به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک»، با نزدیک‌شدن به فصل زراعی کشت پاییزه ۱۴۰۴-۱۴۰۳، استان‌های کشاورزی خیز از جمله استان خراسان شمالی دوباره به تکاپوی آماده‌سازی مقدمات آغاز کشت محصولات غله که مهم‌ترین آن گندم و جو هستند، افتاده است.
تأمین و توزیع کود و بذرهای اصلاح شده از جمله نهاده‌هایی هستند که قبل از آغاز فصل کشت پاییزه باید آماده‌سازی شده باشند تا کشاورزان بتوانند مبتنی بر شرایط آب‌وهوایی، کشت و کار را به‌موقع شروع کنند.
طی سال‌های گذشته نیز مبتنی بر اطلاع‌رسانی‌های انجام شده و برگزاری دوره‌های آموزشی و ترویجی، اهمیت استفاده از بذرهای اصلاح ژنی و بوجاری شده در هر دوره کشت که منجر به افزایش میزان تولید در واحد سطح، افزایش کیفیت محصول تولیدی همچنین کاهش هزینه‌های تولیدی برای کشاورزان تشریح شده است و آنان به سهم میزان تولید این نهاده در هر دوره کشت واقف شده‌اند.
مبتنی بر تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده، نقش و سهم استفاده از بذرهای اصلاح ژنی و بوجاری شده در میزان تولید هر محصول به‌ویژه در غلات به حدی قابل‌توجه است که دولت‌ها هر ساله برای تولید ارقام بذری مختلف برای اقلیم‌های متفاوت و مزارع آبی و دیم سرمایه‌گذاری هنگفتی کرده‌اند و توزیع آن را مشمول یارانه کرده‌اند.
اهمیت تولید بذرهای اصلاح شده در کشور به حدی است که طی یک دهه گذشته وزارت جهاد کشاورزی، راهبرد پوشش بذری (استفاده از ارقام بذر اصلاح شده) در سطح زیر کشت کشور را تدوین کرده و در دستور کار قرار داده است.
در نیمه نخست دهه ۹۰، در این برنامه راهبردی پوشش بذری سطوح تحت کشت تا ۴۰ درصد تعریف شده بود که در به‌روزرسانی اخیر، این رویکرد در ارقام بذری آبی گندم و جو تا ۶۰ درصد و در ارقام بذری دیم گندم و جو تا ۴۵ درصد مصوب و در دستور کار قرار گرفته است.
نکته قابل‌تأمل این است که هر چند وزارت جهاد کشاورزی، برنامه راهبردی برای تأمین و توزیع بذرهای اصلاح شده را بسیار مورد اهمیت قرار داده و حتی آن را به‌روزرسانی کرده؛ اما این رویکرد تنها یک حلقه از زنجیره تولید غلات برای حفظ خودکفایی در تولید محصولات راهبُردی غذایی کشور است.
این زنجیره تولید به تأمین سوخت ادوات کشاورزی، تأمین به‌موقع کودها و ریزمغذی‌ها جهت توزیع میان کشاورزان، ارائه خدمات آموزشی به‌موقع به کشاورزان برای عمل به توصیه‌های فنی و اصولی در کشت، مدیریت قیمت سموم برای مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی، تصویب قیمت واقع‌بینانه خرید تضمینی محصولات به‌ویژه در محصول گندم و مهم‌تر از همه اجرای کامل مصوبه کشاورزی قراردادی در هر فصل کشت و کار نیاز دارد.
مصوبه اجرای کشاورزی قراردادی در سال گذشته با مفادی از جمله تهیه و توزیع امانی بذرهای اصلاح شده و کودها میان کشاورزان به طور رسمی در کشور کلید خورد، اما به عللی از جمله کمبود نقدینگی دولت در اجرای آن، این مصوبه به‌صورت ناقص عملیاتی شد و کشاورزان مجبور شدند بذر اصلاح شده و کود موردنیاز خود را از جیب شخصی خود خریداری کنند.
هرچند که عمل به این مصوبه بسیار مهم و مورد مطالبه کشاورزان به‌ویژه گندمکاران است، در آستانه فصل کشت پاییزه جدید هنوز خبری از عمل به آن نیست.
در این باره، به استان‌هایی از جمله خراسان شمالی باید اشاره کرد که کشاورزی خیز هستند و البته خرده‌مالک.
خرده‌مالکانی که اقتصاد معیشتی دارند و سرمایه اندک
اگر کشاورزی قراردادی بخواهد این‌گونه کج دارمرز اجرایی شود، قطعاً در چنین استان‌هایی همچنان سطوح قابل‌توجهی از مزارع آنها با بذرهای خودمصرفی که راندمان تولید را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، تحت کشت قرار می‌گیرند.
کشاورزان به‌ویژه خرده‌مالکان از جمله گندمکاران خرده‌مالک خراسان شمالی خواستار هستند که دولت چهاردهم به مصوبه کشاورزی قراردادی عمل کند و یا در صورت اجرایی‌نشدن آن، در این فصل جدید از کشت پاییزه حداقل تسهیلات سرمایه در گردش در اختیار آنها قرار گیرد تا به‌موقع کشت و کار خود را شروع کنند.
افزایش تولید غلات منوط به اجرای مفاد کشاورزی قراردادی است
در این باره، مسئول واحد ثبت و گواهی بذر و نهال مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی اظهار کرد: بذر یک منبع ژنتیکی است که اصلاح ژنی آن برای تولید ارقام بذری مختلف که با هر اقلیم و آب‌وهوایی متناسب بشود، حاصل سال‌ها انجام تحقیقات و پژوهش است.
علی‌اکبر ناصری با بیان اینکه تولید بذرهای فناورانه منجر به افزایش عملکرد تولید در واحد سطح، افزایش کیفیت محصول تولیدی، کاهش هزینه‌های تولید و دست‌یابی به خودکفایی در تولید می‌شود، عنوان کرد: این نوع بذرها به‌تنهایی سهمی ۳۵ درصدی در افزایش تولید محصولات را به همراه دارند.
وی اظهار کرد: علاوه بر اینکه کشاورزان از نقش و اهمیت سهم بذرهای اصلاح ژنی شده در تولید آگاه شده‌اند، دولت‌ها نیز مبتنی بر این واقعیت، تهیه و تأمین آن را مشمول یارانه کردند.
ناصری در ادامه با یادآوری این مطلب که عمر مفید خلوص ژنی بذرهای اصلاح شده غلات سه‌ساله است، بیان کرد: طی سال‌های گذشته رویکرد وزارت جهاد کشاورزی این بود که حداقل ۴۰ درصد از سطح مزارع کشور با بذرهای اصلاح شده و مابقی مزارع با بذرهای خودمصرفی کشت شوند، با این وجود، از سال گذشته رویکرد وزارت جهاد کشاورزی تغییر کرد و راهبرد جدید افزایش پوشش بذری اصلاح شده در هر دوره کشت را در دستور کار قرار داد تا راندمان تولید کشور در زمینه غلات افزایش پیدا کند.
وی افزود: راهبرد جدید این است که پوشش بذری (استفاده از بذرهای اصلاح شده) در سطح مزارع کشور در زمینه استفاده از بذور ارقام آبی تا ۶۰ درصد و در بذور دیم تا ۴۵ درصد افزایش پیدا کند.
مسئول واحد ثبت و گواهی بذر و نهال مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: در این برنامه راهبردی، رویکرد بر این است که هر ساله در هر دوره کشت این پوشش بذری در سطح مزارع کشور اعمال شود و یا حداقل هر دو سال بذور اصلاح شده در کشت مورد استفاده قرار گیرد.
وی بیان کرد: در استان خراسان شمالی، در سال زراعی ۹۵-۹۴ درصد پوشش بذری استان در استفاده از بذور اصلاح شده تا ۶۰ درصد رسید که استان از میانگین پوشش بذری در کشور جلوتر رفت.
ناصری افزود: هرچند که ۷۰ درصد از سطوح کشاورزی استان خرده مالکی و معیشت محور است، با این وجود، استان همچنان در این زمینه از میانگین کشوری جلوتر است.
با این وجود، وی تاکید کرد: درصورتیکه کشاورزی قراردادی مبتنی بر مفاد تنظیم شده آن به طور کامل در سطح کشور اجرایی شود قطعاً پوشش بذری استفاده از بذور اصلاح شده در سطوح تحت کشت کشور در هر دوره کشتی به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.
مسئول واحد ثبت و گواهی بذر و نهال مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: از جمله مفاد کشاورزی قراردادی که از سال گذشته در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفت، این بود که دولت کود و بذر اصلاح شده را در هر دوره کشت به صورت امانی در اختیار کشاورزان قرار دهد و در فصل برداشت این هزینه‌ها در مقابل خرید تضمینی گندم مازاد تسویه حساب شود.
وی افزود: در فصل زراعی گذشته مفاد کشاورزی قراردادی به طور کامل اجرایی نشد و کشاورزان از سرمایه شخصی خود کود و بذر مورد نیاز را خریداری کردند.
ناصری در ادامه تصریح کرد: برای دست یابی به تولید پایدار همچنین خودکفایی در تولید محصولات راهبردی از جمله گندم که پایه تامین امنیت غذایی کشور است باید به کشاورزی علمی یعنی استفاده از بذور اصلاح شده، رعایت اصول فنی کشت و تاریخ کشت، تعذیه گیاهان، انجام شخم عمود بر شیب، بهره گیری از کشاورزی حفاظتی، مبارزه با آفات و بیماری‌های گیاهی و استفاده از ادوات مکانیزه تکیه کرد.
وی عنوان کرد: بهره گیری از کشاورزی علمی موجب خواهد شد که میزان تولید محصول در واحد سطح افزایش پیدا کند و در نهایت می‌توان ۳۰ درصد از مزارع دیم را از زیربار کشت محصولات گندم و جو آزادسازی کرد تا بتوان این سطح آزاد شده را به کشت محصولات مهم دیگری شامل کشت حبوبات، گیاهان علوفه‌ای، دانه‌های روغنی و گیاهان دارویی اختصاص داد.
فقدان تسهیلات، استفاده از بذور خود مصرفی را افزایش می‌دهد
رئیس خانه کشاورز خراسان شمالی نیز اظهار کرد: آگاهی کشاورزان استان نسبت به بهره برداری از اصول فنی کشت و استفاده از نهاده‌هایی از جمله بذور اصلاح شده بسیار زیاد شده است و آن را برای درآمدزایی بیشتر، لازم می‌دانند.
شیردل نیازی گفت: هرچند که ۷۰ درصد از سطوح کشاورزی استان خرده مالکی است، با این وجود این بهره برداران نیز علاقمند هستند که برای افزایش راندمان تولید خود در واحد سطح از بذور اصلاح شده، استفاده کنند.
وی در ادامه با انتقاد از تاخیر دولت در تسویه حساب با گندمکاران بابت خرید تضمینی گندم در سال جاری، بیان کرد: در خراسان شمالی هنوز ۳۰ درصد از گندمکاران منتظر دریافت عایدی حاصل از فروش گندم خود به دولت هستند.
رئیس خانه کشاورز خراسان شمالی تاکید کرد: با توجه به این شرایط بوجود آمده، دولت در آغاز فصل کشت پاییزه باید پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش را برای کشاورزان مدنظر قرار دهد تا کشاورزانی که سرمایه لازم برای خرید نهاده‌های کود و بذر اصلاح شده را ندارند، امکان تهیه به موقع این نهاده‌ها را داشته باشند.
وی افزود: درصورتیکه تسهیلات سرمایه در گردش برای این فصل زراعی برای کشاورزان مدنظر قرار نگیرد، کشاورزان مجبور خواهند شد که از بذرهای خود مصرفی استفاده کنند.
در عین حال، نیازی به تصویب افزایش ۱۷ درصدی قیمت خرید تضمینی گندم برای فصل زراعی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ نیز اشاره و اعلام کرد: با توجه به اینکه قیمت نهاده‌ها از جمله کود برای فصل کشت پاییزه پیش رو افزایش یافته است، افزایش ۱۷ درصدی قیمت خرید تضمینی گندم نمی‌تواند هزینه تولید افزایش یافته را پوشش دهد.
رئیس خانه کشاورز خراسان شمالی گفت: قیمت خرید تضمینی گندم باید حداقل ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان مصوب می‌شد، این در حالی است که قیمت مصوب ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومان تصویب شده است.
افزون بر این، وی خواستار شد: اداره کل هواشناسی استان نیز از الان پیش بینی وضعیت بلندمدت دمای هوای استان را اطلاع رسانی کند تا کشاورزان بدانند در این فصل زراعی از چه نوع ارقام بذری متناسب با وضعیت آب و هوایی استفاده کنند و کشت به موقع داشته باشند.
۹۳۰۰ تن بذر اصلاح شده گندم و جو، آماده توزیع
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز عنوان کرد: در فصل برداشت سال گذشته ۱۰۰ هزار تن گندم مازاد استان به مراکز خرید و سیلوهای استان تحویل شد و در فصل برداشت امسال (تا به پایان هفته گذشته) بیش از ۱۸۰ هزار تن گندم مازاد تحویل شده است.
وحید صباغ افزود: پیش‌بینی می‌شود که در این فصل برداشت در مجموع تا ۱۸۵ هزار تن گندم مازاد استان به مراکز خرید سیلوهای استان تحویل شود.
وی یادآور شد: ۷۰ هزار تن از گندم مازاد تحویلی به مراکز خرید و سیلوهای استان متعلق به دیمزارهای استان هستند که برداشت شده‌اند و این میزان برداشت در فصل زراعی جاری معادل یک‌سوم از مجموع گندم تولیدی در گندمزارهای استان است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی بارش‌های بهاری امسال، رعایت اصول به زراعی از سوی گندمکاران، مدیریت مزارع، استفاده از بذور مناسب، استفاده از کودهای پایه، رعایت تاریخ کشت، مبارزه با آفات و بیماری‌های گندم در مزارع، تغذیه و آبیاری به‌موقع گندم کاشته شده و اجرای طرح جهش تولید در دیمزارهای استان را از دلایل مهم افزایش تولید گندم در استان در فصل زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ بیان کرد.
درعین‌حال، وی در ادامه با بیان اینکه هنوز شمار قابل‌توجهی از گندمکاران استان در هر دوره کشت از بذور خودمصرفی استفاده می‌کنند که عمر مفید خلوص ژنی این بذور خودمصرفی سه‌ساله است، اظهار کرد: این سازمان همواره در برنامه‌های آموزش و ترویج خود به کشاورزان استان توصیه و تأکید کرده است که برای افزایش بهره‌وری در تولید در واحد سطح از بذور اصلاح شده، استفاده کنند.
صباغ گفت: بذور اصلاح شده، بوجاری، ضدعفونی و بذرمال می‌شوند که این فرایند منجر به افزایش تولید در واحد سطح می‌شود.
وی عنوان کرد: نیاز واقعی استان به تهیه و تأمین بذر اصلاح شده گندم در هر دور کشت ۲۲ تا ۲۳ هزار تن و به بذر اصلاح شده جو هفت تا هشت هزار تن است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: در فصل زراعی کشت پاییزه ۱۴۰۳-۱۴۰۲ پنج هزار تن بذر اصلاح شده گندم و یک هزار و ۲۰۰ تن بذر اصلاح شده جو برای مزارع استان تهیه و تأمین شد.
وی اعلام کرد: برای فصل کشت پاییزه امسال نیز در استان هشت هزار و ۲۰۰ تن بذر اصلاح شده گندم آبی و دیم در ۱۶ رقم متفاوت در سه‌طبقه پرورشی ۳، مادری و گواهی شده همچنین یک هزار و ۱۰۰ تن بذر اصلاح شده جو دیم و آبی در ۱۰ رقم متفاوت در طبقات پرورشی ۳، مادری و گواهی شده توسط شرکت‌های بذری استان تهیه و آماده توزیع شده‌اند.
صباغ در ادامه با یادآوری این مطلب که میان نیاز واقعی به تأمین بذر اصلاح شده با میزان بذر آماده توزیع شده در استان فاصله قابل‌توجهی است، گفت: این مسئله از آن بابت است که بذرهای اصلاح شده آماده توزیع در انبارها رسوب نکنند.
وی افزود: درصورتیکه تقاضا برای تهیه بذرهای اصلاح شده در استان بیش از میزان تهیه شده باشد از سایر استان‌ها مابقی نیاز را تأمین خواهیم کرد.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: درصورتیکه دستورالعمل کشاورزی قراردادی در هر دوره کشت به‌درستی و کامل اجرایی شود قطعاً پوشش بذری (استفاده از بذرهای اصلاح شده در هر دوره کشت) در سطح مزارع افزایش چشمگیری خواهد یافت.
وی افزود: این در حالی است که در سال گذشته در عمل به این برنامه که اولین سال رسمی اجرای آن در سطح کشور بود، به طور کامل اجرایی نشد و کشاورزان مجبور شدند که بذور اصلاح شده را از سرمایه شخصی خود خریداری کنند.
کیفیت گندم تولیدی خراسان شمالی در سکوی نخست
مسئول واپایش کیفی اداره کل غله و خدمات بازرگانی خراسان شمالی نیز در باره کیفیت گندم‌های تولیدی استان در فصل برداشت جاری اظهار کرد: وضعیت گندم تولیدی استان در جدول ارزیابی کیفیت گندم‌های تولیدی کشور جزو گندم‌های تولیدی باکیفیت درجه یک است.
رجب‌زاده گفت: در مجموع گندم تولیدی استان در فصل برداشت امسال نیز به لحاظ کیفیت، مطلوب بود.
بااین‌وجود، وی تصریح کرد: مقداری از گندم تولیدی امسال متأثر از رقم بذری استفاده شده و بارش‌های بهاری دچار اُفت کیفیت شد.
مسئول کنترل کیفی اداره کل غله و خدمات بازرگانی خراسان شمالی افزود: در استان گندم تولیدی امسال در مقایسه با گندم تولیدی سال گذشته به لحاظ درصد اُفت مفید گندم تا میزان ۱۵ صدم درصد، به لحاظ اُفت غیرمفید تا میزان ۱۶ صدم درصد، به لحاظ سن‌زدگی تا میزان دو صدم درصد و به لحاظ رطوبت زدگی نیز تا میزان ۱۷ صدم درصد افزایش داشت.