به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در چند ماه اخیر، نوسانات بازار طلا و کاهش ارزش جهانی دلار توجه بسیاری از فعالان اقتصادی را به خود جلب کرده است. یکی از عوامل کلیدی این نوسانات، رویکرد کشورهای بریکس به دلارزدایی و تلاش برای جایگزینی طلا به عنوان پشتوانه اقتصادی است. این تغییرات نگرانی‌هایی را برای کشورهای غربی ایجاد کرده است، به گونه‌ای که آن‌ها نیز تقاضای بیشتری برای طلا ایجاد کرده‌اند تا از سقوط دلار و اقتصاد کشورهای وابسته به این ارز جلوگیری کنند.

ظهور بلوک بریکس و تأثیرات آن

بریکس از سال ۲۰۰۹ با گردهمایی چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین در یکاترینبورگ روسیه شکل گرفت. یک سال بعد، آفریقای جنوبی به این گروه پیوست و نام آن به بریکس تغییر یافت. بر اساس آمار، این بلوک نمایانگر نیمی از جمعیت جهان و ۲۸ درصد از قدرت اقتصادی جهانی است. در سال ۲۰۱۸، تولید ناخالص داخلی این گروه حدود ۵۷ تریلیون دلار برآورد شد. از سال ۲۰۲۲، بریکس به دنبال گسترش عضویت خود بوده و کشورهای در حال توسعه مانند مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی نیز در اول ژانویه ۲۰۲۴ به این سازمان ملحق خواهند شد.

پیش‌بینی‌ها برای آینده بریکس

طبق پیش‌بینی‌ها، سهم بریکس از تولید جهانی از ۳۵ درصد فعلی به ۴۰ درصد تا سال ۲۰۲۸ افزایش خواهد یافت، در حالی که سهم کشورهای گروه G7 به ۲۷.۸ درصد کاهش خواهد یافت. این تغییرات نشان‌دهنده تقابل بریکس با اقتصاد آمریکا و تأثیرات آن بر اتحادیه اروپا نیز خواهد بود.

کاهش تأثیر دلار در تجارت جهانی

سازمان بریکس قصد دارد تأثیر دلار را به عنوان ارز مسلط بر بازار جهانی کاهش دهد. این سازمان به دنبال این است که ارزهای ملی کشورهای در حال توسعه سهم بیشتری از تجارت بین‌المللی را به خود اختصاص دهند و در عین حال با یکجانبه‌گرایی غرب، به ویژه ایالات متحده، مقابله کند. یکی از اولویت‌های اصلی بریکس در یک سال اخیر، ایجاد نهادهای مالی و پولی درون این بلوک اقتصادی بوده است. این اقدام به توسعه تجارت بین کشورهای عضو و کاهش تأثیر نوسانات جهانی بر اقتصاد آن‌ها کمک خواهد کرد.

هژمونی دلار و چالش‌های آن

امروزه دلار در بازارهای بین‌المللی نقش کلیدی ایفا می‌کند. از سال ۲۰۲۲، دلار در ۵۴ درصد از اسناد تجارت خارجی جهانی استفاده شده است. طبق آخرین آمار استاتیستا، سهم دلار در تجارت جهانی ۹.۳ درصد، در تولید ناخالص داخلی جهانی ۲۵.۴ درصد، در پرداخت‌های سوئیفت ۴۶.۵ درصد، در ذخایر ارزی رسمی کشورهای جهان ۵۹ درصد و در حجم تراکنش‌های فارکس (FX) ۸۸.۴ درصد است.

دلار آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم به عنوان بزرگ‌ترین ارز ذخیره جهانی شناخته می‌شود و هم‌اکنون ۵۹ درصد از ارزش ذخایر خارجی کشورهای جهان را تشکیل می‌دهد. در این میان، یورو به عنوان دومین ارز پرمصرف، تنها ۲۰ درصد از این ذخایر را در اختیار دارد. بنابراین، اگر دلار و یورو را به‌عنوان یک بلوک واحد (جهان غرب) در نظر بگیریم، نزدیک به ۸۰ درصد از ذخایر ارزهای خارجی جهان تحت کنترل این دو ارز است.

لذا؛ به طور کلی، نوسانات بازار طلا و تغییر رویکرد کشورهای بریکس می‌تواند تأثیرات عمیقی بر نظام مالی جهانی و جایگاه دلار در این نظام داشته باشد. تحلیل‌های دقیق و بررسی‌های مستمر در این زمینه برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ضروری است تا بتوانند از فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو بهره‌برداری کنند.

تبعات تشدید تحریم‌های مالی از سوی گروه ۷

در سال‌های اخیر، به ویژه پس از حمله روسیه به اوکراین و افزایش تحریم‌های مالی از سوی گروه ۷، بسیاری از کشورها به فکر تنوع‌بخشی به سبد ارزهای خارجی خود افتاده‌اند. این تغییرات نه تنها به نفع کشورهای در حال توسعه است، بلکه به افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی آن‌ها کمک می‌کند. در این راستا، اعضای بریکس نیز به ترویج استفاده از پول‌های ملی خود در تجارت و معاملات روی آورده‌اند. به ویژه چین، در این مدت اقدام به معرفی سیستم پرداخت جایگزین خود به شرکای تجاری‌اش کرده و به دنبال افزایش استفاده بین‌المللی از یوآن (رنمینبی) است.

تلاش برای ایجاد نهادهای مالی مستقل

چند ماه پیش، در نشستی که در تیرماه در سن‌پترزبورگ برگزار شد، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد که مجمع بریکس در تلاش است نهادهایی موازی با برخی نهادهای بین‌المللی که تحت تأثیر سیاست‌های ایالات متحده قرار دارند، ایجاد کند. او به سیستم پیام‌رسان مالی غربی سوئیفت اشاره کرد و گفت که کشورهای عضو بریکس در حال توسعه سیستم پیام‌رسان مالی «بریکس پی» هستند. این سیستم مالی به طور خاص برای انجام تمام معاملات ایران و روسیه بدون استفاده از دلار طراحی شده است.

بریکس پی: نسخه جدید سیستم پرداخت

بریکس پی، نسخه جدید آزمایشی سیستم پرداخت، به شرکت‌کنندگان در مجمع تجاری بریکس در مسکو معرفی شد. اعضای بریکس بر این باورند که این سیستم مالی به آن‌ها این امکان را می‌دهد که از کنترل کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، خارج شوند. آن‌ها معتقدند که در حالی که ایالات متحده ادعا می‌کند سوئیفت یک سیستم جهانی است، در واقع از این سیستم برای تحمیل خواسته‌های خود بر دیگر کشورها بهره می‌برد.

جایگزینی ارز ملی به جای دلار

اعضای بریکس بر این باورند که سیستم پیام‌رسان مالی بریکس پی می‌تواند به آن‌ها این امکان را بدهد که ارزهای ملی خود را به عنوان جایگزینی برای دلار در تجارت معرفی کنند. مقامات روسیه نیز اعلام کرده‌اند که نزدیک به ۹۰ درصد از تجارت و تسویه‌حساب‌های این کشور با چین از طریق ارزهای ملی یوآن و روبل انجام می‌شود. این تحولات نشان‌دهنده تغییرات عمده‌ای در نظام مالی جهانی و حرکت به سمت کاهش وابستگی به دلار است.

تأثیرات بر ارزش دلار و بازارهای جهانی

این روندها باعث کاهش ارزش دلار در مقابل سایر ارزها شده و تنش‌های بین‌المللی نیز منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به دلار شده است. به همین دلیل، شاهد افزایش معاملات با رمزارزها، به ویژه بیت کوین، هستیم. دونالد ترامپ، کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، نیز به این موضوع توجه داشته و در کمپین‌های تبلیغاتی خود بر اهمیت ذخیره استراتژیک بیت‌کوین برای خزانه‌داری آمریکا تأکید کرده است.

پیش‌بینی‌های اقتصادی برای آینده دلار

بر اساس پیش‌بینی‌های اقتصادی، انتظار می‌رود هژمونی دلار تا ۳۰ سال آینده به طور کامل از بین برود. در این صورت، دلار تنها به عنوان پول ملی آمریکا باقی خواهد ماند و مبادلات آن مانند سایر ارزها خواهد بود. این تغییرات می‌تواند به معنای بازتعریف نقش دلار در اقتصاد جهانی و شکل‌گیری نظام مالی جدیدی باشد که کمتر به یک ارز واحد وابسته است.

پس، به طور کلی، تحولات اخیر در نظام مالی جهانی و تلاش کشورهای بریکس برای کاهش وابستگی به دلار، نشان‌دهنده یک تغییر عمده در الگوهای اقتصادی و تجاری بین‌المللی است. این تحولات نه تنها بر سیاست‌های اقتصادی کشورهای در حال توسعه تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند به شکل‌گیری یک نظام مالی چندقطبی منجر شود که در آن دلار دیگر به عنوان ارز مسلط شناخته نخواهد شد.

افزایش همکاری ایران با بریکس برای کاهش نقش دلار در تجارت جهانی

در نشست اخیر روسای بانک‌های مرکزی کشورهای عضو بریکس که در روسیه برگزار شد، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران، پیشنهادات جدیدی را در زمینه تسویه‌حساب‌های مالی متقابل ارائه داد. او اعلام کرد که در این رایزنی‌ها، موضوع ایجاد یک پلتفرم جدید برای تسویه‌حساب‌های مالی و تبادلات ارزی میان اعضای بریکس با استفاده از ارزهای محلی به توافق رسیده است. این اقدام نشان‌دهنده عزم جدی کشورهای عضو بریکس برای کاهش وابستگی به دلار و استفاده از ارزهای ملی خود در تجارت است.

توافقات مالی و پولی

فرزین همچنین به توافقات مثبت در زمینه‌های مالی و پولی اشاره کرد که شامل اتصال شبکه‌های کارت و همکاری‌های مالی میان کشورهای عضو می‌شود. این تحولات بخشی از تلاش‌های بریکس برای ایجاد یک سیستم مالی مستقل از نهادهای غربی نظیر صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی است. با توجه به تأثیرات سیاسی این نهادها بر اقتصاد جهانی، بریکس به دنبال ایجاد ترتیبات جدیدی برای تسهیل تجارت و تعاملات مالی خود است.

بانک توسعه جدید بریکس (NDB)

بانک توسعه جدید بریکس (NDB) به عنوان یک نهاد مالی کلیدی می‌تواند اهداف توسعه کشورهای عضو را دنبال کند. عملکرد بانک جهانی به‌طور عمده در راستای اهداف آمریکا و کشورهای غربی بوده است. به همین دلیل، NDB می‌تواند به عنوان یک بدیل مؤثر برای تسهیل پروژه‌های توسعه‌ای کشورهای عضو بریکس عمل کند. ایران نیز قصد دارد به عنوان عضو و سهامدار این بانک فعالیت کند و از این طریق به تقویت موقعیت مالی خود بپردازد.

شانزدهمین اجلاس سران بریکس و بریکس پلاس

شانزدهمین اجلاس سران بریکس و بریکس پلاس قرار است از ۲۰ تا ۲۴ اکتبر (اول تا سوم آبان) در روسیه برگزار شود. با توجه به پیش‌نشست‌های اخیر این بلوک اقتصادی، موضوعات مالی و تجاری بی‌شک از مهم‌ترین محورهای این نشست خواهند بود و می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر روابط اقتصادی و تجاری جهانی داشته باشند.

تقویت ارزش ارزهای ملی با افت دلار

در حالی که کشورهای بریکس به طور کلی ۲۷ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند، قدرت اقتصادی به تنهایی نمی‌تواند برتری دلار آمریکا را تهدید کند. تحولات بازار و پذیرش بین‌المللی یک ارز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. توسعه بازار نیازمند سال‌ها تلاش است و به عنوان بزرگ‌ترین مانع برای هر ارز جدید، می‌تواند تهدیدی برای دلار آمریکا محسوب شود.

دلار از زمان تأسیس سیستم برتون وودز در ۱۹۴۴ به عنوان ارز ذخیره جهانی تثبیت شده است و ارزش ارزهای دیگر کشورها نیز به دلار وابسته است. حتی پس از فروپاشی این سیستم در دهه ۱۹۷۰، قیمت‌گذاری کالاها همچنان بر اساس دلار انجام می‌شود و بسیاری از کشورها ارز خود را به دلار مرتبط کرده یا آن را به عنوان واحد پولی خود در نظر می‌گیرند.

وضعیت دلار در بازار جهانی

طبق داده‌های بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی، در سال ۲۰۲۲، دلار در بیش از ۸۸ درصد از کل معاملات ارزی جهانی مورد استفاده قرار گرفت. همچنین، طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، نزدیک به ۶۰ درصد از ذخایر بانک‌های مرکزی جهان به دلار آمریکا و ۲۰ درصد به یورو اختصاص دارد. این وضعیت تا حدی به تغییرات مقررات در نحوه طبقه‌بندی طلا توسط بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی مربوط می‌شود.

چالش‌های پیش‌روی دلار

با اینکه کارشناسان غربی بر این باورند که ارز جدید بریکس تأثیری بر سرمایه‌گذاران ایالات متحده نخواهد داشت، اما این ارز می‌تواند به عنوان یک دردسر بالقوه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیک برای ایالات متحده و غرب مطرح شود. در نتیجه، افزایش همکاری ایران با بریکس و تلاش برای کاهش وابستگی به دلار می‌تواند به تغییرات اساسی در نظام مالی و تجاری جهانی منجر شود و موقعیت ایران را در این فرآیند تقویت کند.

بنا بر این، به طور کلی، تحولات اخیر در همکاری‌های مالی و اقتصادی کشورهای بریکس، به ویژه با مشارکت ایران، نشان‌دهنده یک تحول جدی در نظام مالی جهانی و تلاش برای کاهش وابستگی به دلار است. این تغییرات می‌تواند به شکل‌گیری یک نظام مالی جدید و چندقطبی منجر شود که در آن کشورهای عضو بریکس قادر به استفاده از ارزهای ملی خود و کاهش تأثیرات تحریم‌های غربی بر اقتصاد خود خواهند بود.

کاهش تأثیر نوسانات دلار بر ارزش پول ملی کشورها

به‌گفته کارشناسان اقتصادی، اگر کشورهای بریکس تصمیم به استفاده از ارز جدید برای تجارت میان خود بگیرند، ممکن است تأثیر مستقیمی بر تقاضا برای دلار نداشته باشد. با این حال، بریکس به‌تنهایی شامل یک‌سوم اقتصاد جهانی و نیمی از جمعیت جهان است. در صورتی که نهادهای مالی و سیستم‌های پرداخت میان اعضای این بلوک به‌طور مؤثر عملیاتی شوند، می‌توانند نقش محوری در کاهش وابستگی به دلار ایفا کنند.

تمایل کشورهای بزرگ به دلارزدایی

اخیراً خبرهایی منتشر شده مبنی بر اینکه کشورهای بزرگ صادرکننده نفت، از جمله عربستان، تمایل زیادی به دلارزدایی پیدا کرده و حتی قصد عضویت در بریکس را دارند. این تغییر رویکرد به وضوح نشان‌دهنده تلاش این کشورها برای تقویت استقلال مالی و کاهش تأثیر نوسانات دلار بر اقتصادهایشان است.

تقویت پشتوانه پول ملی در کشورهای در حال توسعه

در شرایط کنونی، بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دنبال تقویت پشتوانه پول ملی خود هستند تا کمتر تحت تأثیر نوسانات دلار قرار گیرند. ایالات متحده در سال‌های اخیر همواره برای جلوگیری از خسارت به اقتصاد کشورهای دیگر به‌واسطه نوسانات دلار، از آن‌ها امتیازاتی دریافت کرده است. به عبارت دیگر، دلار به ابزاری برای فشار بر کشورهای مختلف تبدیل شده است. این موضوع موجب شده که این کشورها ناگزیر به اولویت دادن به تجارت با آمریکا یا خرید اوراق خزانه‌داری این کشور باشند.

نقش چین در اقتصاد جهانی

اکنون چین نقش بسیار مهمی در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند. این کشور در حال حاضر با کاهش رشد اقتصادی مواجه است و به همین دلیل توسعه همکاری با کشورهای دیگر را در اولویت قرار داده است. آمریکا در چند ماه گذشته تعرفه‌های سنگینی را علیه کالاهای چینی وضع کرده است. لذا چین برای تقویت وضعیت اقتصادی خود نیاز دارد که همکاری‌های خود را بدون استفاده از دلار با کشورهای منطقه گسترش دهد.

فرصت‌های هند در کاهش نقش دلار

در این معادله، تنها کشور هند همکاری گسترده‌ای با اروپا و آمریکا دارد. اگر هند در راستای کاهش نقش دلار در تجارت اقدام کند، می‌تواند سهم بیشتری از تجارت در آسیا و آفریقا را کسب کند. این کشور با اتخاذ سیاست‌های مناسب می‌تواند به کشوری کلیدی در ایجاد تبادل‌های تجاری جدید و مستقل از دلار تبدیل شود.

به گزارش راه دانا، در نهایت، به نظر می‌رسد که تلاش کشورهای بریکس و دیگر کشورهای در حال توسعه برای کاهش تأثیر نوسانات دلار بر ارزش پول ملی خود، به‌ویژه در شرایط کنونی جهانی، می‌تواند به تشکیل یک نظام مالی چندقطبی و کاهش وابستگی به دلار منجر شود. این تغییرات نه تنها به نفع کشورهای عضو بریکس بلکه به نفع اقتصاد جهانی خواهد بود و می‌تواند به تقویت استقلال مالی کشورها و ایجاد تعادل در روابط تجاری بین‌المللی کمک کند.