به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، کتابفروشیها، قلب تپنده فرهنگ هر شهر هستند، قلبی که چندسالیست بی‌رمق شده و تپش‌هایش به شماره افتاده است.
متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلایل مختلفی شاهد افول چشمگیر این مراکز فرهنگی در بسیاری از شهرها، از جمله قزوین هستیم، دلایل متعددی همچون تغییر سبک زندگی و حرکت به سمت زندگی هوشمند، ظهور کتاب‌های الکترونیکی، گوشی‌های هوشمند و اینترنت، افزایش بی‌رویه قیمت کتاب و عدم حمایت دولت از ناشران و... که بازار کتابفروشیها را کساد کرده است.
اینجا کتابفروشی فردوسی قزوین که روزگاری برو بیاری داشته است، اما حالا در سکوت محض به سر می‌رود، کتابخانه‌ای که قریب به یک قرن سابقه دارد، از سر و روی مغازه نسبتا بزرگ آقای فردوسی‌نیا کتاب می‌بارد، تقریبا هر آنچه که دنبالش باشید اینجا خواهید یافت از متون تاریخی و ادبی گرفته تا رمان‌های عاشقانه و درام تازه راه یافته به بازار!
چند قفس پرنده و یک دوچرخه نوسالژی در لابه‌لای کتاب‌ها چشم‌نوازی می‌کند، این مغازه همه چیز دارد، جز مشتری!
محمد فردوسی‌نیا صاحب قدیمی‌ترین مغازه کتابفروشی قزوین در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین»، بیان می‌کند: کتابفروشی فردوسی ابتدا در سال 1308 در بازار بزازهای قزوین دایر بود، در سال 1335 به محل فعلی منتقل شد؛ در واقع پدر بنده، مرحوم حاج علی‌اکبر فردوسی به همراه عمویم، جزو اولین افرادی بودند که وارد صنف کتابفروشی در قزوین شدند.
وی ادامه می‌دهد: من هم به علت علاقه‌ای که داشتم، از سن 12 سالگی و همزمان با گذراندن دوران تحصیل بعد از ظهر‌ها به مغازه پدر می‌آمدم و با کتاب مانوس شدم و بعد از اتمام تحصیلاتم در زمینه اقتصاد این حرفه را ادامه دادم.
فردوسی‌نیا در خصوص وضعیت این روزهای فروش کتاب می‌گوید: در گذشته پول نبود کتاب بود، آنهایی که کتابخوان بودند به هر نحویی بود پولی تهیه کرده به دنبال کتاب بودند ولی اکنون پول و امکانات هست اما کتابخوان نیست، کتاب تقریبا با آمدن اینترنت و فضای مجازی مشتری چندانی ندارد.
وی تاکید می‌کند: عادات مطالعه مردم را به کلی تغییر کرده، بسیاری از افراد به جای خرید کتاب فیزیکی، ترجیح می‌دهند کتاب‌ها را به صورت آنلاین مطالعه کنند یا از اپلیکیشن‌های صوتی استفاده کنند.
متصدی کتابفروشی فردوسی بیان می‌کند: برخی افراد هم هستند که خرید کتاب برای آنها جنبه تشریفاتی دارد و به اصطلاح کتاب را برای جنبه تشریفاتی و تزیینی می‌خرند، آنها کتابخوان نبوده و کتاب جمع کن هستند.
وی می‌گوید: کتابفروشی برای من هیچ آورده مالی ندارد چرا که مشتریان در طی روز به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد، عمده خرید از ما بیشتر مربوط به لوازم تحریر و کتاب کودک و خرید خرد است.
فردوسی‌نیا با اشاره فقر محتوای مناسب کتاب‌ها بیان می‌کند: میزان چاپ کتاب نسبت به گذشته بیشتر شده، اما به لحاظ محتوایی و غنایی ادبی کتاب‌ها رو افول هستند، اکنون هرکسی در هر زمینه‌ای کمی تخصص داشته باشد به دنبال نگارش کتاب است، در حالی که در قدیم اینگونه نبود، چه کسی می‌تواند جای جلال آل احمد، علی‌اکبر دهخدا و... را بگیرد.
وی ادامه می‌دهد: شاید همین محتوای ضعیف که یک استاد دانشگاه برای پرکردن رزومه کاری خود توسط دانشجویان ارائه و منتشر می‌کند، خود نوعی جنبه دافعه برای خوانندگان کتاب باشد، چرا که نوشتن کتاب هم ذوق می‌خواهد و هم تخصص تا در جان مخاطب بنشیند.
کتابفروشی برای من به مثابه عشق است
کتابفروشی «اقمشه» در ابتدای خیابان نادری، دومین کتابفروشی قدیمی قزوین است، این مغازه 70 سال قدمت دارد و 50 سال است که توسط «کاظم اقمشه» اداره می‌شود.
کتابفروشی «اقمشه» که در روزگاری نه‌چندان دور پاتوق اهالی کتابخوان قزوین بود، امروز، روزگار سوت‌وکوری را تجربه می‌کند، به گفته «کاظم اقمشه»، از حاج‌آقا زرآبادی گرفته تا دکتر انصاری و حاج‌آقا مظفری و خیلی از روشنفکران قزوینِ قدیم، کتاب‌هایشان را از این مغازه می‌خریدند و به قولی از مشتری‌های کتابخوان آقای اقمشه بودند.
کاظم اقمشه در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین»، از علاقه‌اش به کتابفروشی می‌گوید و اینکه هنوز مانند روز اول عاشق این شغل است.
وی ادامه می‌دهد: کتابفروشی بخصوص در زمان که مشتریانم کم شده‌اند هیچگاه نان و آب نشده است، با این حال با کم و زیادش ساخته‌ام و قصد دارم تا آخر عمر این مغازه به عنوان کتابفروشی باقی بماند.
اقمشه، افزایش قیمت کتاب را دلیل اصلی عدم استقبال مردم از کتاب می‌داند و در ادامه توضیح می‌دهد: جوان‌ها وقتی جیب‌شان خالی است، نمی‌توانند به سمت خرید کتاب بیایند و ترجیح می‌دهند اولویت‌های اصلی زندگی‌شان را فراهم کنند، کتاب حالا مثل یک کالای لوکس به حساب می‌آید و جزو سبد نیاز خانوار جای نمی‌گیرد.
وی می‌گوید: بنده در کتابفروشی هیچگاه دنبال سود نبودم، بسیار اتفاق افتاده که اگر دیدم کسی واقعا طالب کتابی است ولی وسعش نمی‌رسد آن را رایگان تقدیم کردم، چرا که اساسا هدف من افزایش فرهنگ جامعه است تا سودآوری، که اگر چنین بود تا الان باید هزاران شغل دیگر را امتحان می‌کردم.
اقمشه ادامه می‌دهد: روزگاری آنقدر کتاب مشتری داشت که من هفتگی به تهران می‌رفتم تا کتاب جدید سفارش بدهم، تمام کتابفروشیهای تهران من را می‌شناختند،اما الان اینگونه نیست، شاید دوسال بشود که کتاب جدید خریداری نکردم و کتاب‌هایم روی هم انبار شده‌اند.
وی عنوان می‌کند: خیلی‌ها به من می‌گویند این مغازه در بهترین جای شهر قرار دارد، چرا تغییر شغل نمی‌دهی و یا حداقل مغازه را به شخص دیگر کرایه بده تا درآمد بیشتری داشته باشی؛ ولی آنها جای من نیستند تا بدانند علاقه یعنی چه!
این کتابفروش کهنه‌کار با بیان اینکه خوشبختانه هیچ احتیاج درآمدی به کتابفروشی ندارم، می‌گوید: همه فرزندانم تحصیل‌کرده هستند دو دخترم در خارج از کشور زندگی می‌کنند، دو فرزند پسرم هم در ایران بوده و موقعیت شغلی خوبی دارند و در پروژه‌های بزرگ کشوری فعال هستند.
اقمشه در پایان گفت: من سعی کردم علم و فرهنگ را در زندگی آنها نهادینه کنم، درست است که پول خیلی اهمیت دارد؛ ولی علاقه و انسانیت بر مادیات ارجحیت دارد، امیدوارم بتوانم تا روزی که زنده هستم، این فرهنگ را حفظ کنم.
تغییر سبک زندگی، افزایش قیمت کتاب، کمبود حمایت‌های دولتی، عدم جذابیت فضای کتابفروشیها و... از جمله دلایلی برای کاهش اقبال مردم به کتاب و کتاب فروشی‌هاست.
ناشران خوب قزوینی در سطح ملی شناخته نشده است
مصطفی حامدی فر رئیس انجمن ناشران استان قزوین در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین» از فعالیت‌های این انجمن و دلایل عدم ابال قزوین‌ها به کتاب سخن می‌گوید.
حامدی فر در خصوص تعداد ناشران استان بیان می‌کند: بالغ بر 90 ناشر در استان قزوین مجوز دارند که حدود 20 درصد آنها فعال هستند، استان قزوین در زمینه کتاب کودک و نوجوان، ناشران حرفه ای خوبی دارد که در سطح ملی مطرح هستنند ولی در حوزه‌های دیگر نیاز به کار بیشتر احساس می شود.
وی علت فعال نبودن اغلب ناشران استانی را آشنا نبودن آنها به قواعد کسب و کار باشد عنوان می‌کند و می‌گوید: البته کار نشر و به طور کلی کار در حوزه کتاب، با وجود مشکلات فراوان، سود بالایی ندارد و از طرفی ناشران نیز سرمایه زیادی ندارند.
رئیس انجمن ناشران استان قزوین ادامه می‌دهد: ناشر تاثیر مستقیمی روی بازار کتاب و به دست آوردن رضایت مخاطب دارد، این موضوع از مواردی است که ناشران مطرح کشور به آن توجه زیادی دارند و باید به ناشران استانی هم آموزش داده شود و این امر کمک و همکاری فرهنگ و ارشاد اسلامی استان را می‌طلبد.
وی با اشاره بر لزوم تقویت فرهنگ کتابخوانی می‌گوید: باید تعاملات بین دستگاه‌های فرهنگی و انجمن‌های فرهنگی بیشتر شود و با ایجاد برنامه‌های مدون و جذاب در راستای تقویت فرهنگ کتابخوانی گام برداشته شود.
حامدی‌فر بیان می‌کند: تعداد 15 ناشر فعال در استان داریم که پنج ناشر به طور تخصصی در زمینه کتاب کودک فعال هستند، در زمینه کتاب کودک امسال بیش از یکهزار عنوان کتاب چاپ شده است، اما نبود برنامه مناسب سبب شده آنطور که باید این ناشران در سطح ملی شناخته نشوند.
وی در پایان می‌گوید: برگزاری جشنواره بین‌المللی کتاب و حضور ناشران برتر استان می‌تواند یکی از گام‌هایی باشد که این ناشران را بهتر شناسانده و مردم را به خرید کتاب ترغیب کند.
قزوین کتابخانه مرکزی ندارد
فاطمه محمدبیگی مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان قزوین نیز در گفتگو با خبرنگار «صبح قزوین» با اشاره به اقدامات صورت گرفته در راستای افزایش کتابخوانی اظهار می‌کند: با توجه به گرانی کتاب و سختی معیشت، کتاب از سبد معیشتی خانوارها بیرون آمده، در این میان نقش کتابخانه‌های عمومی به عنوان مرجعیت بسیار اهمیت دارد.
وی ادامه می‌دهد: ما با باز تعریفی از خدمات و طراحی، به دنبال ایجاد کتابخانه‌هایی متناسب به نیاز امروز جامعه هستیم، پیگیری کتابخانه آینده مبتنی بر ابزار هوشمند و کتاب صوتی جزو برنامه‌های ما است.
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان قزوین بیان می‌کند: در شهر قزوین دانشگاه و مراکز علمی زیادی وجود دارد که وجود آنها ودانشجویان زیادی که در آن تحصیل می‌کنند، یک ظرفیت مناسب برای استفاده از این نوع کتابخانه در شهر است.
وی می‌گوید: استان قزوین دارای 41 کتابخانه نهادی، ۲۰ کتابخانه مشارکتی است که بیش از یک میلیون جلد کتاب در کتابخانه‌های استان وجود دارد.
محمدبیگی ضمن اشاره به اقدامات کتابخانه های عمومی استان قزوین ادامه می‌دهد: امروزه کتابخانه‌ها فقط کتاب امانت نمی‌دهند، بلکه پایگاهی معتبر برای برگزاری دوره‌ها و برنامه‌های جذاب فرهنگی، اجتماعی آموزشی محسوب می‌شوند که در این میان برگزاری برنامه برای اقشار خاص بسیار بیشتر است.
وی بیان می‌کند: برگزاری نشست‌های کتابخوانی، معرفی و بررسی کتاب، کارگاه های روانشناسی، مهارت های ارتباطی، مهارت افزایی شغلی، کارگاه های حرفه آموزی، کلاس های نقاشی، خوشنویسی، صنایع دستی و غیره از جمله اقداماتی است که در کتابخانه‌های استان با جدیت دنبال می‌شوند.
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان قزوین با بیان اینکه استان قزوین کتابخانه مرکزی ندارد، اظهار می‌کند: چندین استان به تازگی مجهز به کتابخانه مرکزی شده‌اند،؛ اما استان قزوین با وجود سبقه فرهنگی که دارد، هنوز به این مهم دست نیافته است که امیددارم با همکاری دستگاه‌ها این امر مبارک اتفاق بیافتد.
وی تاکید می‌کند: کتابخانه مرکزی ویترین فرهنگی شهر است که ایجاد آن می‌تواند بسیاری از چالش‌ها و دغدغه‌های حوزه کتاب و کتابخوانی را کاهش دهد.
محمدبیگی می‌گوید: کتاب و کتابخوانی در تبلیغات شهری ما جایگاهی ندارد، معرفی خوب کتاب می‌تواند در فروش و اقبال مردم به آن بسیار موثر باشد، اما این مهم در برنامه‌های فرهنگی و فضای شهری ما به خوبی اجرایی نمی‌شود، اکنون شاهد برگزاری نمایشگاه کتاب در سعدالسلطنه قزوین هستیم اما یک تابلوی شهری ما آن را تبلیغ نکرده است.
وی عنوان می‌کند: متاسفانه متولیان شهرسازی به خصوص در مناطق منفصل شهری به زیرساخت‌های فرهنگی توجهی نداشته‌‌اند، به عنوان مثال در شهر مهرگان با وجود جمعیت بالای شهری هنوز هیچ کتابخانه‌ای ندارند و شهروندان هیچی دسترسی مناسبی به کتاب ندارند.
مدیرکل نهاد کتابخانه‌های استان قزوین در پایان می‌گوید: باید تلاش شود تا فرهنگ مطالعه در جامعه نهادینه شود، برگزاری نشست‌های کتابخوانی، جشنواره‌های کتاب و ایجاد باشگاه‌های کتابخوانی، از جمله راهکارهای مؤثر در این زمینه است.
به گزارش خبرنگار فرهنگ و هنر پایگاه خبری تحلیلی «صبح قزوین»، در پایان، باید گفت که نجات کتابفروشیها، نیازمند همکاری همه جانبه‌ی دولت، ناشران، کتابفروشان، نویسندگان و مردم است، اگر می‌خواهیم جامعه‌ای پویا و پیشرفته داشته باشیم، باید به فرهنگ مطالعه اهمیت دهیم و برای حفظ کتابفروشیها به عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های فرهنگی جامعه تلاش کنیم.