به گزارش خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ افسردگی فصلی یا Seasonal Affective Disorder (SAD)، نوعی اختلال روانی است که به صورت دوره‌ای و با تغییر فصل‌ها بروز می‌کند؛ این اختلال اغلب با کاهش نور خورشید در پاییز و زمستان آغاز شده و تا فصل بهار ادامه پیدا می‌کند. SAD به‌طور عمده افرادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد که در عرض‌های جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، جایی که روزها در فصل زمستان کوتاه‌تر و میزان تابش نور خورشید کمتر است؛ این کاهش نور منجر به تغییرات فیزیولوژیکی و شیمیایی در مغز می‌شود که در نهایت موجب بروز علائم افسردگی می‌گردد.

اختلال افسردگی فصلی می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت روان و کیفیت زندگی افراد داشته باشد؛ افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، ممکن است به دلیل کاهش انرژی، احساس کسالت، مشکلات خواب و عدم توانایی در لذت بردن از فعالیت‌های روزمره با چالش‌های فراوانی مواجه شوند.

مهم‌ترین ویژگی این نوع افسردگی، وقوع آن به صورت دوره‌ای و در زمان‌های مشخصی از سال است، که اغلب با تغییرات محیطی و اقلیمی در ارتباط است؛ برخلاف سایر انواع افسردگی که ممکن است به صورت مداوم یا ناگهانی رخ دهد، افسردگی فصلی الگوی مشخصی دارد و این الگو در افراد مختلف ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد.

دلایل اصلی بروز افسردگی فصلی

از جمله مهم‌ترین دلایلی که برای بروز افسردگی فصلی مطرح می‌شود، کاهش نور خورشید است که تأثیر مستقیمی بر روی تولید هورمون ملاتونین و سطح سروتونین در مغز دارد. ملاتونین هورمونی است که وظیفه تنظیم چرخه خواب و بیداری را بر عهده دارد؛ با کاهش نور خورشید در ماه‌های زمستان، تولید این هورمون در بدن افزایش می‌یابد و این امر ممکن است باعث احساس خواب‌آلودگی و خستگی مفرط شود.

از طرف دیگر، کاهش نور خورشید به طور مستقیم باعث کاهش سطح سروتونین، یکی از مهم‌ترین ناقل‌های عصبی مرتبط با خلق و خو، می‌شود؛ سطوح پایین سروتونین می‌تواند باعث بروز علائم افسردگی مانند ناامیدی، کاهش انرژی و اختلال در تنظیم خلق‌وخو شود. علاوه بر این، سطح ویتامین D نیز با کاهش نور خورشید کاهش می‌یابد که خود به عنوان عاملی در بروز افسردگی مطرح است.

عوامل خطر

عوامل خطر مختلفی برای بروز افسردگی فصلی شناخته شده است. به‌طور کلی، زنان بیشتر از مردان به این نوع افسردگی مبتلا می‌شوند و احتمال بروز آن در جوانان بیشتر است؛ افرادی که در مناطق جغرافیایی سرد و عرض‌های جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، به دلیل کاهش مواجهه با نور خورشید، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. علاوه بر این، سابقه خانوادگی و وجود اختلالات روانی مانند افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی در خود فرد یا خانواده او نیز می‌تواند خطر ابتلا به این نوع افسردگی را افزایش دهد.

پیامدها و تأثیرات

افسردگی فصلی می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر روی عملکرد روزمره فرد داشته باشد؛ بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال دچار مشکلاتی نظیر کاهش کارایی در محل کار یا مدرسه، سوء مصرف مواد و حتی بروز افکار یا رفتارهای خودکشی می‌شوند؛ به دلیل شدت بالای علائم افسردگی فصلی در برخی افراد، ممکن است نیاز به مداخلات درمانی فوری وجود داشته باشد تا از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری شود.

افسردگی فصلی همچنین می‌تواند باعث بروز سایر اختلالات روانی مانند اضطراب و اختلالات خوردن شود. در مواردی که افسردگی فصلی تشخیص داده نشود یا به درستی درمان نشود، ممکن است فرد به سمت استفاده از رفتارهای خود تخریبی مانند سوء مصرف مواد یا کناره‌گیری اجتماعی پیش رود؛ به همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع افسردگی فصلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

روش‌های درمانی

درمان افسردگی فصلی بسته به شدت علائم و نیازهای هر فرد متفاوت است؛ برخی از روش‌های اصلی درمان این اختلال شامل موارد زیر است:

• نور درمانی (فوتوتراپی)

نور درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان افسردگی فصلی است؛ در این روش، فرد به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز در معرض نور مصنوعی با شدت ۱۰،۰۰۰ لوکس قرار می‌گیرد. این نور شبیه به نور خورشید است و می‌تواند به افزایش سطح سروتونین و تنظیم الگوی خواب کمک کند. نور درمانی به‌ویژه در اوایل روز مؤثرتر است و می‌تواند به تنظیم چرخه خواب و بیداری فرد کمک کند. قرار گرفتن در معرض نور طبیعی خورشید نیز یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای کاهش علائم افسردگی فصلی است.

• درمان دارویی

داروهای ضد افسردگی مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین، سرترالین، و پاروکستین معمولاً برای کاهش علائم افسردگی فصلی تجویز می‌شوند. این داروها به تنظیم سطح سروتونین در مغز کمک می‌کنند و می‌توانند احساسات منفی و اضطراب را کاهش دهند. مکمل‌های ویتامین D نیز برای برخی از بیماران مفید است، به‌خصوص برای افرادی که سطح این ویتامین در بدن آن‌ها پایین است.

• تغییر سبک زندگی

یکی دیگر از راه‌های مؤثر در مقابله با افسردگی فصلی، ورزش منظم است. فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده‌روی، دویدن و یوگا می‌توانند به بهبود خلق و خو و افزایش سطح انرژی کمک کنند. رژیم غذایی سالم و متعادل نیز نقش مهمی در کنترل علائم افسردگی فصلی دارد. مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی سالمون و منیزیم موجود در سبزیجات سبز تیره و آجیل می‌تواند به بهبود خلق و خو کمک کند.

• مشاوره و روان‌درمانی

روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، می‌تواند به افراد کمک کند تا با تغییر الگوهای فکری منفی و ایجاد عادات سالم، علائم افسردگی فصلی را مدیریت کنند. این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا با شناخت بهتر علل و محرک‌های افسردگی خود، راه‌های مؤثری برای مقابله با آن پیدا کنند.

• سایر روش‌ها

روش‌هایی مانند طب سوزنی و مراقبه نیز به‌عنوان راهکارهای مکمل در مدیریت افسردگی فصلی مطرح هستند. این روش‌ها می‌توانند به بهبود وضعیت روانی و کاهش استرس کمک کنند.

به گزارش دانا؛ افسردگی فصلی یک اختلال روانی قابل درمان است که تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند. با استفاده از ترکیبی از نور درمانی، درمان دارویی، تغییرات سبک زندگی، و روان‌درمانی، بسیاری از افراد قادر به مدیریت و کنترل علائم خود هستند. افراد مبتلا به این اختلال باید در صورت مشاهده علائم افسردگی، به سرعت به پزشک یا روانشناس مراجعه کنند تا از پیشرفت این اختلال و بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.