روایتگری قتل ناصرالدین شاه در کاخ گلستان از طریق کتیبه‌ها

به گزارش خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ برای نخستین بار در کاخ گلستان روایت قتل ناصرالدین شاه با کتیبه‌های مطلای مقبره شاه قاجار به تصویر کشیده شد، در واقع کتیبه‌های مطلای مقبره ناصرالدین‌شاه از موزه و گنجینه آستان عبدالعظیم حسنی برای نمایش در کاخ گلستان به امانت گرفته شده است.

عمارت چادرخانه کاخ گلستان زمانی محل حکمرانی ناصرالدین‌شاه بود و براین اساس کتبه ها در این مکان  به تصویر گذاشته شده است. علاوه‌بر این کتیبه‌ها، آخرین دفترچه خاطرات ناصرالدین‌شاه، دستمال خونی که هنگام قتل او استفاده شد، صندلی‌ای که پس از ترور و تا زمان مرگ، روی آن نشسته بود و کتاب‌های قرآن که در مقبره او در حرم عبدالعظیم وجود داشت، به نمایش گذاشته شده است که مجموعه این آثار در کنار هم قتل ناصرالدین‌شاه را روایت می‌کند.

جالب است بدانید ۳۸ کتیبه مقبره ناصرالدین شاه قاجار که واقعه قتل او را به زبان شعر روایت می‌کند، در واقع اشیا فرهنگی و تاریخی مانند کلمات و جملات کتاب هستند، وقتی کنار هم می‌نشینند روایت و قصه‌ای را تعریف می‌کنند.

ماجرای قتل ناصرالدین شاه

ناصرالدین شاه روز ۱۷ ذی القعده ۱۳۱۳ هجری قمری (۱۲ اردیبهشت ۱۲۷۵شمسی) در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) ترور شد، جسد او را به کاخ گلستان آوردند و در تالار برلیان قرار دادند، پس از آن که مراسم تغسیل و تدفین انجام شد، جسد در یک صندوق حلبی بزرگ در یکی از بخش‌های تکیه دولت که به دیر بزرگ مشهور است به مدت یک سال امانت گذاشته شد.

تقریبا یک سال پس از آنکه مکانی بین حرم عبدالعظیم (ع) و امامزاده حمزه موسی بن جعفر(ع)طراحی شد، جسد از کاخ گلستان تشییع و به حرم منتقل و همان جا دفن شد و ۴ سال پس از ترور (حدود ۱۳۱۷ قمری) این مجموعه کتیبه را در اطراف مقبره ناصرالدین شاه نصب کردند. 

اتاق مقبره ناصرالدیـن شاه در ضلع غربی حرم مطهر، پیش از دفن شاه، مقبرۀ همسـر محبوبش فروغ‌السلطنه (جیران تجریشی) و پسرش قاسم میـرزا بود که پس از دفن وی، «مقبـرۀ شاه شهید» و صحن ورودی آن «صحن ناصری» و «ایوان ناصـری» نامیده شد.

این مقبره دارای تزئینات گچبری و آینه‌کاری است که ترکیبی از دو شیوۀ فرنگی و قاجاری بوده و هنوز بخش عمده‌ای از آن پابرجاست و در سال‌های اخیر نیز مرمت شده است. در ایوان مقبره که در توسعۀ سال‌های پس از انقلاب جزو حرم مطهر شد، کتیبه‌ای نصب بود که با آغاز طرح توسعه، از این مکان خارج و به موزۀ آستان مقدس انتقال یافت. 

این کتیبه که خوشبختانه از گزند حوادث روزگار محفوظ مانده، شامل روایتی منظوم مشتمل بر ۴۰ بیت است که در ۴۳ قطعه نگاشته شده است. 

کتیبه در معماری اسلامی یک عنصر معماری است و نکته‌ای که دربارۀ این کتیبه حائز اهمیت است، «روایی» بودن آن است؛ به دیگر بیان، این کتیبه پیش از آن که یک عنصر تزئینی باشد یک واقعه تاریخی را روایت میکند. اکنون این کتیبه ها از موزه آستان حضرت عبدالعظیم علیه السلام برای اولین بار به امانت گرفته شده و قرار است از روز بیست و پنجم تیرماه در عمارت چادرخانه کاخ گلستان به همراه آثار نفیسی از گنجینه مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان که یادآور آخرین لحظات زندگی ناصرالدین شاه است در معرض نمایش قرار گیرد.

هراز گاهی بحث انتقال سنگ قبر ناصرالدین‌شاه مطرح می‌شود؛ پژوهشگران معتقدند سنگ در کاخ گلستان نشانی از یک روایت تاریخی و حادثه‌ای که بر آن مُترتب شده، است و قطعا در صورتی می‌تواند از کاخ گلستان خارج شود که به مکان اصلی و قبر ناصرالدین شاه بازگردانده شود. اگر قرار باشد این سنگ به مکان اصلی و مقبره برگردد، جابه‌جا کردن آن درست است، اما اگر قرار باشد از کاخ گلستان به موزه دیگری انتقال داده شود، قطعا کاخ موزه گلستان برای نگهداری این اثر صلاحیت بیشتری دارد.

کاخ گلستان  شاهد روایتگری قتل ناصرالدین شاه در کاخ گلستان از طریق کتیبه‌هاست که ماجرای ترور آن را به تصویر کشیده است.