به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ از عصر اترک، در عصر اطلاع‌رسانی دیجیتال هر روز که صفحه‌های رسانه‌های مکتوب و مجازی را ورق می‌زنید در کنار اخبار مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خبرهایی تلخ از حوادثی نظیر خودکشی افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان به دلایل مختلفی نظیر عشق، فقر، ناکامی و دیگر موارد به چشم می‌خورد که در سال‌های اخیر روبه‌افزایش بوده است.
فارغ از نگریستن به این مسئله چه از زاویه جامعه‌شناختی و چه از نگاه روان‌شناختی، باید دانست خودکشی یک پدیده و واقعیت اجتماعی است که مربوط به مکان و زمان خاصی نیست، بلکه جهان‌شمول است به این معنا که در همه زمان و همه‌جا اما به میزان متفاوت وجود دارد.
معرفی ۱۶ دانش‌آموز با افکار خودکشی به بهزیستی
صادق جعفری گفتگو با خبرنگار حوزه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» در رابطه با موضوع خودکشی گفت: بهزیستی با اجرای برنامه پیشگیری از خودکشی تلاش می‌کند تا با اطلاع‌رسانی، آگاه‌سازی آحاد جامعه و ارائه خدمات روان‌شناختی و مشاوره راهکار مناسبی برای افراد در معرض خودکشی ارائه دهد.
سرپرست بهزیستی خراسان شمالی در ادامه افزود: ارجاع به روانپزشک، برقراری ارتباط با اقدام‌کننده، حضور فوریت‌های اورژانس اجتماعی در محل، آگاه‌سازی خانواده و اطرافیان فرد اقدام‌کننده، خدمات مشاوره و مددکاری و در صورت نیاز نگهداری فرد در مراکز شبه‌خانواده از اقدامات بهزیستی در مواجهه با افرادی است که اقدام به خودکشی می‌کنند.
وی تصریح کرد: طی ۶ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ تعداد ۱۶ دانش‌آموز دارای افکار خودکشی توسط آموزش‌وپرورش استان معرفی و تیم‌های اورژانس بهزیستی به‌صورت ویژه به این موارد رسیدگی کردند که اقدام به خودکشی تمامی این افراد منجر به فوت نشد.
بیشترین آمار اقدام به خودکشی مربوط به دانش‌آموزان دختر بوده است
وی ادامه داد: بیشترین آمار اقدام به خودکشی در میان دانش‌آموزان مربوط به دختران متوسطه اول بوده است.
جعفری خاطرنشان کرد: خودکشی یک پدیده چندوجهی و مشکل جدی در حوزه سلامت است و تمامی ابعاد روانی، اجتماعی و خانوادگی فرد و سایر افراد خانواده و جامعه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
وی افزود: درگیری و اختلاف با اعضای خانواده، افسردگی شدید، ارتباط و الگوگیری از دوستان، ارتباط با جنس مخالف، وضعیت معیشتی نامناسب، جدایی والدین از یکدیگر و اعتیاد والدین از مهم‌ترین عواملی است که دانش‌آموزان اقدام به خودکشی کرده‌اند.
به گفته سرپرست بهزیستی خراسان شمالی باتوجه‌به اینکه آموزش‌وپرورش بستر بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان است، این نهاد بهترین و مهم‌ترین نهاد برای پیشگیری از خودکشی است.
این مقام مسئول بیان کرد: آموزش مهارت‌های زندگی، شناسایی موارد خشونت خانوادگی، ارائه راه کارهای مناسب در حل مشکلات خانوادگی، معرفی دستگاه‌های حمایتی به گروه هدف، ارجاع و پیشگیری، از جمله اقداماتی است که می‌توانند در جهت کاهش موارد اقدام به خودکشی مؤثر باشند و در این میان نقش خانواده‌ها، جهت پیشگیری و کمک برای نجات فرد در معرض خودکشی اهمیت بسیاری دارد.
آسیب‌های اجتماعی موجود در مدرسه ظهور پیدا می‌کند
طلعت علی‌نژاد در گفتگو با خبرنگار عصر اترک گفت: در حقیقت مدرسه آسیب اجتماعی را تولید نمی‌کند، بلکه آسیب‌های اجتماعی موجود در جامعه، در مدرسه و در میان دانش‌آموزان ظهور پیدا می‌کند و باید یک سری از رفتارهای خودمراقبتی میان دانش‌آموزان آموزش داده شود.
رئیس اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش‌وپرورش خراسان شمالی در ادامه افزود: هدف آموزش‌وپرورش جهت پیشگیری از خودکشی دانش‌آموزان که یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌رود، از طریق آموزش مهارت‌های زندگی به‌ویژه تاب‌آوری در بین دانش‌آموزان است.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر وظایف این اداره شناسایی و درمان افرادی است که تحت‌تأثیر مشکلات خانواده و جامعه قرار گرفتند.
اقدام به خودکشی در خانواده‌های پرآسیب بیشتر است
علی‌نژاد با بیان اینکه اکثر دانش‌آموزانی که اقدام به خودکشی کرده‌اند خانواده پرآسیبی دارند، عنوان کرد: مشکلات اقتصادی، فضای مجازی، اعتیاد والدین، طلاق والدین، زندانی بودن والدین و رابطه پرتَنِش با والدین از مهم‌ترین دلایلی است که دانش‌آموزان استان اقدام به خودکشی کردند.
وی پس از اشاره به کاهشی بودن اقدام به خودکشی دانش‌آموزان استان در طی سال‌های گذشته، گفت: در سال‌های اخیر توجه به آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان در مدرسه موردتوجه سیاست‌گذاران کشور بوده است؛ بر این مبنا نظامی تحت عنوان نماد «نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان» طراحی و اجرا شده اســت.
این کارشناس یادآور شد: نماد مجموعه‌ای نظام‌یافته از خدمات و برنامه‌ها شامل آموزش، غربالگری، توانمندسازی و حمایت‌های روانی اجتماعی، به‌منظور مراقبت از دانش‌آموزان در برابر رفتارهای پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و جرائم از طریق مداخله به‌موقع و مؤثر است.
وی ابراز داشت: این نظام باهدف هم‌افزایی ظرفیت‌های بین دستگاهی جهت پیشگیری و نیز شناسایی، ارجاع، توانمندسازی، درمان و مددکاری اجتماعی برای دانش‌آموزان در معرض خطر، پرخطر و دارای فوریت روانی و اجتماعی فعالیت دارد.
وی عملیات پس از اقدام به خودکشی دانش‌آموزان را این‌گونه عنوان کرد: دانش‌آموزانی که اقدام به خودکشی می‌کنند پس از بهبود درمانی آنها در مراکز مشاوره و وان درمانی آموزش‌وپرورش و در صورت نیاز به همراه والدین مورد درمان قرار می‌گیرند.
یاس و ناامیدی از مهم‌ترین علت‌های خودکشی است
مهدی عطایی در گفتگو با خبرنگار عصر اترک با بیان اینکه خودکشی به‌عنوان یک آسیب اجتماعی در تمام کشورها به میزان متفاوت اتفاق می‌افتد، گفت: در افسردگی ماژور، افکار، نقشه و اقدام برای خودکشی در فرد مشاهده می‌شود.
این روان‌شناس افزود: فرد افسرده افکار و هیجانات به‌شدت منفی را تجربه می‌کند که نسبت به خود و محیط اطراف حس مثبتی ندارد و این باورها باعث ایجاد نامیدی در فرد شده و به دنبال آن فکر خودکشی یکی از افکاری است که برای رهایی و نجات خود به ذهن این شخص می‌رسد.
وی اضافه کرد: اگر فردی تصور کند با نبودنش دیگران راحت می‌شوند و یا آرزوی نیستی می‌کند، از خانواده، دوستان و همسالان کناره‌گیری می‌کند و از فعالیت‌های معمولی لذت نمی‌برد و دچار افت شغلی و تحصیلی شده باید به این نشانه‌ها توجه کرد.
به گفته وی در خودکشی فرد به دلیل ناامیدی، یاس، فشار روحی و روانی روش‌های دیگری را برای حل مسئله امتحان نکرده و به دلیل اینکه ادراکی که از شرایط خود دارد ادراک غیرقابل‌تعبیر آن شرایط سخت است به خودکشی فکر می‌کند.
اختلال شخصیتی باعث اقدام به خودکشی می‌شود
این روان‌شناس اضافه کرد: فردی که توانمندتر باشد تصور می‌کند می‌تواند شرایط را تغییر دهد؛ ولی فردی که به فکر خودکشی است به هیچ راهی برای تغییر شرایط فکر نمی‌کند.
وی اختلالات شخصیت مرزی را یکی دیگر از دلایل اقدام به خودکشی دانست و عنوان کرد: در این اختلال فرد همواره بر روی لبه یک مرز یا خط در حال حرکت بوده و هر لحظه امکان دارد از یک‌سوی مرز سقوط کند.
این روان‌شناس ابراز داشت: اختلال شخصیت به دلیل برخورداری از رفتارها و عواطف ناپایدار، در زمره افراد روان‌پریش جای می‌گیرند و در این افراد نیز امکان اقدام به خودکشی وجود دارد.
عطایی بیان داشت: عواملی مانند شکست، ناکامی، تضعیف رابطه با خانواده و اطرافیان و تجربه‌های ناموفق در زندگی که باعث می‌شود فرد بیماری افسردگی را تجربه کند، می‌تواند عامل خطر باشد.
وی خاطرنشان کرد: در قدم اول برای پیشگیری و کاهش این آسیب اجتماعی نیاز است عوامل خطر در خانواده را از طریق بهبود روابط میان اعضای خانواده و برداشتن فشارهای روانی از روی فرزندان کاهش دهیم.
این روان‌شناس اظهار داشت: همچنین احساس ناامیدی در حوزه اقتصاد و معیشت نیز می‌تواند در این اقدام تأثیرگذار باشد.
وی به تأثیرات منفی خودکشی افراد بر محیط‌های اطراف اشاره کرد و گفت: این اقدام باعث تحمل فشارهای روانی در محیط خانواده و سایر محیط‌های حضور آن فرد می‌شود.
فضای مجازی مهم‌ترین عامل خودکشی نوجوانان و جوانان است
حسن وحدتی در گفتگو با خبرنگار «عصر اترک» گفت: از نظر جامعه‌شناسی خودکشی به چهار دسته خودخواهانه، نوع‌دوستانه، آنومیک «بحران اقتصادی» و تقدیرگرایانه «نظارت شدید بر رفتار فرد» تقسیم می‌شود.
این جامعه‌شناس در ادامه افزود: در خودکشی خودخواهانه که بیشتر جوانان و نوجوانان را شامل می‌شود فرد احساس تعلق خود به جامعه را از دست می‌دهد.
وی فضای مجازی را مهم‌ترین عامل در اقدام به خودکشی نوجوانان و جوانان دانست و عنوان کرد: با ورود ایـنترنت و شبکه‌های اجتماعی به درون خانواده‌ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری، عاطفی و فیزیکی رخ می‌دهد و حس تعلق در بین اعضای خانواده از بین می‌رود.
وحدتی خاطرنشان کرد: درگذشته یک فرد زندگی خود را با فامیل و همسایه مقایسه می‌کرد؛ اما این مقایسه در حال حاضر نه در سطح یک استان و یک کشور که در سطح جهان انجام می‌گیرد.
وی بیان داشت: در حال حاضر افراد زندگی ثروتمندان جهان را در فضای مجازی مشاهده کرده و زندگی خود را با آنها مقایسه می‌کنند و همین امر حس نابرابری را در آنها تقویت می‌کند که رابطه معنادار آن با خودکشی اثبات شده است.
وحدتی با بیان اینکه با بروز فضای مجازی در جامعه ایرانی مردم دچار واپسماندگی فرهنگی شدند، افزود: در این پدیده عناصر مادی و معنوی یک فرهنگ هم‌زمان وارد جامعه نشده‌اند؛ معمولاً در این موارد عناصر مادی «فنّاوری» زودتر از عناصر معنوی «فرهنگ به‌کارگیری از فنّاوری» وارد جامعه می‌شود.
دستگاه‌های متولی نسبت به برنامه‌های مفرح برای خانواده‌ها اقدام کنند
این جامعه‌شناس اظهار داشت: دستگاه‌های متولی می‌توانند با فراهم‌کردن برنامه‌های تفریحی متنوع برای خانواده‌ها نسبت به کاهش افسردگی جوانان و نوجوانان اقدام کنند.
وی همچنین اضافه کرد: والدین نیز می‌توانند با افزایش صله‌رحم در میان اقوام و آشنایان و به‌نوعی حضور بیشتر در فضای حقیقی و فاصله‌گرفتن از فضای مجازی امید به زندگی در میان افراد را افزایش دهند.
وحدتی خودکشی را قابل‌پیشگیری عنوان کرد و گفت: در برنامه‌ریزی‌ها چه در سطح راهبُردی و چه در سطح عملیاتی و میدانی، آنچه اهمیت دارد این است که به عوامل بروز خودکشی و سایر آسیب‌های اجتماعی توجه کنیم.
این جامعه‌شناس در بخش دیگری از سخنان خود گفت: تجربه و شواهد نشان داده است یکی از بهترین رویکردها در حوزه پیشگیری از خودکشی، رویکرد اجتماع‌محور و جامعه‌نگر است به این معنی که مشارکت فعال جامعه را داشته باشیم.
وی عنوان کرد: درصورتی‌که اقدام به خودکشی منجر به فوت شود علاوه بر اینکه جامعه یک نیروی انسانی را ازدست‌داده، خانواده و اطرافیان شخصی که فوت کرده نیز دچار مشکلات عاطفی می‌شوند و همچنین ممکن است این اقدام در میان سایر جوانان و نوجوانان رایج شود.
مشکلات تنش‌آفرین در زندگی افکار خودکشی را ایجاد می‌کند
طاهر رستمی در گفتگو با خبرنگار «عصر اترک» با بیان اینکه خودکشی یک پدیده پیچیده زیستی روانی اجتماعی است، گفت: عوامل تنش‌آفرین در زندگی مانند مشکلات مالی و اجتماعی و ناپایداری شغلی می‌توانند باعث ایجاد خُلق افسرده و افکار خودکشی شوند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان شمالی افزود: در سبب‌شناسی خودکشی، اختلالات روانپزشکی مثل افسردگی در صدر علل قرار دارند و در رده‌های بعدی، اختلالات مرتبط با سوءمصرف مواد، اختلالات شخصیت و یا دوره‌های افسردگی شدید اختلال دوقطبی قرار دارند.
وی تصریح کرد: از منظر روانپزشکی، روان‌شناسی، علوم رفتاری و علوم اعصاب، خودکشی به دنبال هم‌افزایی عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی و معمولاً با همراهی یک حادثه ناگوار یا فقدان رخ می‌دهد که به‌عنوان ماشه چکان عمل می‌کند.
ضعف در فرزندپروری و ارتباط با آنها مهم‌ترین دلیل خودکشی در استان است
بنا به گفته وی فرزندپروری ضعیف والدین، رابطه ضعیف بین فرزندان و والدین، مسائل اقتصادی، اختلالات روانی و روابط نامشروع مهم‌ترین دلایل خودکشی در استان است.
وی خاطرنشان کرد: ریشه اساسی اکثر مشکلات در جامعه، پایین‌بودن مهارت‌های زندگی در افراد به‌خصوص مهارت‌های حل مسئله، مهارت ارتباطی، مدیریت استرس و هیجانات و پایین‌بودن مهارت‌های فرزندپروری است.
خلأ مهارت‌های زندگی ریشه اساسی مشکلات جامعه است
این مسئول در ادامه افزود: افزایش روایی داده‌های مربوط به رفتارهای خودکشی، توانمندسازی جمعیت عمومی و افزایش آگاهی پیرامون خودکشی، ارتقای کمی و کیفی مداخلات و خدمات ارائه شده به افراد در معرض خطر و اقدام‌کننده به خودکشی، ساماندهی انتشار اخبار و سایر محتوای انتشاریافته مرتبط با خودکشی در رسانه‌ها و محصولات فرهنگی، کاهش دسترسی به روش‌های شایع و مهلک خودکشی و افزایش پژوهش‌های کاربردی در زمینه خودکشی از راهکارهای پیشگیری از خودکشی در راستای اهداف استراتژیک برنامه پیشگیری از خودکشی است.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان شمالی با بیان اینکه برخی از عوامل محیطی در برابر خودکشی محافظت‌کننده است، عنوان کرد: ثبات اقتصادی و اجتماعی، وجود شبکه‌های حمایت اجتماعی خانواده، دوستان، جامعه، زمینه مساعد مشارکت اجتماعی، احساس عدالت اجتماعی، نشاط اجتماعی و تاب‌آوری در افراد اشاره کرد.
نتیجه‌گیری: وقتی پدیده‌ای مانند خودکشی اتفاق می‌افتد به طور حتم عوامل مختلفی در شکل‌گیری و تصمیم آن فرد برای ازبین‌بردن خود دخالت دارد که می‌طلبد همه متخصصان حوزه انسانی و سلامت، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان، روان‌پزشکان، دولتمردان، سیاست‌گذاران مسئولان آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان واکنش نشان دهند و پاسخگو باشند و این موضوع را به تحلیل بکشند و این اخبار مانند مابقی اخبار عادی به دست فراموشی سپرده نشود.
گزارش از: عبدالله یزدانی