پژواک تاریخ ایران از حنجره زخمی موسیقی سنتی
پژوهشگر حوزه آئین و سنت گفت: موسیقی را باید به حق جزئی جداییناپذیر، روحنواز و فراموشنشدنی در زندگی ایرانیها نامید.
[
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از شبکه خبری تهران نیوز: موسیقی ایران با وجود تنوع و تمایزهایش در اقوام، فرهنگها و آئینهای مردمان از غرب و شرق گرفته تا شمال و جنوب، اشتراکات و در عین حال اعجاز فراوانی را در درون خود نهفته است.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا, شبکه خبری تهران نیوز,
در توصیفی کوتاه میتوان گفت موسیقی سنتی پای ثابت تاریخ، تمدن، فرهنگ، ادبیات، سنن، آداب، پوشش، رسوم، گویشها و زبانها و به طور کلی لحظه به لحظه زیست و زندگی پیشینیان ایران زمین بوده و هست.
,
در حقیقت این روح موسیقی است که در کالبد حیات مردمان این دیار دمیده و نظارهگر احوالات، سرنوشت و سرگذشت آنان است و گزافه نیست اگر موسیقی را منجی و ناجی فرهنگ و تاریخ کهن "مام وطن" نامید.
,
درباره ویژگیها، وجوه ممتاز و تمایز موسیقی سنتی ایران و عوامل موثر در کمرونقی و نیمه جانی این روزهای آن با «بهزاد پاکدل پژوهشگر حوزه آئین و سنت» به بحث و گفتوگو نشستهایم که در ادامه میخوانید:
,
دانا: موسیقی سنتی ایران شامل چه ابعاد و شاخصههایی است؟
, دانا: موسیقی سنتی ایران شامل چه ابعاد و شاخصههایی است؟, دانا: ,
پاکدل: وقتی از پیشینه موسیقی در اقوام و قومیتهای کشور و به طور کلی موسیقی سنتی سخن ایران میگوییم، شامل دو بُعد موسیقی مجلسی و عام است.
, پاکدل: , پاکدل:,
موسیقی مجلسی عمدتا در بین درباریان و قشر کوچک اما مرفه جامعه قدیم مرسوم بوده که قدمت آن به هزارههای دوم و سوم پیش از میلاد برمیگردد و خود تلفیقی از ساز و آواز بوده و بخش بسیار کوچکی از موسیقی دیرینه کشورمان را دربرمیگیرد.
,
اگرچه در منابع موجود مطالبی درباره این بخش از موسیقی سنتی کشورمان نگاشته شده، اما اطلاعات چندانی درباره بخش اعظم موسیقی یعنی موسیقی عامیانه با همان "مقامی" در دست نیست و به مراتب بسیار کمتر درباره آن مطلبی نگاشته و کتابت شده است.
,
متاسفانه به دلیل اینکه در گذشته امکانات و توان زیادی برای نگارش، ثبت و ضبط موسیقی عامیانه وجود نداشته، منابع چندانی در این باره در دست نیست، اما در بیان گواه مانایی و زنده ماندن آن همین بس که اشعار، نواها و آواها سینه به سینه از پیشینیان به آیندگان منتقل شده است.
,
دانا: با وجود عدم ثبت و نگارش، آنچه مانع از میرایی موسیقی اقوام شده، چه بوده است؟
, دانا: با وجود عدم ثبت و نگارش، آنچه مانع از میرایی موسیقی اقوام شده، چه بوده است؟, دانا: ,
پاکدل: از مهمترین ویژگیها، برجستگیها و وجوه تمایز موسیقی سنتی در میان اقوام و قومیتهای ایران همین بس که با بطن و متن زندگی همه مردم آمیخته و گره خورده بود، به عبارت بهتر هیچ آواز، نغمه و نجوایی نبود که با بخشی از زندگی جامعه در هم آمیخته و عجین نشده باشد.
, پاکدل:, پاکدل:,
بنابراین میتوان گفت یکی از وجوه ممتاز موسیقی ایران در همه قومیتها این است که موسیقی در همه ارکان و کالبد زندگی مردم از غمها و شادیها گرفته تا آداب، رسوم، سنتها و آئینها نقش فعال و تعیینکنندهای داشته و این خود گواه روشنی بر این ادعا است که موسیقی سنتی ایران از هرگونه لهو و بیهودگی مبرا و به دور است.
,
به راستی عجین شدن موسیقی با مذهب، تاریخ، گویش، میراث فرهنگی و به عبارت کلیتر همه ابعاد و شئون زندگی مردمان این دیار از لحظه تولد تا پایان عمر و حیاتشان چیزی جز این معنا نیست که زندگی را باید آوا و نجوا، و نغمه و نجمه را باید خود زندگی دانست.
,
و چه زیبا آمیختگی موسیقی سنتی با زندگی مردم و برقراری ارتباط کلامی و معنایی بین این دو توانسته موضوعات اجتماعی، فرهنگی، قومیتی، مذهبی، سیاسی و به طور کلی همه موضوعات روز آن زمان را به تصویر کشیده و حیاتی دوباره بخشد.
,
موسیقی در گذشته از ادبیات گرفته تا پوشش، لهجه، گویش، زبان و همه ارکان زندگی انسانها نمایان و هویدا بوده است، از تصویرسازی غیرت شیرزنان در رویایی با بیگانگان و قُلدریهای حکام، تا آفرینش غیرت و شور حماسی در دفاع مقدس.
,
با همه آنچه که گفته شد، به حق باید موسیقی سنتی ایران را در حکم نوعی تاریخنگاری دانست که توانسته در دل خود تاریخ کهن این مرز و بوم را نسل به نسل ثبت و ضبط کرده و نگاه دارد و این چیزی جز خُنیاگری و روایتگری موسیقیمان نیست.
,
دانا: با این تفاسیر چه چیزهایی امروزه رونق را موسیقی غنیمان گرفتهاند؟
, دانا: با این تفاسیر چه چیزهایی امروزه رونق را موسیقی غنیمان گرفتهاند؟, دانا: ,
پاکدل: دو عامل اصلی را در ضربه زدن به موسیقی سنتی کشورمان دخیل میدانم، یکی از این عوامل اینکه در دوران قاجار فراهانیها مامور به جمعآوری، ثبت، حفظ و نگهداری موسیقی شدند و از آن هنگام موسیقی ردیفی یا دستگاهی بنیان نهاده شد.
, پاکدل: , پاکدل: ,
به این ترتیب اگرچه علم موسیقی آمد و انقلاب عظیمی را در عرصه موسیقی کشورمان بنا نهاد، اما با توجه به اینکه در عمل امکان جمعآوری همه قابلیتها و داشتههای موسیقیایی فراهم نبود، این گردآوری خود موجب حذف بخشهایی از پیکره موسیقی سنتی شد.
,
به این ترتیب در حالی موسیقی "ردیفی" سندیت اصلی موسیقی ایران به شمار میرود، اما آن را باید تنها کلکسیونی از عظمت موسیقی غنی و چند هزار ساله سنتی کشور دانست و نه همه آن.
,
آنچه بیشتر مایه تاسف است اینکه اکنون نیز همه حق مطلب درباره موسیقی ردیفی یا همان دستگاهی ادا نشده و آنچه در این باره به هنرجویان میآموزند، برشهایی از این موسیقی است.
,
دانا: تناقض مدرنیته با سنت چه سهمی در فراموشی موسیقی سنتی داشته است؟
, دانا: تناقض مدرنیته با سنت چه سهمی در فراموشی موسیقی سنتی داشته است؟, دانا:,
پاکدل: باید گفت متاسفانه به آرامی و با گذر زمان و تغییر سبک و نوین شدن شیوه زندگی افراد و مکانیزه شدن بخشهای زیادی از روزمرگیهای انسانها و حذف بعضی مشاغل، به ناگاه برشهایی از موسیقی سنتی را به دست فراموشی سپارد.
, پاکدل: , پاکدل: ,
بهطور مثال وقتی ابزارهای نوین کشاورزی همه شیوههای سنتی کاشت تا برداشت محصول را از بین برد، ضرباهنگ موسیقی در خرمنکوبیها و همآوازی دست و داس و نغمه دروگر به شکرانه فزونی برکت گندم به خاطرهها پیوست.
,
این آفت بزرگ حیات ماشینی امروز است که با تغییر فرهنگ و شیوه زندگی موجب میرایی بخشهایی از پیکر موسیقی شده است و در این شرایط چه اسفبار اینکه با پشت کردن به داشتههای فرهنگی، نه تنها موسیقی را از غنا و معیارهای زیباشناختی تهی کرده که گوشمان را با اشعار بیمحتوا، سخیف و بیوزن و توازن موسیقی امروز عادت دادهایم.
,
انتهای پیام/*
]