به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ فلز روی جزو فلزات پرکاربرد در صنعت است که استان زنجان به واسطه معادن روی که در دل قسمت‌های مختلف آن نهفته است اقدام به استخراج و تولید این فلز با ارزش کرده است اما بعد از احداث غلط شهرک صنعتی روی در قسمت پایینی شهر زنجان، پسماند خاک‌های روی که بسیار خطرناک و سرطان‌زا هستند، در همان محل دپو شد.
بیشتر بخوانید
در شرایط فعلی اگر چاره‌ای برای دفع این پسماندها اندیشیده نشود می‌تواند پیامد‌های جبران‌ناپذیری برای سلامت انسان، محیط زیست داشته باشد.
در دولت سیزدهم توجه و تاکید جدی بر حل مشکل پسماندهای روی وجود داشت ولی تاکنون نتیجه رضایت‌بخشی در این زمینه حاصل نشده است.
امید است دولت فعلی با مورد توجه قرار دادن سلامتی ساکنان شهر زنجان و محیط زیست اقدامات مهمی در زمینه انتقال پسماندها انجام دهند.
کاهش عیار معدنی خاک‌های داخل کشور
محمدرضا یافتیان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: صنعت روی از سال‌های ۱۳۷۰ به بعد به واسطه مزیت نسبی و معادن غنی روی که در معادن انگوران داشتیم در استان زنجان مورد توجه قرار گرفته و رشد قابل‌توجهی را داشته است.
وی با بیان اینکه در آغاز این صنعت خاک‌های با عیار نسبتاً قوی وجود داشت، افزود: در طول این مدت عیار خاک‌های معدنی داخلی کم شده و از طرفی دیگر صنایع توسعه تولید روی در سطح استان زنجان ایجاد شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان ابراز کرد: با گذشت زمان و کاهش منابع معدنی که در معدن انگوران داشتیم و همچنین کاهش عیار روی، زمینه ورود خاک‌های حاوی روی سایر کشورها در استان ایجاد شد.
وی با بیان اینکه حاصل این فعالیت ۳۰ ساله طبیعتاً مقدار زیادی پسماندهای روی را به دنبال دارد، بیان کرد: بخش‌هایی از این‌ها پسماندها تحت عنوان کیک گرم و سرد قرار دارد.
یافتیان خاطرنشان کرد: کیک گرم و سرد حاوی مقادیر زیادی از فلزاتی مانند کادمیوم، نیکل، کبالت و سایر فلزات است که به‌عنوان عناصر اصلی شناخته می‌شود که می‌تواند مورد توجه صاحبان صنعت قرار بگیرد.
نگهداری پسماندها در محوطه مجموعه صنعتی
وی با اشاره به اینکه این پسماندها معمولاً در محوطه مجموعه‌های صنعتی نگهداری می‌شود، اظهار کرد: کیک لیچ حجم زیادی از این پسماندها را تشکیل می‌دهد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان افزود: خاک‌های که وارد می‌شود در بهترین شرایط حدود ۱۵ درصد روی در آن‌ها وجود دارد، یادآور شد: ۸۵ درصد مابقی که حجم بسیار بزرگی پسماند را شامل می‌شود می‌بایست در مکان‌هایی نگهداری شوند.
وی با بیان اینکه تمرکز اصلی واحدهای صنعتی ما در شهرک روی بوده، تصریح کرد: کیک‌های لیچ در بخش دپوی شهرک صنعتی روی جمع‌آوری و نگه داشته می‌شود.
یافتیان با بیان اینکه تا اوایل دهه ۹۰ بحث‌هایی بین نهادهای دولتی و شرکت‌های مستقر در شهرک صنعتی در رابطه با پسماندهای روی وجود داشت، عنوان کرد: نهایتاً با گذشت زمان در سال ۱۳۹۷ مالکیت دپو به نام دولت زده شد و اداره صنعت، معدن و تجارت استان مسئولیت عیارسنجی و فروش حجم بزرگی از کیک لیچ که حدود ۹.۲ میلیون تن برآورد شده بود را بر عهده گرفت.
وی با تاکید بر اینکه فرایندهای اداری مختلفی از طریق اداره سمت دنبال می‌شود تا این کیک لیچ به فروش برسد، گفت: نهایتاً در سال ۱۴۰۲ شرکت بهارستانکیش برنده مزایده شد و اقداماتی برای مصرف، فروش و نهایتاً انتقال آنچه که به عنوان پسماند از آن یاد می‌شود به محل‌های دفن را عهده دارد، شد.
حساسیت وجود پسماندها از لحاظ محیط زیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان تصریح کرد: شرکت بهارستانکیش وظیفه ساماندهی این دپو را به واسطه تشخیص عیار و فروش فلزات آن با رعایت امور زیست محیطی بر عهده دارد.
وی با تاکید بر اینکه برداشت این پسماندها از لحاظ رعایت امور زیست محیطی بسیار حساس است، ادامه داد: اگر قوانین و امور رعایت نشود می‌تواند موجب ایجاد ریزگردها شود.
یافتیان ابراز کرد: نکته مهم دیگر این است که این پسماندها باید با چه سرعتی و به کجا انتقال پیدا کنند تا خطری دربر نداشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: در نشستی که توسط نهادهای مرتبط وجود داشت این مسئله مطرح شد که اگر این دپوها از شهرک صنعتی خارج شوند و به جای دیگر منتقل شوند، علاوه بر مسائل جاده‌ای و سوخت قطعاً به لحاظ زیست محیطی نمی‌تواند موثر واقع شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان گفت: قرار بر این شد که شرکت‌های فعال در داخل شهرک به صورت مجاز می‌توانند پسماندهای کیک‌ها را بازیابی کنند.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر این موارد شرکت‌هایی که صرفاً از خاک برای تولید شمش روی استفاده می‌کنند می‌توانند در این زمینه فعالیت داشته باشند، مطرح کرد: این شرکت‌ها در صورتی مجاز به فعالیت هستند که ظرفیت تولید روی این واحدها از ظرفیت مجاز فراتر نرود.
انتقال روزانه ۶ هزار تن پسماند
یافتیان با تاکید بر اینکه تصمیم‌گیری‌های مناسبی با شرکت برنده مزایده داشتیم، یادآور شد: ظرف هشت تا ۱۰ سال آینده باید بتوانیم پسماندها را برداشت کنیم و در حد ممکن دغدغه موجود در این زمینه حذف و رفع شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با بیان اینکه در زمینه پسماندها جلسه‌ای به ریاست معاون امور اقتصادی استاندار زنجان با حضور رئیس سازمان مدیریت و محیط زیست و اداره صنعت، معدن و تجارت زنجان و شرکت‌های شهرک‌های صنعتی تشکیل شده، ادامه داد: بر اساس نتیجه هشت ماه کار کارشناسی که به شکل یک مصوبه تعیین شد، بر اساس آن هیچ مانعی برای فعالیت فعلی واحدهای صنعتی روی وجود ندارد.
وی گفت: اما توسعه واحدهای روی که در محدوده شهر هستند قطعاً ممنوع شده و شرکت‌هایی که قصد جا به جایی و توسعه دارند توسط شرکت شهرک‌های صنعتی مکانی برای انتقال و جا به جایی تعیین می‌شود.
یافتیان با بیان اینکه با این اقدام واحدها تشویق به انتقال شوند تا با وجود آن‌ها مشکل محیط زیستی نداشته باشد، ادامه داد: با این وجود برای واحدهای جدید محدودیت و ضابطه گذاشته شد.
وی عنوان کرد: قوانین و ضوابط این است که متقاضی باید یا دارای معدن در داخل کشور باشد یا معدنی را دارا باشد که به صورت بلند مدت اجاره کرده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان زنجان با بیان اینکه خاک‌‌هایی که از خارج وارد می‌شوند تنها ۱۵ درصد روی دارند، ابراز کرد: ۸۵ درصد باقی پسماند است که بر مبنای آن باید هر ساله دفن‌گاه‌ها را افزایش دهیم و پسماندها را نگهداری کنیم که امری غیر منطقی است.
وی با توجه به پسماندهایی که در شهرک صنعتی انگوران وجود دارد، عنوان کرد: تسهیلاتی برای شرکت‌های تولیدی در نظر داریم تا حجم پسماندهایی که انباشت شده با استخراج فلزات موجود در آن کاسته شود.
شرکت بهارستان کیش تنها شرکت کننده مزایده
مجید گلشنی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: به استناد رای شورای عالی معادن کشور مبنی بر تفویض اختیارات برداشت و فروش پسماند به شورای معادن استان زنجان و همچنین وفق بند یک مصوبات بیست و هشتمین جلسه شورای معادن استان آگهی برگزاری مزایده مدیریت آماده‌سازی، برداشت، فروش و بازسازی محل باطله‌های معدنی (پسماند) واقع در شهرک روی زنجان منتشر شده است.
وی با بیان اینکه جلسه بازگشایی پاکت‌های مزایده‌گران در حضور اعضای کمیسیون مرداد ماه ۱۴۰۲ برگزار شد، افزود: شرکت بهارستانکیش تنها شرکت‌کننده این مزایده بود.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان زنجان عنوان کرد: مطابق گزارش کارگروه فنی مزایده پس ارزیابی موارد، مزایده‌گر با کسب امتیاز قابل قبول حائز شرایط فنی و مالی لازم اعلام شد.
وی تصریح کرد: همچنین با عنایت به مطالعات پژوهشی انجام شده توسط دانشگاه زنجان و دانشگاه امیرکبیر در خصوص فروش و فرآوری مواد محتوی دپوی مذکور، شرکت بهارستانکیش در بحث تجاری‌سازی پژوهش‌های انجام شده، صلاحیت لازم را کسب کرد.
گلشنی با بیان اینکه محل دپوی پسماند شهرک تخصصی روی زنجان به شرکت بهارستانکیش تحویل داده شد است، خاطرنشان کرد: از این‌رو کلیه امور مربوط به حفظ و حراست، تامین امنیت، ایمنی و رعایت کلیه موارد مرتبط قانونی و الزامات زیست محیطی به شرکت مذکور محول شد.
وی با تاکید بر اینکه مراحل تجهیز کارگاه اعم از استقرار کانکس‌های موقت، نصب و برقراری انشعابات آب و برق انجام پذیرفته است، گفت: در این راستا پیمانکار طرح اقدامات لازم جهت آماده‌سازی سه دپوی هزار تنی برای نمونه‌گیری و فروش کرده است.
اطلاعات ناقصی در زمینه پسماند داده می‌شود
رضا رمضانی، کارشناس محیط زیست در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: انباشت‌هایی که در واحدهای استخراج روی به‌عنوان پسماند تقریباً خطرناک دفع می‌شود شامل مواد فلزی سمی است که طی فرآیند صنعتی که اتفاق می‌افتد، فعال می‌شوند.
وی با بیان اینکه یکی از بزرگ‌ترین معضلاتی که در این زمینه وجود دارد اطلاعاتی است که به صورت ناقص به مردم داده می‌شود، افزود: از این طریق روند معیوب همچنان ادامه دارد و پسماندهای واحدهای صنعتی، بخش عمده‌ای از کشور را به خود درگیر می‌کند.
کارشناس محیط زیست تصریح کرد: عده‌ای بر این باورند که اگر شهرک صنعتی روی در نزدیک شهر زنجان مستقر شده مشکلات آن صرفاً مردم زنجان را تهدید می‌کند در حالی که این گونه نیست.
وی عنوان کرد: گاهی برخی مسئولان اطلاعات واقعی و درستی ارائه نمی‌دهند.
تمامی پسماندها آغشته به روی نیست
رمضانی با اشاره به اینکه وقتی یک واحد روی را بررسی می‌کنیم، تمامی پسماندها لزوماً آغشته به روی نیست و آنچه که خطرناک است مربوط به سایر فلزاتی است که در پسماندها وجود دارد، ابراز کرد: در داخل پسماندها فلزاتی مانند کادمیوم، جیوه، نیکل، کبالت و فلزات امثال این وجود دارد که بسیار سمی هستند که وجود این امر بسیار نگران کننده است.
کارشناس محیط زیست ادامه داد: طی سال‌های پیش اعلام شده بود که برای حل مشکل زیست محیطی پسماندها این مواد را از شهر زنجان دور کنند و تصور افراد بر این بود که با جا به جایی پسماند از شهر خطر آن را تهدید نخواهد کرد در حالی که این باور درست نیست.
نفوذ پسماندها به لایه‌های مختلف
وی با بیان اینکه وقتی پسماندی در محلی انباشت می‌شود در لایه‌های مختلفی نفوذ می‌کند، یادآور شد: جا به جا کردن این مواد آلودگی را از بین نمی‌برد.
وی با اشاره به اینکه فرآیند جا به جایی باعث می‌شود ما به جای یک نقطه آلوده، حداقل سه محدوده آلوده داشته باشیم، گفت: به این صورت که علاوه بر مبدأ و مقصد، محدوده و محل تردد ماشین‌آلات نیز آلوده خواهند بود و می‌توان گفت در این شرایط شدت تهدید چند برابر می‌شود.
انجام مطالعات بهترین راه حل برای پسماندها
رمضانی با بیان اینکه بهترین راه کاری که می‌توان در این زمینه برای پسماند انجام داد این است که مطالعات مشخص انجام شود، ابراز کرد: این مطالعات باید به شکل عینی باشد و بر اساس آن مشخص شود که چگونه پسماند باید دفع شود.
کارشناس محیط زیست تاکید کرد: در مرحله بعد باید یک مطالعه مکان‌یابی انجام شود در این حالت نشان می‌دهد که جا به جایی نیاز است یا نه که در این صورت باید مطالعه دومی انجام شود.
وی با بیان اینکه این مطالعه نشان می‌دهد در محدوده‌‌های که فاصله منطقی دارند کدام نقطه‌ها مستعد مدیریت روی هستند، اظهار کرد: با مطالعات ارزیابی بهترین گزینه از میان گزینه‌های موجود انتخاب می‌شود.
رمضانی عنوان کرد: طی این مطالعه نشان می‌دهد که چگونه باید پسماندها مدیریت شود و باید تمامی مطالعات توسط مشاورین ذی‌صلاح مورد تایید قرار داشته باشند.
وی ادامه داد: با این حال بعد از احداث غلط شهرک صنعتی روی در شهر زنجان، پسماند خاک‌های روی که بسیار خطرناک و سرطان‌زا هستند، در همان محل دپو شد.
در شرایط فعلی اگر چاره‌ای برای دفع این پسماندها اندیشیده نشود می‌تواند پیامد‌های جبران‌ناپذیری برای سلامت انسان و محیط زیست داشته باشد، از این‌رو نیازمند اقداماتی مهم و اساسی از طرف دولتمردان است تا این مشکل حل شود و به سرانجام برسد.