به گزارش خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ با ورود فصل سرما، مشکل آلودگی هوا در بسیاری از استان‌های ایران بار دیگر به یک بحران زیست محیطی تبدیل شده است؛ در حالی که هوا در شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و اراک به شرایط ناسالم رسیده و حتی برای گروه‌های سنی مختلف خطرناک اعلام شده، سؤال اصلی این است که چرا پس از گذشت سال‌ها همچنان این مشکل به قوت خود باقی است و راه‌حل مؤثری برای آن ارائه نمی‌شود؟
در گزارش‌های منتشر شده، آلودگی هوا به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی و اجتماعی در کشور شناخته می‌شود؛ این پدیده علاوه بر تهدید سلامت جسمی مردم، تأثیرات روانی و اقتصادی زیادی نیز دارد.
طبق اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در حال حاضر این شهر 71 روز است که در شرایط ناسالم قرار دارد و این وضعیت با توجه به تداوم پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، انتظار می‌رود ادامه یابد. در همین حال، کارشناسان معتقدند که عدم اجرای سیاست‌های مؤثر و ناهماهنگی بین نهادهای مختلف باعث ادامه این بحران شده است.
قانون هوای پاک و عدم اجرای مؤثر آن
از زمانی که قانون هوای پاک در سال 1393 به تصویب رسید، 10 سال گذشته است، اما متأسفانه آلودگی هوا همچنان یک معضل جدی باقی مانده است؛ کارشناسان و نهادهای مرتبط بر این باورند که علیرغم تصویب این قانون، هیچ‌گونه اقدام عملی جدی برای حل مشکل آلودگی هوا انجام نشده است. علل مختلفی برای این ناکامی‌ها ذکر شده است: از جمله کمبود منابع مالی، اولویت نداشتن مسئله آلودگی هوا، عدم نظارت کافی، ناهماهنگی بین دستگاه‌ها و عملکرد جزیره‌ای آن‌ها. این مسائل باعث شده‌اند که آلودگی هوا هر ساله تشدید شود و راه‌حل‌های مؤثر در برابر آن کمتر از پیش دیده شود.
فاطمه کریمی، سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در گفتگویی اعلام کرده که با توجه به پیش‌بینی‌ها، شرایط آلودگی هوا در روزهای آینده همچنان ادامه خواهد داشت. او توصیه کرد که گروه‌های حساس جامعه مانند سالمندان، کودکان و مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی باید از تردد غیرضرور در سطح شهر خودداری کنند. این هشدارها به‌ویژه برای افرادی که در معرض آسیب‌های جدی قرار دارند، ضرورت دارد.
مسئله اصلی؛ متهمان همیشگی و آلودگی‌های فزاینده
در هر دوره‌ای از سال، انگشت اتهام به سمت عوامل مختلفی از جمله بنزین، خودروهای فرسوده، موتورسیکلت‌ها، نیروگاه‌ها، صنایع و استفاده از سوخت مازوت گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر، استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مقصران آلودگی شناخته شده است؛ اما در حالی که مازوت از پنج سال پیش به عنوان آلاینده‌ای شناخته شده، امسال این مسئله بار دیگر به شدت مطرح شده است و حتی برخی نیروگاه‌ها تعطیل شده‌اند تا تأکید شود که سلامت مردم برای مسئولین اهمیت دارد؛ البته این به‌طور مستقیم از بحران کمبود گاز و برق و سوء مدیریت‌ها پرده‌برداری می‌کند.
در کنار این مسائل، پدیده وارونگی دما (اینورژن) در فصل زمستان باعث تجمع آلاینده‌ها در سطح شهرها می‌شود. در این شرایط، هوای گرم بالاتر از هوای سرد قرار می‌گیرد و این باعث می‌شود که آلاینده‌ها نتوانند پراکنده شوند، بنابراین به‌طور مداوم در سطح شهر باقی می‌مانند و غلظت آن‌ها افزایش می‌یابد. این وضعیت موجب می‌شود که آلودگی هوا به یک بحران مداوم تبدیل شود که تاثیرات آن بر سلامت مردم و محیط‌زیست بسیار گسترده است.
راهکارهای ناکافی برای مقابله با آلودگی هوا
از دیگر اقدامات پیشگیرانه‌ای که در سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم، طرح‌هایی مانند زوج و فرد کردن خودروها و افزایش استفاده از حمل‌ونقل عمومی بوده است؛ اما این اقدامات به‌دلیل عدم کارایی کامل، تنها به‌صورت مقطعی می‌توانند در کاهش آلودگی هوا تأثیرگذار باشند. در ساعات پیک کاری، وضعیت حمل‌ونقل عمومی به‌قدری شلوغ است که حتی برای ایستادن در مترو یا اتوبوس نیز فضایی وجود ندارد و این امر باعث می‌شود که استفاده از حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان یک راه‌حل مؤثر در کاهش آلودگی هوا عملاً با شکست مواجه شود.
مسعود نصرتی، رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، نیز از تأکیدات وزارت کشور در خصوص مقابله با آلودگی هوا و نیاز به اقدامات پیشگیرانه برای کاهش آلودگی در نیمه دوم سال خبر داده است؛ این اقدامات شامل پایش و جلوگیری از آتش زدن پسماندها در حومه شهرها، انجام سرویس دوره‌ای ناوگان حمل‌ونقل عمومی و دریافت معاینه فنی خودروهاست. اما آیا این اقدامات کافی هستند؟ یا فقط برای فرافکنی و انجام کاری نمادین انجام می‌شوند؟
آلودگی هوا و سلامت عمومی
تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت عمومی به‌ویژه بر بیماری‌های مزمن از جمله آسم، برونشیت مزمن، بیماری‌های قلبی و عروقی غیرقابل انکار است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض هوای آلوده می‌تواند موجب بروز مشکلاتی جدی برای سلامت انسان شود.
علاوه بر این، آلودگی هوا تأثیرات روانی نیز دارد و می‌تواند منجر به استرس، اضطراب و حتی افسردگی در افراد گردد؛ این تأثیرات روانی بیشتر در گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های ریوی و قلبی مشهود است.
چرا اقدامی مؤثر صورت نمی گیرد؟
در حالی که کارشناسان بارها به‌طور جدی از ضرورت اجرای سیاست‌های مؤثر برای کاهش آلودگی هوا سخن گفته‌اند، همچنان اقدامات جدی و مؤثری در این راستا مشاهده نمی‌شود؛ استفاده از فناوری‌های پاک، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت، افزایش آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در خصوص کاهش استفاده از خودروهای شخصی از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند در حل این بحران کمک کنند. اما به‌نظر می‌رسد که مسئولین همچنان در پی یافتن مقصر و مطرح کردن راهکارهای ناقص هستند و این در حالی است که آلودگی هوا همچنان تهدیدی جدی برای سلامت مردم و محیط‌زیست کشور باقی مانده است.