به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از عصرهامون، پدیده گردوغبار یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی به شمار می‌رود که از ترکیب ذرات ریز و گردوغبار با آلاینده‌های شهری به وجود می‌آید، این پدیده برای بیماران قلبی و تنفسی بسیار مضر است. در نوع حاد آن کاهش شدید دید افقی، لغو پرواز‌ها و از همه مهم‌تر سلامتی انسان‌ها را به خطر می‌‌اندازد.
از سال‌های گذشته پدیده گردوغبار یکی از مخاطرات و معضلات جدی در کشور ما به‌خصوص در نواحی جنوب شرق و جنوب غرب به شمار می‌رود که پیامدهای نگران‌کننده‌ای را برای ساکنین این مناطق به وجود آورده است.
گردوغبار بر اثر دلایل مختلفی چون دخالت‌های بشری در استفاده غیرمنطقی از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی، تضعیف خاک ناشی از فرایندهای کشاورزی و بعضی عوامل طبیعی مانند خشکسالی و تغییرات آب‌وهوایی روی می‌دهد.
ایران تحت‌تأثیر چندین سامانه گردوغبار خارجی قرار دارد
دانشیار دانشگاه تهران و نایب‌رئیس انجمن مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران در گفتگو با خبرنگار ما بیان کرد: طوفان‌های گردوغبار در ایران طی چند سال اخیر به‌صورت بحران جدی استان‌های شرق و جنوب شرق کشور از جمله مناطق سیستان را درگیر کرده است و پیامدهای خطرناکی را در زمینه‌های اقتصادی برای ساکنین این مناطق به بار آورده است.
حسن خسروی در خصوص بروز پدیده گردوغبار در کشور افزود: ایران تحت‌تأثیر چندین سامانه گردوغبار خارجی قرار دارد؛ اول سامانه گردوغبار که تحت‌تأثیر بادهای غربی تولید شده و استان‌های جنوبی و غربی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، دوم سامانه جنوبی است که معمولاً حاصل تغییرات جهت جریان‌های شمالی و شمال غربی در داخل خاک عربستان بوده و به همین علت گردوغبار را از داخل عربستان به ایران منتقل می‌کند و سوم سامانه شرقی و جنوب شرقی است که اغلب با زمان وقوع بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که امروزه به بیش از ۲۰۰ روز همراه است.
وی تصریح کرد: در بحث چالش‌های و بیان مسئله گردوغبار در منطقه سیستان و مسیر این طوفان‌های گردوغبار تابعی از جریان‌های غالب بادهای منطقه است که بروز بیماری‌های تنفسی در سیستان از مهم‌ترین پیامدهای وقوع طوفان‌های گردوغبار است.
نایب‌رئیس انجمن مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران ادامه داد: باتوجه‌به خسارت‌های زیادی که این پدیده و احتمال افزایش و تشدید آن در آینده نزدیک جهت رفع معضلات ناشی از تخریب خاک، آب و پوشش گیاهی در دشت پهناور سیستان، استرداد حقابه رودخانه هیرمند و احیاء تالاب بین‌المللی هامون امری حیاتی و بسیار مهم محسوب می‌شود.
خسروی اظهار کرد: جریان گردوغبار در شمال سیستان و بلوچستان، تالاب بین‌المللی هامون را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و همواره این گردوغبار به شکل طوفان‌های گردوخاک و شن و ماسه بسته به‌تندی و جهت باد همراه است که نتایج ارزیابی اثرات ریزگردها و طوفان‌های شن به اقتصاد منطقه سیستان نشان می‌دهد که گرد و غبارها می‌توانند فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست‌محیطی را در معرض خطر جدی قرار دهد.
وی خاطرنشان کرد: نتایج شناسایی کانون‌های بحرانی بادی دشت سیستان نشان می‌دهد که بین خشکیدگی سطح دریاچه هامون و شدت طوفان‌های گردوغبار رابطه مستقیمی وجود دارد و منشأ برداشت گردوغبار در دو سمت هامون صابری و هامون پوزک هست به‌طوری‌که شدت طوفان‌ها باتوجه‌به جهت جریانات بادی از مناطق شرقی سیستان به سمت مناطق غربی در طول دوره تابستان و تا پاییز گسترش می‌یابد.
خسروی گفت: گردوغبار در منطقه سیستان از مخرب‌ترین مشکلات زیستی کشور محسوب می‌شود و کاهش دید یکی از ویژگی‌های اصلی پدیده گردوغبار است که علاوه بر آثار ناخوشایند بهداشتی مانند مشکلات تنفسی و ریوی برای مردم سیستان و آلوده‌کردن محیط زندگی آنها را به وجود می‌آورد و ریزگردها بر محصولات دامی منطقه تأثیرات مخربی گذاشته است و باعث ازبین‌رفتن مراتع و چرای دام‌ها شده است.
نایب‌رئیس انجمن مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران با اشاره به اینکه گرد و غبارها از ترکیبات پیچیده‌ای از عناصر شیمیایی مانند سیلیس، کربن، کلسیم، پتاسیم و برخی دیگر از عناصر آلی خطرناک تشکیل شده است افزود: به دلیل اینکه گرد و غبارها جزو آلاینده‌های چند فاکتوری محسوب می‌شوند ممکن است باعث کاهش طول عمر شده و همچنین بستری برای شیوع بیماری‌های نوپدید و بازپدید هستند و مخاطره‌آمیز برای گروه‌های حساس جامعه مثل کودکان و سالمندان و بیماران مناطق سیستان شده است.حال که بروز گردوغبار در کشور امری جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم شده است نیاز است تا راهکارهای را برای مقابله با این پدیده در نظر گرفت تا تأثیر مخاطرات ناشی از این پدیده قدری کاهش پیدا کند.
خسروی راهکارهای مقابله با پدیده گردوغبار را تثبیت شن‌های روان بیابان‌زایی، تقویت پوشش گیاهی و ایجاد کمربند سبز، هماهنگ‌سازی و سازگاری طرح‌های عمرانی و توسعه منابع آبی با اکوسیستم منطقه حفاظت و احیای منابع آبی مؤثر در کنترل و کاهش گردوغبار به‌ویژه تالاب‌ها و دریاچه‌های واقع در مناطق تحت نفوذ گردوغبار عنوان کرد.
وی دراین‌رابطه افزود: جلوگیری از کندن گیاهان و بوته‌ها، جلوگیری از چرای دام‌ها در مناطق مستعد بیابان‌زایی، راه‌اندازی اتاق فکر و مجمع علمی در زمینه گردوغبار از دیگر راهکارهای مقابله با این پدیده است.
خسروی یکی دیگر از راهکارهای مقابله با پدیده گردوغبار و کاهش خسارات ها را استفاده از مالچ سنتزی سازگار با طبیعت از طرق جدید مقابله با گردوغبار برشمرد و گفت: برای مبارزه با پدیده گردوغبار و حرکت شن‌های روان، ترکیبی سازگار با قابلیت ژل شوندگی تکرارپذیر از منابع سلولزی محلی طراحی و تولید که به‌عنوان یک جایگزین طبیعی و ارزان‌قیمت‌تر نسبت به مالچ‌های نفتی می‌تواند به شیوه‌ای بسیار آسان و سریع در فرایندهای تثبیت به کار گرفته شود.
یکی از مؤثرترین راه‌های جلوگیری از آلودگی و بهبود هوا آگاه‌ساختن مردم به چگونگی ایجاد آلودگی گردوغبار و به‌خصوص راه‌های جلوگیری از آن است.