چنانچه به سیر تحولات در رادیو توجه کنیم، متوجه ایجاد تفاوت‌های بسیاری از گذشته تا به امروز می‌شویم که همه آن‌ها در راستای ایجاد هویت تازه و یا بازنگری در هویت فعلی بوده است. تفاوت لحن و بیان گویندگان از ۴۰ سال پیش تاکنون و نیز نوع پرداخت به موضوعات مختلف و تغییر در قالب برنامه‌ها و تخصص گرایی و ایجاد شبکه‌های تخصصی در جهت موضوعات مهم با فراگیری بالا، از جمله تغییرات مشهود شکل گرفته در این مسیر است.

 

در کنار این گستره شکل گرفته در رسانه رادیویی کشور، گاهی شاهد عقب گرد و یا تغییر و اصلاح برخی تصمیمات نیز بوده‌ایم. مانند ادغام رادیو کتاب در رادیو فرهنگ آن‌هم در همین ابتدای دهه ۹۰ و نیز شایعات و تصمیمات به ادغامات و تغییرات دیگری که صورت پذیرفته است.

 

یکی از علت‌های مهم این گونه تصمیمات عدم ایفای نقش موثر رسانه تازه شکل گرفته در دامنه فعالیت موضوعی خود است. رسانه شکل گرفته به واسطه عدم تفکیک هویت و عدم ایجاد تحول در برنامه سازی و صرفا پیشروی در مسیر قبلی موجب تکرار شده است و همین تکرار علت ایجاد یک صدای دیگر در ردیف همان صدای قبلی است.

 

چنانچه تحولی که موجب تفاوت و ایجاد هویت منحصر به فرد است، رخ ندهد، آن صدا همان کلمات و جملاتی را بیان می‌کند که صدای دیگری از پیشتر در حال بیان همان بوده است.

 

چنانچه رسانه‌ای بتواند در جهت استقلال هویتی و به دور از تکرار در نوع برنامه سازی گام جدی بردارد، آن گام باعث ایجاد شاخص‌هایی می‌شود که در نوع خود موفق و بی نظیر است. به عنوان مثال برنامه صبح جمعه با شما و برنامه راه شب به عنوان بخشی از برنامه‌های شاخص تولید شده در رادیو هستند که هر کدام به تنهایی الگوی شکل گیری تعداد زیادی از برنامه‌ها بوده اند.

 

رعایت ایجاد هویت مستقل شبکه، ایجاد قالب تازه و نو در ساختار برنامه و فرار از تکرار از جمله علت‌های موفقیتی است که می‌توان برای این مثال مطرح شده نام برد.

 

رادیو زیارت هم مانند سایر رسانه‌ها نیازمند تحول در محتوا و ساختار برنامه سازی در جهت هویت سازی است تا ضمن رقابت با سایر رسانه‌ها، بتواند در جایگاه خود بیش از پیش نقش آفرینی موثری داشته باشد، زیرا لازمه شنیده شدن و زیستن در دنیای پر سر و صدای رسانه‌های متنوع، برخورداری از هویت مستقل و متفاوت است.

 

اهمیت مسئله هویت در رادیو زیارت به شکل محسوسی حس می‌شود. کافی است برای چند ساعت پیچ رادیو زیارت را باز کنید و عموما آنچه می‌شنوید تکرار قالبی است که در سایر ایستگاه‌های رادیویی موجود است.

 

مسئله تکرار، رفته رفته هویت مستقل را از رسانه جدا می‌کند، و آن را با چالش عدم جریان‌سازی رو به رو می‌کند. تا آنجایی که چابکی را از برنامه‌های شاخص و کلیدی می‌گیرد و همچون سایر بخش‌ها به چرخه تکرار می‌پیوندد.

 

تمرکز در برنامه سازی برای بهره گیری از الگوی‌های منحصربه فرد و غیرتکراری در تولید یک برنامه در کنار نوآوری و خلاقیت در باز تعریف مفاهیم و ارزش‌های زیارت، از جمله محورهای مهم هویت زایی در این مسیر است.

 

تعریف مفهوم زیارت جدا از آداب و زیارت است‌ و باید به نوعی از جهان بینی این مفهوم برای نسل جدید سخن گفت که در ادبیات، تخیلات و فرضیات ذهنی آن قابل قبول باشد. باز تعریف زیارت لزوما به معنای تعریف سازی تازه از یک مفهوم نیست، بلکه به نوع بیان همان تعریف ابتدایی در شاکله جدید می‌پردازد. نه آن که صرفا با اضافه کردن پسوند رضوی به عناوین برخی برنامه‌های عمومی و موضوعات ابتدایی، بخواهیم انتظار بازتعریف آن را داشته باشیم.

 

وارونگی تکرار آن زمانی شکل می‌گیرد که از یک مفهوم اجتماعی پر استفاده در رادیو، با همان فضا سازی که در برنامه‌های سایر شبکه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، در شبکه زیارت استفاده شود و تنها تفاوتش ملودی آرامتر نواها و موسیقی‌ و تغییر عنوان آن هم در حد یک کلمه مشخص و پر تکرار، که بالاتر اشاره شد. باید از این فضا عبور کرد تا هویت شبکه بتواند مستقلا تعریف شود تا مخاطب به کیفیت این هویت‌سازی رجوع کند و نتواند نمونه ان را در جای دیگر پیدا کند.

 

فرصت حضور ایستگاه رادیو زیارت در جوار حرم رضوی می‌تواند در برخی موارد باعث ایجاد پیوند عاطفی میان مخاطبین و شبکه شود که این مساله در برخی برنامه‌ها کاملا مشهود است. پیوند عاطفی در گره خورن درک مخاطب و تکمیل حلقه تعریف هویت تقش اساسی ایفا می‌کند. مهم تر از آن تنوع و ایجاد قالبی اختصاصی در تولید برنامه است که می‌تواند راهکار اساسی حل مساله تکرار باشد. ایجاد قالب جدید لزوما به عنوان ترکیب تازه‌ای از ساختار برنامه‌ای نیست، بلکه شاید بازتولید لحن یا بیانی نو با امکان شکستن حلقه تکرار باشد و فضایی نو و خلاقانه‌ای شکل دهد که منحصرا در شاخه زیارت تعریف می‌شود.

 

در کلام آخر، فرصت‌های پیش رو با ایجاد فضای بازتولید و استفاده از افکار خلاقانه که از قالب‌های تکراری عبور می‌کند، زمینه ایجاد الگو‌های جدید، آن‌هم در بستر فرهنگ غنی زیارت را ایجاد می‌کند و می‌تواند تحولی شگرف در نوع برنامه سازی باشد.