به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ گزارش‌های میدانی از وضعیت بازار نان نشان از این دارد که نان به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع غذایی در بسیاری از کشورها، به ویژه در ایران، نقشی بی‌نظیر در تأمین امنیت غذایی و ایجاد اعتماد مردم به دولت دارد.
پاسخ نانوا به اعتراض گران‌فروشی: “نمی‌خوای نخر!”
بر اساس قیمت‌های مصوب جدید نان که اخیراً ابلاغ شده، قیمت نان سنگک ساده ۵ هزار تومان، بربری ساده با آرد نوع یک ۲ هزار و پانصد تومان، بربری ساده با آرد نوع دو ۳ هزار و پانصد تومان، نان لواش با آرد نوع یک ۷۰۰ تومان، لواش نوع دو ۹۰۰ تومان، نان سنتی تافتون با آرد نوع یک ۱۲۶۰ تومان و نوع دو ۱۵۰۰ تومان، و نیز نان ماشینی تافتون با آرد نوع یک ۸۵۰ تومان و نوع دو ۱۲۰۰ تومان تعیین شده است.
با این حال، بر اساس مشاهدات میدانی خبرنگار اقتصادی راه دانا، یک نانوایی بربری، درست در مقابل محل خبرگزاری، نان بربری ساده را 6 هزار تومان از کارت خوان شخصی و نه از کارت خوان هوشمند کارت می کشد و نان کنجدی را هم 10 تا 12 هزار تومان می فروشد و می گوید: “گزارش کنید از هیچ کس نمی ترسم و نمی خواهی نخر!”
در این شرایط یک نانوا از خدا بی خبر که در هر روز 12 تنور پخت می کند، حداقل 2 میلیون و 100 هزار تومان از مردم بیشتر دریافت می کند که با گران فروشی کنجدی و... در کنار سایر تخلفات فروش آرد و کم فروشی تا 6 میلیون تومان در روز درآمد ناحق و غیر شرعی کسب می نماید و می گوید از هیچ کس هم نمی ترسم.
این در حالی است که بارها این نانوایی از سوی ما گزارش شده و هنوز پس از ماه ها هیچ برخوردی با وی نشده است؛ در زیر تصویر پیگیری ها نیز آورده شده است:
یک نانوایی سنگکی هم در خیابان گل‌ریزان محله ولنجک که در میدان میوه و تره‌بار شهرداری تهران نیز قرار دارد، قیمت نان سنگک ساده را به جای ۵ هزار تومان، ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رساند و در پاسخ به اعتراض خریدار، نانوا می‌گوید: “از اینجا خرید نکنید” و اجازه نمی‌دهد که خریدار، خود از دستگاه‌های مخصوص فروش نان استفاده کند.
وضعیت فروش نان‌های کنجدی اسفناک‌تر است
وضعیت فروش نان‌های کنجدی نیز اسفناک‌تر است. با وجود اینکه برای فروش نان به این شکل نیز سازوکار تعیین شده است، نانوایان در تهران این محصولات را به قیمت‌های بسیار بالاتر و با سودهای نجومی به فروش می‌رسانند. به طوری که قیمت نان سنگک کنجدی که نهایت باید ۶ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۹ هزار تومان باشد، به راحتی و بدون هیچ نظارتی ۱۵ الی ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
یک نانوایی سنگک در خیابان سهروردی شمالی، نبش خیابان میرزای زینالی، نان سنگک یک رو کنجد را ۱۰ هزار تومان و دو رو کنجد را ۳۰ هزار تومان می‌فروشد. در واکنش به گران‌فروشی، نانوا با حالتی پرخاشگرانه می‌گوید: “از اینجا دیگه نان نخر”.
برای جلوگیری از گران‌فروشی، نرخ هر واحد کنجد با وزن ۱۰ گرم، یک‌هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده است. برای هر نان بربری امکان اضافه کردن یک تا دو واحد کنجد و برای نان سنگک امکان اضافه کردن یک تا سه واحد به درخواست مشتری فراهم شده است، اما به این موارد در نانوایی‌ها توجهی نمی‌شود.
بر این اساس، حداکثر امکان افزایش قیمت ناشی از کنجد برای نان بربری ۳ هزار تومان و برای نان سنگک ۴ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. این در حالی است که بسیاری از نانوایی‌ها تا ۴ برابر این قیمت را از مشتری می‌گیرند و هیچ برخوردی هم با این تخلفات نمی‌شود.
برخی از کد رهگیری های این گزارش میدانی هم به شرح زیر است که به هیچ یک از آنها تا کنون رسیدگی نشده است.
اهمیت نان در امنیت غذایی و ایجاد اعتماد مردم به دولت
۱. نان و امنیت غذایی
نان به عنوان پایه‌ای‌ترین منبع غذایی، نقش کلیدی در تأمین انرژی و مواد مغذی برای مردم دارد. در بسیاری از جوامع، نان نه تنها یک ماده غذایی است، بلکه نماد فرهنگی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
• دسترسی به نان: هر گونه نوسان در تولید و توزیع نان می‌تواند به طور مستقیم بر امنیت غذایی جامعه تأثیر بگذارد. در شرایط بحران یا کمبود منابع، نان به عنوان ماده غذایی اصلی، باید به راحتی در دسترس مردم باشد.
• تأمین نیازهای روزمره: نان به عنوان یک منبع کربوهیدراتی، انرژی لازم را برای فعالیت‌های روزمره تأمین می‌کند و عدم دسترسی به آن می‌تواند به بروز مشکلات تغذیه‌ای و اجتماعی منجر شود.
۲. نان و ایجاد اعتماد مردم به دولت
تأمین نان و امنیت غذایی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، یکی از مهم‌ترین وظایف دولت‌ها محسوب می‌شود.
• دولت و مسئولیت اجتماعی: وقتی مردم احساس کنند که دولت توانایی تأمین نیازهای اولیه آنها، به ویژه نان، را دارد، اعتماد بیشتری به دولت خواهند داشت. این اعتماد باعث می‌شود که مردم به سیاست‌ها و برنامه‌های دولت بیشتر اعتماد کنند.
• پاسخگویی به نیازها: دولت‌ها با تأمین نان و کنترل قیمت آن، می‌توانند نشان دهند که به نیازهای اساسی جامعه توجه دارند. این اقدام می‌تواند به تقویت رابطه بین دولت و مردم کمک کند و احساس امنیت و رضایت را در جامعه افزایش دهد.
۳. چالش‌ها و راهکارها
با وجود اهمیت نان، چالش‌هایی نیز در تأمین آن وجود دارد:
• نوسانات قیمت: افزایش ناگهانی قیمت نان می‌تواند به نارضایتی اجتماعی و کاهش اعتماد مردم به دولت منجر شود. در این راستا، دولت‌ها باید سیاست‌های مناسبی برای کنترل قیمت نان و تأمین نیازهای اولیه مردم اتخاذ کنند.
• تولید و توزیع: نوسانات در تولید گندم و مشکلات در زنجیره تأمین نیز می‌تواند به کمبود نان منجر شود. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشاورزی و بهبود فرآیندهای توزیع می‌تواند به حل این مشکل کمک کند.
لذا؛ نان نه تنها یک ماده غذایی اساسی است، بلکه عاملی مهم در تأمین امنیت غذایی و ایجاد اعتماد مردم به دولت و دولت به شمار می‌آید. تأمین کافی و پایدار نان می‌تواند به تقویت پایه‌های اجتماعی و اقتصادی کشور کمک کند و به ایجاد یک جامعه پایدار و متعادل منجر شود. بنابراین، توجه به تولید و توزیع نان و سیاست‌های مرتبط با آن باید در اولویت‌های دولتی قرار گیرد تا اعتماد مردم به دولت افزایش یابد و امنیت غذایی بهبود یابد.
دوازده شکایت مردم از نانوایی‌ها در پی ضعف نهادهای نظارتی
در همین راستا مشاهدات میدانی راه دانا، در روزهای اخیر، نشان داد شکایات مردم از نانوایی‌ها به موضوعاتی داغ تبدیل شده است. بیشترین شکایات در زمینه‌های زیر مطرح می‌شود:
۱. طولانی شدن صف‌ها: صف‌های نانوایی‌ها به طرز چشمگیری طولانی‌تر و شلوغ‌تر از قبل شده‌اند.
۲. کاهش وزن چانه‌های نان: بسیاری از نانوایی‌ها وزن چانه‌های نان را کاهش داده‌اند.
۳. عدم تأمین نیاز مردم: نانوایی‌ها به اندازه کافی نان به مشتریان نمی‌دهند.
۴. توزیع ناعادلانه نان: افرادی با درخواست‌های کلان، مانند ۲۰۰ عدد بربری یا ۱۰۰۰ عدد تافتون، نان می‌گیرند و می‌گویند که برای کارکنان یک شرکت یا بیمارستان است، در حالی که نانوایی‌ها به مشتریان عادی می‌گویند که نان کم است و بیشتر از ۵ عدد نمی‌دهند.
۵. تبادل آرد به جای نان: مشاهده شده که نانوایان در ازای تعداد زیادی کارت، آرد به مشتریان می‌دهند.
۶. فروش نان به محلی‌ها: در بسیاری از شهرستان‌ها، به‌ویژه در شمال کشور، نانوایان به خریداران غریبه نان نمی‌فروشند و به بهانه کمبود آرد، نان را فقط به محلی‌ها ارائه می‌دهند. این وضعیت منجر به مشکلاتی برای مسافران می‌شود که مجبورند نان را با قیمت‌های بالاتر خریداری کنند.
۷. کارت کشیدن اضافی: نانوایان گاهی بیش از تعداد نان مورد نیاز مشتری، کارت می‌کشند و پول مازاد را به او بازمی‌گردانند تا در دور بعدی سهمیه آرد بیشتری دریافت کنند یا آرد اضافی را بفروشند.
۸. فروش اجباری نان‌های خاص: برخی نانوایی‌ها به فروش اجباری نان‌های کنجدی یا کره‌ای اقدام می‌کنند و ادعا می‌کنند که نان ساده نمی‌پزند، در حالی که تنها با پاشیدن چند دانه کنجد، مبلغ بیشتری از مردم دریافت می‌کنند.
۹. عدم ثبات در زمان پخت: زمان پخت نان نیز به دلخواه نانوایان تغییر می‌کند و آنها به بهانه تمام شدن آرد، نانوایی را تعطیل می‌کنند.
۱۰. کیفیت نامناسب پخت: مردم بارها به کیفیت نان اعتراض کرده‌اند و نانوایان در پاسخ می‌گویند که کیفیت آرد پایین است.
۱۱. فروش به دامداران: یکی دیگر از شکایات، فروش تعداد زیادی نان به دامداران است که موجب کمبود در دسترس عموم می‌شود.
۱۲. عدم پاسخگویی سامانه‌های دولتی: بسیاری از مردم از عملکرد نامناسب سامانه‌های دولتی، به‌ویژه سامانه ۱۲۴، شکایت دارند و معتقدند که این سامانه‌ها به‌درستی پاسخگوی مشکلات آنها نیستند و پس از مدت‌ها پیگیری، مسئولیت را به عهده بازرسان جهاد کشاورزی می‌اندازند.
این مشکلات نشان‌دهنده نیاز فوری به بهبود نظارت و مدیریت در حوزه نانوایی‌ها و تأمین نان است تا حقوق مردم به‌درستی رعایت شود.
تخلفات نانوایی‌ها و چالش‌های نظارتی
قاچاق آرد، فروش نان به دامداری‌ها و صنایعی مانند شیرینی‌پزی، گران‌فروشی و کم‌فروشی از جمله تخلفاتی هستند که در سال‌های اخیر نانوایی‌ها را در کانون نارضایتی‌ها و شکایات مردمی و مسئولان قرار داده‌اند. به همین دلیل، طرح تجهیز نانوایی‌ها به کارت‌خوان‌های هوشمند به منظور کاهش تخلفات و بهبود نظارت بر این حوزه اجرایی شد. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از این تخلفات همچنان به دلیل عدم نظارت مستمر ادامه دارد.
یکی از مشکلات اصلی این است که نانوایی‌ها با وجود نصب کارت‌خوان‌های هوشمند، هنوز با مقاومت در برابر استفاده از آنها مواجه هستند. برخی از نانوایان به دریافت وجه از مشتریان از طریق کارت‌خوان‌های سیار ادامه می‌دهند و گاهی حتی هزینه نایلون را با اضافه کردن تعداد نان محاسبه می‌کنند. این موارد باعث نارضایتی مردم از خدمات ارائه شده می‌شود.
نارضایتی ناشی از قیمت‌های نامناسب
تفاوت قابل توجه قیمت نان معمولی و نان کنجدی نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که مردم را آزرده خاطر کرده است. نانوایان برای تعداد اندک دانه‌های کنجدی که روی نان می‌پاشند، مبلغی بین ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان بیشتر از مشتریان دریافت می‌کنند. این وضعیت این سؤال را به وجود می‌آورد که نهادهای نظارتی در این میان چه اقداماتی انجام می‌دهند.
گران‌فروشی به بهانه مشکلات فنی
برخی نانوایی‌ها به بهانه خرابی دستگاه‌های هوشمند، از کارت‌خوان‌های قدیمی استفاده می‌کنند که این عمل جرم محسوب می‌شود. به علاوه، آنها با ادعای اینکه دستگاه‌های جدید پشتیبانی ضعیفی دارند، از دستگاه‌های غیر ثبت شده بهره می‌برند. در برخی موارد، مشاهده شده که نانوایان هزینه دو نایلون را از مشتری دریافت می‌کنند، در حالی که تنها یک نایلون به او می‌دهند.
طبق آمار یکی از اعضای اتحادیه نانوایان، بیش از ۸۸ درصد نانوایی‌ها از دستگاه‌های هوشمند استفاده می‌کنند و بقیه نیز در حال تغییر مکان یا پروانه کسب خود هستند.
تغییر الگوی مصرف نان
در شرایطی که برخی مسئولان ادعا می‌کنند گرانی‌های اخیر موجب تغییر الگوی مصرف مردم به سمت نان شده است، این تغییر به وضوح در رفتار مصرف‌کنندگان قابل مشاهده است. به گفته آنها، مردم از مصرف برنج به مصرف نان روی آورده‌اند.
چالش‌های هدفمندی یارانه آرد
اجرای هدفمندی یارانه آرد نیز وابسته به استفاده از دستگاه‌های کارت‌خوان جدید است. سهمیه آرد نانوایی‌ها بر اساس تراکنش‌های این دستگاه‌ها تعیین می‌شود و این موضوع باعث می‌شود برخی نانوایان به دلیل طمع فروش آرد به آزادپزان و شیرینی‌پزان، تخلفات بیشتری را مرتکب شوند.
تخلف دیگری که به‌وفور مشاهده می‌شود، کاهش ساعت پخت نان است که منجر به شلوغی در نانوایی‌های همجوار و تشکیل صف‌های طولانی می‌شود. در این شرایط، آردهایی که باید در ساعات مشخصی به مردم تحویل داده شود، ممکن است به بهانه عدم پخت، به بازار آزاد پخته شوند.
بنا بر موضوعات ذکر شده تخلفات نانوایی‌ها موضوعی است که به شدت نیازمند نظارت دقیق و مستمر است. بهبود وضعیت نانوایی‌ها و تأمین حقوق مصرف‌کنندگان نیازمند اهتمام جدی نهادهای نظارتی و اجرای مؤثر قوانین موجود است. با ایجاد شفافیت در این حوزه، می‌توان به افزایش اعتماد مردم به سیستم و بهبود کیفیت خدمات کمک کرد.
فقدان نظارت مؤثر بر نانوایی‌ها
سؤال اینجاست که نهادهای نظارتی چگونه هنوز نتوانسته‌اند بر این روند نظارت مؤثری داشته باشند. چرا پس از چند سال و با وجود اجرای سیاست‌های اقتصادی متعدد، این تخلفات همچنان پرتکرارترین تخلفات در جامعه هستند؟ چگونه ممکن است یک نانوا با تخلف و ظلم به مردم، روزانه 2 تا 6 میلیون تومان سود نامشروع به جیب بزند؟ این در حالی است که این رقم جدا از آردی است که به شیرینی‌پزی‌ها و آزادپزی‌ها می‌فروشد.
امروز، جلوگیری از این تخلفات به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است. شهروندان انتظار دارند که سامانه ۱۳۵ سازمان تعزیرات حکومتی و سامانه ۱۲۴ سازمان صنعت، معدن و تجارت به‌سرعت با این تخلفات برخورد کنند. ادامه این روند نه تنها به ظلم به بیت‌المال منجر می‌شود، بلکه شرایط را بدتر کرده و مانع از تحقق شعارهای کاهش تورم و افزایش تولید خواهد شد.
نیاز به نظارت بیشتر و شفافیت
برای جلوگیری از تخلفات در واحدهای نانوایی، نیاز به نظارت دقیق‌تری احساس می‌شود. همچنین باید به تخلفات متقابل بین مشتریان و نانوایی‌ها توجه شود. تشویق مشتریان به استفاده از سامانه کارت‌خوان هوشمند و ثبت خرید در آن می‌تواند به کاهش تخلفات و افزایش شفافیت در توزیع نان کمک کند.
به‌طورکلی، باید به دنبال راه‌حل‌هایی بود که عرضه نان را افزایش دهد و در عین حال تخلفات و تناقضات در توزیع آن را کاهش دهد. هوشمندسازی نان و نظارت بیشتر بر نانوایی‌ها و مشتریان می‌تواند گام‌های مثبتی در این راستا باشد.
فروش کیلویی نان: راهکاری برای کاهش تخلفات
با افزایش قیمت نان، متأسفانه کیفیت نان در بسیاری از نانوایی‌ها بهبود نیافته و کم‌فروشی در وزن چانه‌ها نیز به این معضلات افزوده شده است.
در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱، دولت طرحی جدید را معرفی کرد که فروش کیلویی نان را به جای فروش به صورت عددی، به عنوان راهی برای مقابله با کم‌فروشی و بهبود کیفیت نان پیشنهاد می‌دهد. این طرح در چهار استان کشور اجرا شد ولی با وجود برخی نکات مثبت در کشور گسترش نیافت.
اگرچه فروش نان به صورت کیلویی سال‌هاست که در نانوایی‌های صنعتی انجام می‌شود و مردم از این موضوع راضی هستند، اما این روش می‌تواند به طور جدی جلوی کم‌فروشی‌ها را بگیرد.
بدون شک، فروش کیلویی نان نه تنها می‌تواند به کاهش کم‌فروشی کمک کند، بلکه به نوعی در کنار هوشمندسازی در خدمات نانوایی‌ها نکات مثبتی خواهد داشت.
البته ممکن است برخی نانوایی‌ها نان‌هایی مانند سنگگ و بربری را با وزن بیشتری بفروشند. در این راستا، لازم است نظارت متولیان افزایش یابد تا مشتریان فریب نخورند و از خرید نان خام و خمیر خودداری کنند، زیرا در نهایت این نانوا است که متضرر خواهد شد.
در پایان باید متذکر شد که شهروندان بارها در ارتباط با راه دانا پیگیر فروش نان به صورت کیلویی بوده‌اند.