفرستد.
اصلا در قرآن اقتصاد را بدون ایمان و اخلاق و فرهنگ نمی شود تعریف کرد اما در فرهنگ امروز جهان، اقتصادی علمی جداست که چندان ارتباطی با اعتقاد و اخلاق و فرهنگ ندارد و برای تقویت اقتصاد هرگز بودجه و برنامه فرهنگی تعریف نمی شود مثلا از گناه برای زیاد شدن روزی و بهبود اقتصاد جلوگیری نمی شود تا باران بیاید و روزی زیاد شود، در حالی که قرآن به همین ارتباط اشاره مستقیم دارد
«الأعراف : 96» «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» این گسست بین حقایقی که به هم پیوسته است باعث می شود که نتیجه ای درست در برنامه ریزی های کلان به وجود نیاد.
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
انتهای پیام/
- تقویت فرهنگ قناعت و کنترل فرهنگ اسراف و مصرف گرائی
قناعت با اقتصاد ارتباط تنگاتنگی دارد و ضد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی است معضلی که جامعه ما را می تواند به بحران های گوناگونی گرفتار سازد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی افراطی است بخاطر این که مبنای رشد و چرخه اقتصادی در کشور ما به میزان فروش کالاهای عمدتا مصرفی وابسته است و مدیریت دقیق علمی و دینی بر تقسیم و کنترل میزان و دسته بندی انواع شغل ها، متناسب با نیاز واقعی – و نه نیاز کاذب- وجود ندارد بنابر این هر فردی برای تامین زندگی خود به هر شغلی که می تواند روی می آورد و مرکزی برای ساماندهی و مدیریت و کنترل تناسب شغل ها وجود ندارد لذا شغل های کاذب و مصرفی مثل تولید و پخش و فروش مواد آرایشی و دخانیات که نیاز کاذب است رشد می کند و آنچه توازن شغل ها را سامندهی نامرئی می کند میزان درآمد زائی و کشش بازار مصرفی است، نه میزان نیاز حقیقی مردم بر اساس مدل تنظیم شده توسط اقتصاد دانان و فرهیختگان فرهنگی!
این ساختار خود روئیده باعث می شود که سلامت ساختار اقتصادی مثل جنگلی آتش گرفته نابود شود و هیچ تناسبی بین ساختار اقتصادی و نیازهای حقیقی جامعه وجود نداشته باشد.
ماه رمضان و دستور الهی از دو جهت تا حدودی می تواند این فرهنگ مصرف گرائی و اسراف و میل به اشباع نیازهای کاذب را کنترل و ساماندهی کند:
الف: با کنترل مصرف مواد غذائی و دستور به امساک از خوردن و نوشیدن؛
این دستور باعث می شود که انسان های روزه دار از خوردن مواد غذائی کاذب به اجبار دست بکشند و با گرسنگی حقیقی به مصرف غذای لازم و ضروری رو بیاورند بنابر این در ماه رمضان مردم سحری و افطاری مناسب و با کیفیت تهیه می کنند و با مصرف آن از مصرف غذاهای فست فودی و بازارای و بی کیفیت و مضر رویگردان می شوند.
در ماه رمضان به ساختار ناسالم اقتصادی ضربه ای سخت وارد می شود و شغل های کاذب مصرفی غذائی به حالت رکود شدید گرفتار می شوند اگر فرهنگ روزه داری کامل می شد و همه روزه می گرفتند و با اشراف بر گردونه اقتصاد و سلامت جسم خود رفتار می کردند فرهنگ اسراف و مصرف گرائی نامعقول کم کم از بین می رفت.
ب: اثر دیگری که ماه رمضان دارد این است که روزه داری، فرهنگ دینی و ایمانی را رشد می دهد و این فرهنگ دینی که غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است باعث می شود مسلمانان به معارفی که آثار اقتصادی پرباری دارد بیشتر رو بیاورند یکی از این مفاهیم اخلاقی- ایمانی؛ فرهنگ قناعت است.
در اسلام بر قناعت و دوری از اسراف توصیه شده است در ماه رمضان به خاطر کم شدن مواد غذائی به طور طبیعی، مصرف درست و سالم جای اسراف را می گیرد علاوه بر آن، روح تقدس و ایمان جلا یافته در اثر ماه رمضان ؛ حس قناعت و دوری از اسراف را تقویت می کند و بانوان جامعه بویژه و همه مردم عموما از فرهنگ اسراف و تبذیر در این ماه مبارک فاصله ای جدی و زاویه دار پیدا می کنند.
- ارتباط یکپارچه معارف اعتقادی و اخلاقی با مسائل اقتصادی در اسلام
اسلام با توجه به ارتباط ذاتی بین اشیاء، دستورات خود را تنظیم کرده است و در ارتباطی که در سیستم دستگاه فلسفی و اندیشه اقتصادی فعلی که فقر قدرت مدیریتی آن مشهود است گرفتار نشده است چون در فلسفه فعلی ارتباط بین اشیا نادیده گرفته شده است لذا این فلسفه های مضاف مثل فلسفه مدیریت کارآمد اشیاء دارای ارتباطات پیچیده عاجز است.
معارف اخلاقی تربیتی مرتبط با مسائل اقتصادی در اسلام زیاد است که در ماه رمضان آثار آن مشهودتر است از جمله:
- یاد گرسنگان و فقراء:
افراد با روزه گرفتن به یاد افراد گرسنه می افتد و درد آنان را می فهمد و این فهم باعث دلسوزی و رشد عاطفی انسانها می شود و به نزدیک شدن دلها و احساسات و تفکرات می انجامد و فاصله طبقاتی را کم کرده و طبقه ثروتمند را به فقیر منعطف، متوجه و دلسوز کند و بین این دو طبقه بی درد و دردمند ارتباط ایجاد می کند ثروتمندان با احساس گرسنگی به یاد گرسنگان افتاده و به احسان و دلسوزی و کمک به هم نوع و دستگیری از مستمندان روی می آورند. یکی از لوازم اقتصاد مقاومتی این است که طبقه ثروتمند و مرفه هوای طبقه فقیر را داشته باشد و مساوات اسلامی شکل گیری که این فررهنگ را روزه و ماه مبارک ایجاد و تقویت و تثبیت می کند.
- کفاره روزه
قرار دادن تنبیهات اقتصادی و تتمیم های شرعی برای جبران کوتاهی ها و عذرهای عبادی باعث می شود که بین طبقه ثروتمند و فقیر ارتباط اقتصادی ایجاد شود و ثروتمند برای دادن کفاره، فقیر را شناسائی کرده و او را پیدا کرده و این آشنائی در برخی موارد باعث می شود که ثروتمندان به ادای کفاره قناعت نکرده و به انفاق و صدقه و احسان و حتی ایثار روی بیاورند چون اگر ارتباط برقرار شود دلسوزی و ترحم هم پیدا خواهد شد.
- حذف نیازهای کاذب
همانطور که گفته شد انسان گرسنه غذای با کیفیت و اصلی را می خورد و آنچه می خورد و مصرف می نماید در ایام روزه با حذف وعده های غذائی فرعی و حتی نهار که وعده اصلی در فرهنگ ماست – نه در فرهنگ اسلامی- خود به خود مصرف غذاهای مضر و غذاهای غیر اصلی از بین می رود.
شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین آثار ماه رمضان جابجائی مصرف واقعی با مصرف کاذب است که می تواند از ساختارهای بنیادی اقتصاد مقاومتی به حساب بیاید.
اگر در سطح کلان، مسئولین و قانونگذاران سرمایه های کلان را برای مدیریت نیازهای حقیقی و اصلی و بی ضرر صرف کنند و کم کم مصرف های مضر و کاذب و حتی خلاف ارزش های اسلامی و بومی را کنار بگذارند مثل دخانیات و مواد آرایشی و کالاهای لوکس و غیره. به سوی سلامت اقتصادی حرکت خواهیم کرد.
در ماه رمضان با روزه داری در حد تغذیه و طعام و معاملات اقتصادی مربوط به آنها، تا حدودی این فرهنگ خود به خود صورت می گیرد.
واین اتفاق از غنای فکری و عمق آسمانی دین اسلام خبر می دهد که در صورت عمل کامل به هر کدام از دستورات اسلامی آثاری از آن کشف خواهد شد که در ابتدای امر برای عقل بشر به هیچ وجه قابل فهم و درک و پیش بینی نیست.
البته در فرهنگ غنی شیعی به این مسئله مدیریت معاش بر اساس نیازهای حقیقی دستور مستقیم داده شده است و در موارد اخلاقی این توجهات شدیدتر و محسوس تر می باشد امام صادق ع می فرماید: الجوع إدام المؤمن[1].
گرسنگی، خورشت مومن است یعنی مومن به جای خورشت و سس و سالاد، برای خوشمزه شدن غذا از گرسنگی استفاده کند چون آدم گرسنه مزه حقیقی غذا را می فهمد و برای باز شدن اشتها، نیاز به غذاهائی که بزاق دهان را تحرک کند و اشتهاء کاذب ایجاد کند را ندارد.
نیاز حقیقی او چون به حد اشباع رسیده است برای مصرف او کافی است. این فرهنگ جلو مصرف کاذب را می گیرد که آثار مخرب مصرف این طعام های اضافی نیز گریبانگیر انسان نخواهد شد.
پیامبر به نقل از حضرت عیسی ع می فرماید: قبل از آن که سیر شوی دست از غذا بکش.[2] این دستور باعث سلامتی جسمی و اقتصادی می شود چون جلوی فرهنگ پرخوری را می گیرد.
البته در مورد تغذیه سالم تمام آنچه برای انسان لازم است در اسلام بیان شده است که اگر کسی ذره ای از انبوه دستورات طبی اسلام را عمل کند به قله سلامت بدنی و اعتدال اقتصادی خواهد رسید و تدبیر معیشت اقتصادی او در خانواده نیز تنظیم خواهد شد.
- گره زدن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه داری
پیامبر اکرم ص در خطبه ای که در آخر ماه شعبان ایراد فرموده اند این پیوند را اعلان کرده اند که در ماه رمضان باید اطعام کرد و به یاد فقرا افتاد، قناعت کرد انفاق کرد، صدقه داد، گرسنه را سیر کرد و برهنه را پوشاند و به صفاتی مثل سخاوت و بخشش و عفو و گذشت و ایثار و مهمان نوازی و اطعام طعام و یاد خدا و شکر گذاری و امثال آن توصیه کرد.
ماه رمضان این فرهنگ اقتصادی را رشد می دهد و اخلاق های اقتصادی باعث تحکیم بنیه اقتصادی امت اسلام می گردد باید توجه داشته باشیم که پایه و اساس اقتصاد مقاومتی بر فرهنگ محکم استوار است بدون ایجاد و یا تثبیت و نهادینه کردن فرهنگ پایه ای، تحمیل بار اقتصادی و دوران ریاضتی و مقاومتی جواب صحیح را نخواهد داد و ممکن است به معضلاتی بدتر از رکود اقتصادی منجر شود مثل انفجار و شورش اجتماعی و یا کرنش سیاسی و نظامی در مقابل بیگانگان و امثال آن.
اگر ماه رمضان بعد از هزاران سال دوام آورده است بخاطر این است که اسلام تمام جوانب آن و پایه های اصلی آن را استحکام بخشیده است. رعایت توان انسان ها، دوری از افراط و تفریط و سخت گیری در جعل حکم نسبت به توان مکلفین، داشتن نرمش و انعطاف نسبت به افراد ضعیف و دارای عذر، داشتن شناخت دقیق و علمی نسبت به نیاز انسان به روزه و کم خوری و ضعف افراد مسافر و مریض و امثال آن، به پایه ریزی فرهنگ غنی اعتقادی و اخلاقی محکم ایمانی و بار کردن روزه بر آن و دیگر ابعادی که در این مقاله نیاز به ذکر آن نمی باشد منجر شده است.
اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.
اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.
اگر اعتقاد سست باشد نه روزه اعتقاد را زیاد می کند و نه اعتقاد به روزه گرفتن منجر می شود، لذا در اسلام تمام مفاهیم به کمک هم می شتابند در قرآن رزق را با ایمان بیان می کند « الذاریات : 58» «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین». خداوند روزی دهنده متین است. روزی از ایمان و خدا جدا نیست.
«هود : 52» «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» استغفار کنید و توبه کنید تا خدا از آسمان به شما باران پیوسته فرو بفرستد.
اصلا در قرآن اقتصاد را بدون ایمان و اخلاق و فرهنگ نمی شود تعریف کرد اما در فرهنگ امروز جهان، اقتصادی علمی جداست که چندان ارتباطی با اعتقاد و اخلاق و فرهنگ ندارد و برای تقویت اقتصاد هرگز بودجه و برنامه فرهنگی تعریف نمی شود مثلا از گناه برای زیاد شدن روزی و بهبود اقتصاد جلوگیری نمی شود تا باران بیاید و روزی زیاد شود، در حالی که قرآن به همین ارتباط اشاره مستقیم دارد
«الأعراف : 96» «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» این گسست بین حقایقی که به هم پیوسته است باعث می شود که نتیجه ای درست در برنامه ریزی های کلان به وجود نیاد.
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
انتهای پیام/
- تقویت فرهنگ قناعت و کنترل فرهنگ اسراف و مصرف گرائی
قناعت با اقتصاد ارتباط تنگاتنگی دارد و ضد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی است معضلی که جامعه ما را می تواند به بحران های گوناگونی گرفتار سازد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی افراطی است بخاطر این که مبنای رشد و چرخه اقتصادی در کشور ما به میزان فروش کالاهای عمدتا مصرفی وابسته است و مدیریت دقیق علمی و دینی بر تقسیم و کنترل میزان و دسته بندی انواع شغل ها، متناسب با نیاز واقعی – و نه نیاز کاذب- وجود ندارد بنابر این هر فردی برای تامین زندگی خود به هر شغلی که می تواند روی می آورد و مرکزی برای ساماندهی و مدیریت و کنترل تناسب شغل ها وجود ندارد لذا شغل های کاذب و مصرفی مثل تولید و پخش و فروش مواد آرایشی و دخانیات که نیاز کاذب است رشد می کند و آنچه توازن شغل ها را سامندهی نامرئی می کند میزان درآمد زائی و کشش بازار مصرفی است، نه میزان نیاز حقیقی مردم بر اساس مدل تنظیم شده توسط اقتصاد دانان و فرهیختگان فرهنگی!
این ساختار خود روئیده باعث می شود که سلامت ساختار اقتصادی مثل جنگلی آتش گرفته نابود شود و هیچ تناسبی بین ساختار اقتصادی و نیازهای حقیقی جامعه وجود نداشته باشد.
ماه رمضان و دستور الهی از دو جهت تا حدودی می تواند این فرهنگ مصرف گرائی و اسراف و میل به اشباع نیازهای کاذب را کنترل و ساماندهی کند:
الف: با کنترل مصرف مواد غذائی و دستور به امساک از خوردن و نوشیدن؛
این دستور باعث می شود که انسان های روزه دار از خوردن مواد غذائی کاذب به اجبار دست بکشند و با گرسنگی حقیقی به مصرف غذای لازم و ضروری رو بیاورند بنابر این در ماه رمضان مردم سحری و افطاری مناسب و با کیفیت تهیه می کنند و با مصرف آن از مصرف غذاهای فست فودی و بازارای و بی کیفیت و مضر رویگردان می شوند.
در ماه رمضان به ساختار ناسالم اقتصادی ضربه ای سخت وارد می شود و شغل های کاذب مصرفی غذائی به حالت رکود شدید گرفتار می شوند اگر فرهنگ روزه داری کامل می شد و همه روزه می گرفتند و با اشراف بر گردونه اقتصاد و سلامت جسم خود رفتار می کردند فرهنگ اسراف و مصرف گرائی نامعقول کم کم از بین می رفت.
ب: اثر دیگری که ماه رمضان دارد این است که روزه داری، فرهنگ دینی و ایمانی را رشد می دهد و این فرهنگ دینی که غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است باعث می شود مسلمانان به معارفی که آثار اقتصادی پرباری دارد بیشتر رو بیاورند یکی از این مفاهیم اخلاقی- ایمانی؛ فرهنگ قناعت است.
در اسلام بر قناعت و دوری از اسراف توصیه شده است در ماه رمضان به خاطر کم شدن مواد غذائی به طور طبیعی، مصرف درست و سالم جای اسراف را می گیرد علاوه بر آن، روح تقدس و ایمان جلا یافته در اثر ماه رمضان ؛ حس قناعت و دوری از اسراف را تقویت می کند و بانوان جامعه بویژه و همه مردم عموما از فرهنگ اسراف و تبذیر در این ماه مبارک فاصله ای جدی و زاویه دار پیدا می کنند.
- ارتباط یکپارچه معارف اعتقادی و اخلاقی با مسائل اقتصادی در اسلام
اسلام با توجه به ارتباط ذاتی بین اشیاء، دستورات خود را تنظیم کرده است و در ارتباطی که در سیستم دستگاه فلسفی و اندیشه اقتصادی فعلی که فقر قدرت مدیریتی آن مشهود است گرفتار نشده است چون در فلسفه فعلی ارتباط بین اشیا نادیده گرفته شده است لذا این فلسفه های مضاف مثل فلسفه مدیریت کارآمد اشیاء دارای ارتباطات پیچیده عاجز است.
معارف اخلاقی تربیتی مرتبط با مسائل اقتصادی در اسلام زیاد است که در ماه رمضان آثار آن مشهودتر است از جمله:
- یاد گرسنگان و فقراء:
افراد با روزه گرفتن به یاد افراد گرسنه می افتد و درد آنان را می فهمد و این فهم باعث دلسوزی و رشد عاطفی انسانها می شود و به نزدیک شدن دلها و احساسات و تفکرات می انجامد و فاصله طبقاتی را کم کرده و طبقه ثروتمند را به فقیر منعطف، متوجه و دلسوز کند و بین این دو طبقه بی درد و دردمند ارتباط ایجاد می کند ثروتمندان با احساس گرسنگی به یاد گرسنگان افتاده و به احسان و دلسوزی و کمک به هم نوع و دستگیری از مستمندان روی می آورند. یکی از لوازم اقتصاد مقاومتی این است که طبقه ثروتمند و مرفه هوای طبقه فقیر را داشته باشد و مساوات اسلامی شکل گیری که این فررهنگ را روزه و ماه مبارک ایجاد و تقویت و تثبیت می کند.
- کفاره روزه
قرار دادن تنبیهات اقتصادی و تتمیم های شرعی برای جبران کوتاهی ها و عذرهای عبادی باعث می شود که بین طبقه ثروتمند و فقیر ارتباط اقتصادی ایجاد شود و ثروتمند برای دادن کفاره، فقیر را شناسائی کرده و او را پیدا کرده و این آشنائی در برخی موارد باعث می شود که ثروتمندان به ادای کفاره قناعت نکرده و به انفاق و صدقه و احسان و حتی ایثار روی بیاورند چون اگر ارتباط برقرار شود دلسوزی و ترحم هم پیدا خواهد شد.
- حذف نیازهای کاذب
همانطور که گفته شد انسان گرسنه غذای با کیفیت و اصلی را می خورد و آنچه می خورد و مصرف می نماید در ایام روزه با حذف وعده های غذائی فرعی و حتی نهار که وعده اصلی در فرهنگ ماست – نه در فرهنگ اسلامی- خود به خود مصرف غذاهای مضر و غذاهای غیر اصلی از بین می رود.
شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین آثار ماه رمضان جابجائی مصرف واقعی با مصرف کاذب است که می تواند از ساختارهای بنیادی اقتصاد مقاومتی به حساب بیاید.
اگر در سطح کلان، مسئولین و قانونگذاران سرمایه های کلان را برای مدیریت نیازهای حقیقی و اصلی و بی ضرر صرف کنند و کم کم مصرف های مضر و کاذب و حتی خلاف ارزش های اسلامی و بومی را کنار بگذارند مثل دخانیات و مواد آرایشی و کالاهای لوکس و غیره. به سوی سلامت اقتصادی حرکت خواهیم کرد.
در ماه رمضان با روزه داری در حد تغذیه و طعام و معاملات اقتصادی مربوط به آنها، تا حدودی این فرهنگ خود به خود صورت می گیرد.
واین اتفاق از غنای فکری و عمق آسمانی دین اسلام خبر می دهد که در صورت عمل کامل به هر کدام از دستورات اسلامی آثاری از آن کشف خواهد شد که در ابتدای امر برای عقل بشر به هیچ وجه قابل فهم و درک و پیش بینی نیست.
البته در فرهنگ غنی شیعی به این مسئله مدیریت معاش بر اساس نیازهای حقیقی دستور مستقیم داده شده است و در موارد اخلاقی این توجهات شدیدتر و محسوس تر می باشد امام صادق ع می فرماید: الجوع إدام المؤمن[1].
گرسنگی، خورشت مومن است یعنی مومن به جای خورشت و سس و سالاد، برای خوشمزه شدن غذا از گرسنگی استفاده کند چون آدم گرسنه مزه حقیقی غذا را می فهمد و برای باز شدن اشتها، نیاز به غذاهائی که بزاق دهان را تحرک کند و اشتهاء کاذب ایجاد کند را ندارد.
نیاز حقیقی او چون به حد اشباع رسیده است برای مصرف او کافی است. این فرهنگ جلو مصرف کاذب را می گیرد که آثار مخرب مصرف این طعام های اضافی نیز گریبانگیر انسان نخواهد شد.
پیامبر به نقل از حضرت عیسی ع می فرماید: قبل از آن که سیر شوی دست از غذا بکش.[2] این دستور باعث سلامتی جسمی و اقتصادی می شود چون جلوی فرهنگ پرخوری را می گیرد.
البته در مورد تغذیه سالم تمام آنچه برای انسان لازم است در اسلام بیان شده است که اگر کسی ذره ای از انبوه دستورات طبی اسلام را عمل کند به قله سلامت بدنی و اعتدال اقتصادی خواهد رسید و تدبیر معیشت اقتصادی او در خانواده نیز تنظیم خواهد شد.
- گره زدن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه داری
پیامبر اکرم ص در خطبه ای که در آخر ماه شعبان ایراد فرموده اند این پیوند را اعلان کرده اند که در ماه رمضان باید اطعام کرد و به یاد فقرا افتاد، قناعت کرد انفاق کرد، صدقه داد، گرسنه را سیر کرد و برهنه را پوشاند و به صفاتی مثل سخاوت و بخشش و عفو و گذشت و ایثار و مهمان نوازی و اطعام طعام و یاد خدا و شکر گذاری و امثال آن توصیه کرد.
ماه رمضان این فرهنگ اقتصادی را رشد می دهد و اخلاق های اقتصادی باعث تحکیم بنیه اقتصادی امت اسلام می گردد باید توجه داشته باشیم که پایه و اساس اقتصاد مقاومتی بر فرهنگ محکم استوار است بدون ایجاد و یا تثبیت و نهادینه کردن فرهنگ پایه ای، تحمیل بار اقتصادی و دوران ریاضتی و مقاومتی جواب صحیح را نخواهد داد و ممکن است به معضلاتی بدتر از رکود اقتصادی منجر شود مثل انفجار و شورش اجتماعی و یا کرنش سیاسی و نظامی در مقابل بیگانگان و امثال آن.
اگر ماه رمضان بعد از هزاران سال دوام آورده است بخاطر این است که اسلام تمام جوانب آن و پایه های اصلی آن را استحکام بخشیده است. رعایت توان انسان ها، دوری از افراط و تفریط و سخت گیری در جعل حکم نسبت به توان مکلفین، داشتن نرمش و انعطاف نسبت به افراد ضعیف و دارای عذر، داشتن شناخت دقیق و علمی نسبت به نیاز انسان به روزه و کم خوری و ضعف افراد مسافر و مریض و امثال آن، به پایه ریزی فرهنگ غنی اعتقادی و اخلاقی محکم ایمانی و بار کردن روزه بر آن و دیگر ابعادی که در این مقاله نیاز به ذکر آن نمی باشد منجر شده است.
اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.
اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.
اگر اعتقاد سست باشد نه روزه اعتقاد را زیاد می کند و نه اعتقاد به روزه گرفتن منجر می شود، لذا در اسلام تمام مفاهیم به کمک هم می شتابند در قرآن رزق را با ایمان بیان می کند « الذاریات : 58» «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین». خداوند روزی دهنده متین است. روزی از ایمان و خدا جدا نیست.
«هود : 52» «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» استغفار کنید و توبه کنید تا خدا از آسمان به شما باران پیوسته فرو بفرستد.
اصلا در قرآن اقتصاد را بدون ایمان و اخلاق و فرهنگ نمی شود تعریف کرد اما در فرهنگ امروز جهان، اقتصادی علمی جداست که چندان ارتباطی با اعتقاد و اخلاق و فرهنگ ندارد و برای تقویت اقتصاد هرگز بودجه و برنامه فرهنگی تعریف نمی شود مثلا از گناه برای زیاد شدن روزی و بهبود اقتصاد جلوگیری نمی شود تا باران بیاید و روزی زیاد شود، در حالی که قرآن به همین ارتباط اشاره مستقیم دارد
«الأعراف : 96» «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» این گسست بین حقایقی که به هم پیوسته است باعث می شود که نتیجه ای درست در برنامه ریزی های کلان به وجود نیاد.
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
انتهای پیام/
,
- تقویت فرهنگ قناعت و کنترل فرهنگ اسراف و مصرف گرائی
قناعت با اقتصاد ارتباط تنگاتنگی دارد و ضد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی است معضلی که جامعه ما را می تواند به بحران های گوناگونی گرفتار سازد فرهنگ اسراف و مصرف گرائی افراطی است بخاطر این که مبنای رشد و چرخه اقتصادی در کشور ما به میزان فروش کالاهای عمدتا مصرفی وابسته است و مدیریت دقیق علمی و دینی بر تقسیم و کنترل میزان و دسته بندی انواع شغل ها، متناسب با نیاز واقعی – و نه نیاز کاذب- وجود ندارد بنابر این هر فردی برای تامین زندگی خود به هر شغلی که می تواند روی می آورد و مرکزی برای ساماندهی و مدیریت و کنترل تناسب شغل ها وجود ندارد لذا شغل های کاذب و مصرفی مثل تولید و پخش و فروش مواد آرایشی و دخانیات که نیاز کاذب است رشد می کند و آنچه توازن شغل ها را سامندهی نامرئی می کند میزان درآمد زائی و کشش بازار مصرفی است، نه میزان نیاز حقیقی مردم بر اساس مدل تنظیم شده توسط اقتصاد دانان و فرهیختگان فرهنگی!
,این ساختار خود روئیده باعث می شود که سلامت ساختار اقتصادی مثل جنگلی آتش گرفته نابود شود و هیچ تناسبی بین ساختار اقتصادی و نیازهای حقیقی جامعه وجود نداشته باشد.
,ماه رمضان و دستور الهی از دو جهت تا حدودی می تواند این فرهنگ مصرف گرائی و اسراف و میل به اشباع نیازهای کاذب را کنترل و ساماندهی کند:
,الف: با کنترل مصرف مواد غذائی و دستور به امساک از خوردن و نوشیدن؛
,این دستور باعث می شود که انسان های روزه دار از خوردن مواد غذائی کاذب به اجبار دست بکشند و با گرسنگی حقیقی به مصرف غذای لازم و ضروری رو بیاورند بنابر این در ماه رمضان مردم سحری و افطاری مناسب و با کیفیت تهیه می کنند و با مصرف آن از مصرف غذاهای فست فودی و بازارای و بی کیفیت و مضر رویگردان می شوند.
,در ماه رمضان به ساختار ناسالم اقتصادی ضربه ای سخت وارد می شود و شغل های کاذب مصرفی غذائی به حالت رکود شدید گرفتار می شوند اگر فرهنگ روزه داری کامل می شد و همه روزه می گرفتند و با اشراف بر گردونه اقتصاد و سلامت جسم خود رفتار می کردند فرهنگ اسراف و مصرف گرائی نامعقول کم کم از بین می رفت.
,ب: اثر دیگری که ماه رمضان دارد این است که روزه داری، فرهنگ دینی و ایمانی را رشد می دهد و این فرهنگ دینی که غنی از معارف اخلاقی و تربیتی است باعث می شود مسلمانان به معارفی که آثار اقتصادی پرباری دارد بیشتر رو بیاورند یکی از این مفاهیم اخلاقی- ایمانی؛ فرهنگ قناعت است.
,در اسلام بر قناعت و دوری از اسراف توصیه شده است در ماه رمضان به خاطر کم شدن مواد غذائی به طور طبیعی، مصرف درست و سالم جای اسراف را می گیرد علاوه بر آن، روح تقدس و ایمان جلا یافته در اثر ماه رمضان ؛ حس قناعت و دوری از اسراف را تقویت می کند و بانوان جامعه بویژه و همه مردم عموما از فرهنگ اسراف و تبذیر در این ماه مبارک فاصله ای جدی و زاویه دار پیدا می کنند.
,- ارتباط یکپارچه معارف اعتقادی و اخلاقی با مسائل اقتصادی در اسلام
اسلام با توجه به ارتباط ذاتی بین اشیاء، دستورات خود را تنظیم کرده است و در ارتباطی که در سیستم دستگاه فلسفی و اندیشه اقتصادی فعلی که فقر قدرت مدیریتی آن مشهود است گرفتار نشده است چون در فلسفه فعلی ارتباط بین اشیا نادیده گرفته شده است لذا این فلسفه های مضاف مثل فلسفه مدیریت کارآمد اشیاء دارای ارتباطات پیچیده عاجز است.
,معارف اخلاقی تربیتی مرتبط با مسائل اقتصادی در اسلام زیاد است که در ماه رمضان آثار آن مشهودتر است از جمله:
,- یاد گرسنگان و فقراء:
افراد با روزه گرفتن به یاد افراد گرسنه می افتد و درد آنان را می فهمد و این فهم باعث دلسوزی و رشد عاطفی انسانها می شود و به نزدیک شدن دلها و احساسات و تفکرات می انجامد و فاصله طبقاتی را کم کرده و طبقه ثروتمند را به فقیر منعطف، متوجه و دلسوز کند و بین این دو طبقه بی درد و دردمند ارتباط ایجاد می کند ثروتمندان با احساس گرسنگی به یاد گرسنگان افتاده و به احسان و دلسوزی و کمک به هم نوع و دستگیری از مستمندان روی می آورند. یکی از لوازم اقتصاد مقاومتی این است که طبقه ثروتمند و مرفه هوای طبقه فقیر را داشته باشد و مساوات اسلامی شکل گیری که این فررهنگ را روزه و ماه مبارک ایجاد و تقویت و تثبیت می کند.
,- کفاره روزه
قرار دادن تنبیهات اقتصادی و تتمیم های شرعی برای جبران کوتاهی ها و عذرهای عبادی باعث می شود که بین طبقه ثروتمند و فقیر ارتباط اقتصادی ایجاد شود و ثروتمند برای دادن کفاره، فقیر را شناسائی کرده و او را پیدا کرده و این آشنائی در برخی موارد باعث می شود که ثروتمندان به ادای کفاره قناعت نکرده و به انفاق و صدقه و احسان و حتی ایثار روی بیاورند چون اگر ارتباط برقرار شود دلسوزی و ترحم هم پیدا خواهد شد.
,- حذف نیازهای کاذب
همانطور که گفته شد انسان گرسنه غذای با کیفیت و اصلی را می خورد و آنچه می خورد و مصرف می نماید در ایام روزه با حذف وعده های غذائی فرعی و حتی نهار که وعده اصلی در فرهنگ ماست – نه در فرهنگ اسلامی- خود به خود مصرف غذاهای مضر و غذاهای غیر اصلی از بین می رود.
,شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین آثار ماه رمضان جابجائی مصرف واقعی با مصرف کاذب است که می تواند از ساختارهای بنیادی اقتصاد مقاومتی به حساب بیاید.
,اگر در سطح کلان، مسئولین و قانونگذاران سرمایه های کلان را برای مدیریت نیازهای حقیقی و اصلی و بی ضرر صرف کنند و کم کم مصرف های مضر و کاذب و حتی خلاف ارزش های اسلامی و بومی را کنار بگذارند مثل دخانیات و مواد آرایشی و کالاهای لوکس و غیره. به سوی سلامت اقتصادی حرکت خواهیم کرد.
,در ماه رمضان با روزه داری در حد تغذیه و طعام و معاملات اقتصادی مربوط به آنها، تا حدودی این فرهنگ خود به خود صورت می گیرد.
,واین اتفاق از غنای فکری و عمق آسمانی دین اسلام خبر می دهد که در صورت عمل کامل به هر کدام از دستورات اسلامی آثاری از آن کشف خواهد شد که در ابتدای امر برای عقل بشر به هیچ وجه قابل فهم و درک و پیش بینی نیست.
,البته در فرهنگ غنی شیعی به این مسئله مدیریت معاش بر اساس نیازهای حقیقی دستور مستقیم داده شده است و در موارد اخلاقی این توجهات شدیدتر و محسوس تر می باشد امام صادق ع می فرماید: الجوع إدام المؤمن[1].
, [1],گرسنگی، خورشت مومن است یعنی مومن به جای خورشت و سس و سالاد، برای خوشمزه شدن غذا از گرسنگی استفاده کند چون آدم گرسنه مزه حقیقی غذا را می فهمد و برای باز شدن اشتها، نیاز به غذاهائی که بزاق دهان را تحرک کند و اشتهاء کاذب ایجاد کند را ندارد.
,نیاز حقیقی او چون به حد اشباع رسیده است برای مصرف او کافی است. این فرهنگ جلو مصرف کاذب را می گیرد که آثار مخرب مصرف این طعام های اضافی نیز گریبانگیر انسان نخواهد شد.
,پیامبر به نقل از حضرت عیسی ع می فرماید: قبل از آن که سیر شوی دست از غذا بکش.[2] این دستور باعث سلامتی جسمی و اقتصادی می شود چون جلوی فرهنگ پرخوری را می گیرد.
, [2],البته در مورد تغذیه سالم تمام آنچه برای انسان لازم است در اسلام بیان شده است که اگر کسی ذره ای از انبوه دستورات طبی اسلام را عمل کند به قله سلامت بدنی و اعتدال اقتصادی خواهد رسید و تدبیر معیشت اقتصادی او در خانواده نیز تنظیم خواهد شد.
,- گره زدن مفاهیم اخلاقی و اقتصادی با ماه رمضان و روزه داری
پیامبر اکرم ص در خطبه ای که در آخر ماه شعبان ایراد فرموده اند این پیوند را اعلان کرده اند که در ماه رمضان باید اطعام کرد و به یاد فقرا افتاد، قناعت کرد انفاق کرد، صدقه داد، گرسنه را سیر کرد و برهنه را پوشاند و به صفاتی مثل سخاوت و بخشش و عفو و گذشت و ایثار و مهمان نوازی و اطعام طعام و یاد خدا و شکر گذاری و امثال آن توصیه کرد.
,ماه رمضان این فرهنگ اقتصادی را رشد می دهد و اخلاق های اقتصادی باعث تحکیم بنیه اقتصادی امت اسلام می گردد باید توجه داشته باشیم که پایه و اساس اقتصاد مقاومتی بر فرهنگ محکم استوار است بدون ایجاد و یا تثبیت و نهادینه کردن فرهنگ پایه ای، تحمیل بار اقتصادی و دوران ریاضتی و مقاومتی جواب صحیح را نخواهد داد و ممکن است به معضلاتی بدتر از رکود اقتصادی منجر شود مثل انفجار و شورش اجتماعی و یا کرنش سیاسی و نظامی در مقابل بیگانگان و امثال آن.
,اگر ماه رمضان بعد از هزاران سال دوام آورده است بخاطر این است که اسلام تمام جوانب آن و پایه های اصلی آن را استحکام بخشیده است. رعایت توان انسان ها، دوری از افراط و تفریط و سخت گیری در جعل حکم نسبت به توان مکلفین، داشتن نرمش و انعطاف نسبت به افراد ضعیف و دارای عذر، داشتن شناخت دقیق و علمی نسبت به نیاز انسان به روزه و کم خوری و ضعف افراد مسافر و مریض و امثال آن، به پایه ریزی فرهنگ غنی اعتقادی و اخلاقی محکم ایمانی و بار کردن روزه بر آن و دیگر ابعادی که در این مقاله نیاز به ذکر آن نمی باشد منجر شده است.
,اگر بخواهیم اقتصاد مقاومتی را نهادینه کنیم باید از ماه مبارک رمضان الگو بگیریم و ملاحضات الهی را در حد توان بشری خود در اقتصاد شبیه سازی کنیم.
,اسلام تمام اخلاقیات و اعتقادات و اعمالی که می توانست کوچک ترین ربطی به روزه داشته باشد را به روزه ربط داده است تا با روزه داری اخلاق و ایمان و روح جامعه اسلام را تقویت کند.
,اگر اعتقاد سست باشد نه روزه اعتقاد را زیاد می کند و نه اعتقاد به روزه گرفتن منجر می شود، لذا در اسلام تمام مفاهیم به کمک هم می شتابند در قرآن رزق را با ایمان بیان می کند « الذاریات : 58» «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین». خداوند روزی دهنده متین است. روزی از ایمان و خدا جدا نیست.
,«هود : 52» «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً» استغفار کنید و توبه کنید تا خدا از آسمان به شما باران پیوسته فرو بفرستد.
,اصلا در قرآن اقتصاد را بدون ایمان و اخلاق و فرهنگ نمی شود تعریف کرد اما در فرهنگ امروز جهان، اقتصادی علمی جداست که چندان ارتباطی با اعتقاد و اخلاق و فرهنگ ندارد و برای تقویت اقتصاد هرگز بودجه و برنامه فرهنگی تعریف نمی شود مثلا از گناه برای زیاد شدن روزی و بهبود اقتصاد جلوگیری نمی شود تا باران بیاید و روزی زیاد شود، در حالی که قرآن به همین ارتباط اشاره مستقیم دارد
,«الأعراف : 96» «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» این گسست بین حقایقی که به هم پیوسته است باعث می شود که نتیجه ای درست در برنامه ریزی های کلان به وجود نیاد.
,
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
,
,
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
[1] . بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج63، ص: 338. َ الْجُوعُ إِدَامٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ غِذَاءٌ لِلرُّوحِ وَ طَعَامٌ لِلْقَلْبِ وَ صِحَّةٌ لِلْبَدَنِ قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مَلَأَ ابْنُ آدَمَ وِعَاءً أَشَرَّ مِنْ بَطْنِهِ. مصباح الشریعة، ص: 78.
, [1],[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
[2] . این حدیث نیز در این مورد از امیرالمومنین نقل شده که جالب است: نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: برادرم عیسى علیه السّلام به شهرى عبور نمود که در آن مرد و زنى فریاد مىکردند، حضرت به آنها فرمود: شما را چه مىشود و چرا فریاد مىکنید؟ آن مرد عرض کرد: اى پیامبر خدا، این همسر من است و هیچ بدى هم ندارد بلکه زنى است صالحه ولى در عین حال دوست دارم از او جدا شوم.
, [2],حضرت عیسى علیه السّلام فرمود: به هر حال بگو چه نقصى در او است که مىخواهى از وى جدا شوى؟
,آن مرد عرضه داشت: بدون این که پیر شده باشد صورتش شکسته و فرسوده شده. حضرت به آن زن فرمود: اى زن دوست دارى طراوت صورتت به تو برگردد؟
,آن زن عرضه داشت: آرى. حضرت فرمود: هر گاه غذا تناول مىکنى، زنهار پیش از سیر شدن از آن دست بکش زیرا طعام وقتى در شکم و معده زیاد شد طراوت و نشاط صورت را مىبرد.
,زن به این دستور عمل نمود، طراوت صورتش دوباره بازگشت. علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى، ج2، ص: 591.
,انتهای پیام/
,]
ارسال دیدگاه