به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ «بیچارگان» آخرین ساختۀ لانتیموس، فیلم‌ساز یونانی است. فیلم‌نامه این اثر را «آلاسدایر گری» برپایۀ رمانی به همین نام در سال ۱۹۹۲ نوشت. لانتیموس برای نقش اصلی «اما استون» را انتخاب کرد. این فیلم از ماه اوت تا دسامبر همان سال در مجارستان فیلم‌برداری شد. فیلم «بیچارگان» چه در بین مردم و چه در جمع منتقدان، سروصدای فراوانی به پا کرد و توانست در 11 بخش کاندید شود. برای بررسی تکنیک، داستان، نوع روایت و همچنین تحلیل فرم اثر با ما در نقد فیلم بیچارگان همراه باشید.
خلاصه داستان فیلم بیچارگان
در شهر لندن، یک دانشجوی پزشکی به نام مکس مک‌کندلس، دستیار استاد جراح خود (گادوین بکستر) می‌شود. مکس به خانۀ او می‌رود و رفتار کودکانۀ دخترخوانده گادوین (بلا) باعث می‌شود که عاشق بلا شود. گادوین به او توضیح می‌دهد که بلا باردار بود و با پریدن از بالای پل خودکشی کرد. او مغز این زن را با مغز جنین متولدنشده‌اش جایگزین می‌کند و رفتارهای کودکانه بلا نتیجۀ این عمل است و ... . با این مقدمه از معرفی فیلم بیچارگان، نقد این فیلم را تقدیم شما می‌کنیم.
وقتی فلسفه‌بافی جای هنر در سینما را می‌گیرد
متأسفانه لانتیموس مانند سایر فیلم‌های قبلی خود چنان غرق در فلسفه‌بافی‌های ساده و پیش‌پاافتاده می‌شود که کاملاً سینما را فراموش می‌کند. کارگردانی که در آثار گذشتۀ خود، علی‌الخصوص در دو فیلم «کشتن یک گوزن مقدس» و «خرچنگ»، ثابت کرده است که اصول اولیۀ تکنیک در سینما را نمی‌داند، در بسیاری از پلان‌های این فیلم با یک تصویربرداری شبیه چشمی‌های روی در بیننده را خسته و گیج می‌کند. استفاده از تکنیک‌های خاص و جدید در فیلم‌برداری بههیچوجه ایرادی ندارد؛ به شرط اینکه کارگردان اصول اولیه و پایه‌ای تکنیک تصویربرداری را بلد باشد و نوآوری او در این زمینه از پس همین اصول و در راستای فرم اثر شکل بگیرد.
این مشکل در موسیقی متن فیلم نیز به شکل عیان‌تری قابل‌مشاهده است. حتی مخاطبانی که کوچک‌ترین سررشته‌ای از موسیقی ندارند متوجه صدای گوش‌خراش آن در طول فیلم می‌شوند. کارگردان به‌قدری در محتواسازی (بخوانید محتوابافی) اثر خود گم شده است که تمامی چهارچوب‌های هنری را می‌شکند و تصویری می‌سازد که هیچ شباهتی به فیلم سینمایی ندارد. موسیقی فیلم نه‌تنها هیچ حس و احساسی را در مخاطب برنمی‌انگیزاند، بلکه او را به فکر نیز فرونمی‌برد.
فیلم‌نامه ضعیف؛ بلای جان «بیچارگان»
علی‌رغم پیچیدگی‌های ظاهری، این فیلم هم مانند سایر آثار قبلی لانتیموس فیلم‌نامۀ به‌شدت ساده و ضعیفی دارد. لانتیموس مسائل پیش‌پاافتادۀ اجتماعی و موضوعات ساده فلسفی را در قاب تصویری بیان می‌کند که بههیچوجه سینما نیست. اما مشکل اصلی اینجاست که در بیان همین مسائل ساده هم نمی‌تواند ایده‌هایش را به‌درستی روایت کند. لانتیموس با چینش میزانسن‌ها و تصاویر عجیب‌وغریب خیال می‌کند که اثرش پیچیدگی دارد اما به‌هیچ‌عنوان این‌گونه نیست.
صحنه‌هایی که از منزلت هنر به دور است
از سایر معایبی که می‌توان به آن اشاره کرد، نشان دادن بیش‌ازحد صحنه‌های اروتیک است که فیلم را از مسیر اصلی خود (اگر مسیری وجود داشته باشد) خارج و آن را تبدیل به یک اثر پورنوگرافی می‌کند. وقتی کارگردان روی مسئله‌ای بیش‌ازحد تأکید می‌کند، ناخودآگاه خود را بروز می‌دهد و به ما می‌فهماند که به این موضوع علاقه‌مند است؛ بنابراین برداشت محتوایی از این صحنه‌ها مفهوم‌سازی خارج از اثر محسوب می‌شود که هیچ ارتباطی با فیلم پیدا نمی‌کند. نشان دادن صحنه‌های معاشقه در سینما (به‌طور کلی در هنر) هیچ ایرادی ندارد؛ به‌شرط آنکه در راستای فرم اثر باشد، اما در این فیلم فرمی شکل نمی‌گیرد.
به‌عنوان مثال، در فیلم «هفت» ساخته دیوید فینچر شاهد رابطه عاشقانه کاراکتر پلیس (با بازی برد پیت) و همسرش در همان سکانس ابتدایی هستیم. کارگردان از این موضوع استفاده می‌کند و سکانس نهایی فیلم را که در آن شخصیت پلیس از مرگ همسرش شوکه می‌شود برای مخاطب معنادار می‌کند.
کاراکترها به‌درستی شخصیت‌پردازی نمی‌شوند
از معدود نکات مثبت (شاید تنها نکتۀ مثبت) که در نقد فیلم بیچارگان می‌توان به آن اشاره کرد، بازی خوب اما استون است که دور از انتظار نیست. استون بازی‌های خوب بسیاری (علی‌الخصوص در فیلم لالالند) در کارنامه بازیگری خود دارد. در این فیلم نیز علی‌رغم اینکه با یک کاراکتر توهمی (بلا باکستر) سروکار داریم (نه خیالین) که مخلوق ذهن لانتیموس است، اما بازی خوب استون تا حدودی این شخصیت را برای مخاطب باورپذیر می‌کند و سرنوشت او را برای بیننده مهم جلوه می‌دهد. البته این اهمیت هرگز به معنای همذات‌پنداری مخاطب با کاراکتر اصلی نیست؛ چراکه فیلم‌نامه و داستان به‌قدری ضعیف است که هرگز اجازۀ چنین کاری را نمی‌دهد.
سایر بازیگران سرشناس این فیلم از جمله مارک روفالو (در نقش دونکان)، ویلیام دافو (در نقش گادوین) و رامی یوسف (در نقش مک‌کندلس) هرگز نتوانستند از پس شخصیت‌پردازی ضعیف کاراکترهای خودشان بربیایند و بازی‌شان تحت‌تأثیر همین موضوع بسیار ضعیف و تصنعی جلوه می‌کند.
خدایی که لانتیموس در این فیلم خلق می‌کند از خیلی جهات شبیه خدای فیلم مادر اثر دارن آرنوفسکی است. این دو خدا فقط خلق می‌کنند و عملاً مابقی ویژگی آن‌ها انفعال محض است. این دو خدا را مقایسه کنید با خدای فیلم «ترومن شو» که در آنجا اد هریس کاراکتر یک خدای کنش‌مند را به نمایش می‌گذارد. خدایی که هم لطفش مشخص بود و هم خشمش و اجازه سوءاستفاده به کسی را نمی‌داد. حد مجازات را رعایت می‌کرد و از همه مهم‌تر منطقش مشخص بود و این منطق حتی در دیالوگ‌هایش نیز موج می‌زد.
اما خدای «بیچارگان» هیچ‌کدام از این خصوصیات را ندارد و تنها به خلق کردن‌های عجیب‌وغریب و بی‌منطق با پیوند زدن موجودات مختلف به یکدیگر مشغول است. خشم و محبتش هم به‌شدت تصنعی و پیش‌پاافتاده است.
لانتیموس و مسئله انسانیت
«انسانیت» واژه‌ای است که در آثار لانتیموس هیچ معنایی ندارد. در فیلم «کشتن یک گوزن مقدس» این واژه در بین اعضای خانواده هم رنگ می‌بازد و با مادری طرفیم که برای نجات جان خود حاضر است فرزندانش را قربانی کند. ساختن چنین فیلم‌هایی که نه‌تنها حس عمیق انسانی را برانگیخته نمی‌کند، بلکه احساس انزجار را در بیننده تقویت می‌کند، در ناخودآگاه مخاطب تأثیر می‌گذارد و او را به سمت‌و‌سویی می‌کشد که بسیار خطرناک است.
در فیلم «بیچارگان» لانتیموس تا حدودی کاراکتر اصلی خود را انسانی کرده است و همین موضوع باعث می‌شود این فیلم نسبت‌به آثار گذشتۀ کارگردان قابل‌دفاع‌تر باشد. بلا باکستر ابتدا از طریق جهان‌گردی و معاشرت با مردم و سپس با مطالعۀ کتاب پروسۀ رسیدن به دانایی را آغاز کرد و همین امر باعث شد انسانیت در او شکل بگیرد. هرچند این انسانیت بسیار شعاری و تصنعی ساخته شده اما برای چنین کارگردانی قابل‌قبول است.
بهترین نقدهای سینمایی را در سایت اهل سینما مطالعه کنید
در نقد فیلم «بیچارگان» بررسی کردیم که مانند آثار گذشته لانتیموس تکنیک‌های سینمایی رعایت نمی‌شود. کارگردان همچنان فاقد ایده است و همین فقدان را هم بیان نمی‌کند. فرم اثر برای لانتیموس ناشناخته، فیلم‌نامه ضعیف و داستان‌پردازی فاجعه است. با وجود استفاده از بازیگران سرشناس، شخصیت‌پردازی ضعیف اجازۀ کوچک‌ترین هنرنمایی‌ای به آن‌ها نمی‌دهد که در این بین اما استون استثنا است.
اگر به سینما و خواندن نقد و تحلیل آثار سینمایی علاقه‌مند هستید به شما پیشنهاد می‌کنیم حتماً از سایت اهل سینما دیدن کنید. بررسی فیلم‌های سینمایی روز به همراه آثار مهم تاریخ سینما از مزیت‌های مهم این سایت است. همچنین شما می‌توانید نقد فیلم‌های ایرانی، سریال، انیمه و اخبار روز سینما را از طریق این سایت به آدرس www.fromcinema.com دنبال کنید.