به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ بیماری یبوست مشکل دفع مدفوع است. یبوست به دفع کمتر از سه مدفوع در هفته یا داشتن دفع مدفوع دشوار گفته می‌شود. این بیماری در کودکان و بزرگسالان شایع است و دلیل اصلی آن عدم رعایت رژیم غذایی و فعالیت‌های ورزشی است. همچنین کمبود فیبر غذایی، مایعات و ورزش می‌توانند باعث یبوست شوند. اما مصرف بعضی از داروها هم می‌تواند منجر به یبوست شوند.
با توجه به اینکه الگوی رفتار روده‌ای هر فردی ممکن است که با دیگری تفاوت داشته باشد، از این رو باید با علائم بروز یبوست و نحوه تشخیص آن آشنا بود. از این رو تا انتهای متن همراه ما باشید تا درباره علائم و علل اصلی بروز یبوست اطلاعاتی را در اختیارتان قرار دهیم.
یبوست چیست؟
یبوست وضعیتی است که در آن فرد حرکات روده ناراحت کننده‌ای دارد. یبوست هنگامی رخ می‌دهد که حرکات روده منجر به دفع مقدار کمی مدفوع سفت و خشک می‌شود. فردی که به صورت روازنه مدفوع نداشته باشد و بعد از گذشت چند روز مدفوع سفت و خشکی داشته باشد که همراه با دردهای شکمی و نفخ باشد به یبوست مبتلا شده است. البته اجابت مزاج برای هر فردی الگوی رفتاری متفاوتی دارد. اما در صورتی که برای چند روز دفع کامل و راحت از روده‌ها انجام نشود، فرد دچار یبوست شده است.
در اثر حرکت آهسته‌‌تر غذا در دستگاه گوارش، آب بیشتری در روده بزرگ جذب می‌شود. در نتیجه، مدفوع حالت خشک و سخت پیدا می‌کند. به این حالت، یبوست یا خشکی مزاج می‌گویند. شدت و علائم یبوست از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای مثال، بسیاری از افراد فقط در یک دوره کوتاه مدت یبوست را تجربه می‌کنند؛ اما در برخی دیگر، تجربه یبوست ممکن است دراز مدت (مزمن) باشد. همچنین درد و ناراحتی قابل توجهی برای فرد به همراه داشته باشد.
علائم یبوست
عادات روده عادی از فرد به فرد متفاوت است؛ برای مثال بعضی از بزرگسالان بیش از یک بار در روز به توالت می‌روند، در حالی که دیگران هر ۳ یا ۴ روز اجابت مزاج می‌کنند. این موضوع حتی در نوزادان و کودکان هم متفاوت است. چون بعضی از نوزادان مدفوع را چند بار در روز دفع می‌کنند، در حالی که برخی دیگر تنها چندبار در هفته دفع دارند. اگر فردی کمتر از حد مجاز مدفوع دفع کند، ممکن است که به یبوست دچار باشد. با‌این‌حال، یبوست علائم دیگری نیز دارد که شامل موارد زیر است:
- احساس پر بودن مقعد
- احساس نفخ و گاز در شکم
- احساس نیاز به دفع فوری مدفوع
- ناتوانی در دفع
- درد شکم و گرفتگی عضلات شکم
- کاهش حجم مدفوع
- مدفوع سفت و خشک
- دفع مدفوع کمتر از سه بار در هفته
- زور زدن برای دفع مدفوع
- احساس تخلیه کامل نشدن روده
- نفخ
- معده درد
- گرفتگی معده
- احساس سوزش و تهوع
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن (در طولانی مدت)
در طب سنتی، چند مراج وجود دارد که مزاج صفراوی یکی از آنهاست. افرادی که این مزاج را دارند، نباید برخی از موارد غذایی را میل کنند. برای مثال، موز، خربزه، آناناس، چای، قهوه، نسکافه، غذا‌های پرچرب و موارد دیگر از خوراکی‌های غیرمجاز برای این افراد است. درصورتی که افراد صفراوی مزاج این مواد غذایی را مصرف کنند، علائم یبوست صفراوی را در خود مشاهده خواهند کرد.
یبوست با خونریزی مقعد
هنگامی که فردی به یبوست طولانی مدت مبتلا می‌شود، دفع راحتی ندارد و احتمال خونریزی از مقعد را بیشتر می‌کند. زورزدن برای دفع مدفوع باعث می‌شود تا مقعد خونریزی داشته باشد. علت اصلی آن هم این است که مدفوع سفت شده و برای خروج از روده با مشکل روبه‌رو است. در حقیقت هنگام خروج مدفوع سلول‌های مقعد تحریک شده خونریزی رخ می‌دهد.
یبوست همراه با مدفوع خونی
مدفوع خونی به دلیل بروز زخم در مقعد رخ می‌دهد. در حقیقت علت یبوست همراه با مدفوع خونی همان زخم شدن مقعد است. البته هنگامی‌می‌توان مدفوع خونی را با خونریزی مقعد یکی دانست که فرد به یبوست مبتلا باشد.
یبوست همراه با شکم درد
افرادی که یبوست را تجربه می‌کنند به طور معمول درد شکمی دارند. به طور معمول یبوست با درد و گرفتگی‌های شکمی همراه است و دلیل آن هم این است که مقعد خالی نشده و دردهای شکمی رخ داده‌اند. البته جای نگرانی نیست می‌توان از روش‌های درمانی استفاده کرد تا یبوست همراه با شکم درد را بهبود داد.
یبوست همراه با معده درد
هنگامی که فردی یبوست داشته باشد، نمی‌تواند به راحتی مدفوع خود را دفع کند. از این رو دردهای شکمی و معده آن بیشتر می‌شود. معده درد به دلیل پر بودن مقعد و فشار بیش از حد از به مثانه هم اتفاق می‌افتد.
مصرف چه داروهایی منجر به یبوست می‌شود؟
بعضی از داروها احتمال بروز یبوست در افراد را بیشتر می‌کنند. از شایع‌ترین داروهایی که احتمال یبوست را بیشتر می‌کنند، عبارتند از:
- داروهای ضددرد (مواد مخدر)
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضد انعقاد خون
- داروهای مسدودکننده کانال کلسیم
- آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم و قرص آهن
- استفاده بیش از حد مسهل‌ها
در صورتی که با مصرف این داروها دچار یبوست می‌شوید بهتر است که پزشک گوارش خود را در جریان قرار دهید. زیرا احتمال دارد که بتوان داروی دیگری تجویز کرد.
تشخیص و درمان بیماری‌های گوارشی و اختلالات مرتبط با معده، کبد، پانکراس، روده کوچک و بزرگ، مجرای صفراوی و مری از وظایف متخصص گوارش و کبد است. این متخصص با استفاده از روش‌های تشخیصی مانند کولونوسکوپی، آندوسکوپی معده، سونوگرافی و آزمایش خون، بیماری‌هایی مانند زخم معده، اسپاسم مری، رفلاکس معده، سندرم روده تحریک‌پذیر، ورم معده، کولیت روده، هپاتیت ویروسی، اسهال، سنگ کیسه صفرا، سیروز کبدی، سرطان کبد، کبد چرب و نارسایی کبدی را تشخیص داده و درمان می‌کند.
علل یبوست چیست؟
در بیشتر مواقع تشخیص علت یبوست کار راحتی نیست. اما می‌توان با بررسی شرایط فرد علل بروز بیماری را تشخیص داد. یبوست هنگامی رخ می‌دهد که روده بزرگ آب زیادی را جذب کرده باشد. همچنین زمانی که مدفوع به آرامی حرکت کند، احتمال بروز یبوست بیشتر می‌شود. در مواردی هم افراد رفتارها و تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد می‌کنند که عامل اصلی بروز یبوست هستند. اما شایع‌ترین علل یبوست عبارتند از:
- بارداری
- پیری و کهولت سن
- استفاده بیش از حد از داروی مسهل
- مقاومت در برابر تمایل به دفع مدفوع
- استرس و افسردگی
- ابتلا به بیماری‌های مختلف
- مصرف ناکافی آب
- مصرف نکردن فیبر کافی
- نداشتن فعالیت بدنی و تحرک
- مصرف برخی داروها
- سندروم روده تحریک‌پذیر
هریک از این موارد می‌توانند درد و گرفتگی‌های شکمی‌را زیاد کنند. اما مهم است که تشخیص درستی از علت بروز بیماری داشت تا پزشک روش‌های درمانی را آغاز کند.
از این رو برای مراجعه به پزشک هم توصیه می‌کنیم که از سامانه آنلاین نوبت دهی دکتردکتر (https://drdr.ir/ ) استفاده کنید. دکتردکتر یک سامانه آنلاین نوبت دهی پزشکان است که در کوتاه‌ترین زمان اطلاعات کاملی از تخصص پزشک در اختیار شما قرار می‌دهد. کافی است که نظرات بیماران قبلی پزشکان را مطالعه کنید تا از میزان تشخیص صحیح و تخصص دکتر اطلاع پیدا کنید.
چگونه یبوست را تشخیص داد؟
یبوست در بیشتر مواقع مسئله جدی نیست و بعد از چند روز با تغییر سبک غذایی بهبود پیدا می‌کند. اما در بعضی از شرایط ممکن است که ناهنجاری‌هایی برای روده رخ دهد که منجر به مسدود شدن آن شود. بنابراین پزشک با بررسی علائم و نشانه‌های گفته شده از سمت بیمار می‌تواند علت بروز بیماری را تشخیص دهد.
پزشک در حین معاینه سوالاتی از بیمار می‌پرسد تا بتواند بهترین گزینه درمانی را ارائه کند. متداول‌ترین سوالاتی که پزشکان برای تشخیص یبوست می‌پرسند عبارتند از:
- چه نوع داروهایی مصرف می‌کنید؟
- چه مدت است که علائم یبوست را دارید؟
- چه نوع غذاهایی مصرف می‌کنید؟
- تحرک و فعالیت معمولی شما چقدر است؟
- از داروهای مسهل کننده استفاده می‌کنید؟
- همزمان با دفع مدفوع، درد و یا خونریزی دارید؟
بیمار بعد از اینکه به این سوالات پاسخ می‌دهد باید یکسری آزمایش هم انجام دهد تا بهترین گزینه درمانی برای او تجویز شود. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون برای بررسی سطوح هورمون‌ها
- آزمایش‌هایی برای بررسی عضلات مقعد
- کولونوسکوپی برای بررسی وجود داشتن یا نداشتن انسداد در روده بزرگ
پزشک با بررسی علائم و نتایج آزمایش‌ها می‌تواند بهترین روش درمانی را انتخاب کند.
چگونه یبوست درمان می‌شود؟
یبوست به عنوان بیماری خیلی حاد شناخته نمی‌شود. البته تا زمانی که مشکلات روده‌ای شدید رخ ندهد. هرچه شدت یبوست خفیف باشد می‌توان با تغییراتی در سبک زندگی و انجام تمرینات ورزشی برای بهبود وضعیت اقدام کرد. اما افرادی که به یبوست شدید دچار می‌شوند، باید از داروها و مواد غذایی خاص استفاده کنند. به طور کلی علت بروز یبوست هر چه که باشد، نیاز است که پزشک آن را درمان کند. چند مورد از موارد روش‌های درمانی که پزشک توصیه می‌کند عبارتند از:
- تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی؛ رعایت یک رژیم غذایی با فیبر بالا، بهترین راه درمان برای یبوست است.
- مصرف دارو؛ مصرف مکمل‌ها و داروهای دارای فیبر برای درمان یبوست مناسب هستند.
- انجام عمل جراحی؛ به‌دلیل وجود یک آسیب در بافت‌ها یا اعصاب کولون جراحی انجام می‌شود.
اما برای اینکه بهترین روش درمانی را انتخاب کنید، نیاز است که به متخصص‌های گوارش مراجعه کنید.