باید به دنبال راهکاری برای حل همزمان ناترازی حامل‌های انرژی بود
صنعت گاز در کنار نفت و پتروشیمی به عنوان یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد ایران شناخته می‌شود، زیرا به عنوان خوراک در صنایع پتروشیمی، تولید اوره و آمونیاک و محصولات پلیمری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ ایران در فهرست تولیدکنندگان بزرگ گاز جهان، با سهم ۶ درصدی، در جایگاه سوم قرار دارد. آمریکا با سهم ۲۰ درصدی و روسیه با سهم ۱۷ درصدی در جایگاه‌های اول و دوم قرار دارند. این در حالی است که صنعت گاز در کنار نفت و پتروشیمی به عنوان یکی از محرک‌های اصلی اقتصاد ایران شناخته می‌شود، زیرا به عنوان خوراک در صنایع پتروشیمی، تولید اوره و آمونیاک و محصولات پلیمری مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاربرد دوگانه گاز طبیعی به عنوان سوخت و خوراک صنایع، نقش محوری گاز در صنعت را برجسته‌تر می‌کند. البته باید متذکر شد بیش از ۷۵ درصد سبد انرژی مصرف داخلی ایران را گاز طبیعی تشکیل می‌دهد و ۹۵ درصد جمعیت کشور به شبکه گاز دسترسی دارند.
* اهمیت صنعت گاز در اقتصاد ایران
شتاب گازرسانی در کشور با توسعه پارس جنوبی در دهه ۸۰ آغاز شد که در کنار بخش خانگی، صنایع و نیروگاه‌ها نیز گازرسانی شدند و گاز به مهم‌ترین سوخت کشور تبدیل شد. در تجارت بین‌الملل، ارزآوری حاصل از صادرات گاز و توانایی جذب سهم قابل توجهی از بازارهای انرژی منطقه بر اهمیت این صنعت در رشد اقتصادی می‌افزاید. آمار نشان می‌دهد ۷۵ درصد گاز مصرفی در کشور از پارس جنوبی به عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان تأمین می‌شود. مجموع ذخایر گازی این میدان ۳۹ تریلیون مترمکعب و ذخایر میعانات گازی آن ۵۶ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. سهم ایران در بخش گاز این میدان ۱۴ تریلیون مترمکعب و در میعانات گازی ۱۸ میلیارد بشکه است که معادل ۸ درصد از کل گاز جهان است.
* چالش‌های مصرف گاز (ناترازی) در ایران
با آنکه ایران تنها یک درصد از جمعیت جهان را داراست، نزدیک ۶ درصد از گاز طبیعی دنیا را مصرف می‌کند و به عنوان چهارمین مصرف‌کننده گاز جهان شناخته می‌شود. این وضعیت نشان‌دهنده شدت بالای مصرف انرژی در کشور است. بخش‌های خانگی، تجاری و نیروگاه‌ها بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان گاز طبیعی هستند و عواملی مانند مصرف غیربهینه و هدررفت گاز طبیعی در این بخش‌ها، چالش‌های بزرگی را به وجود آورده است. نزدیک ۸۰ درصد برق تولیدی توسط نیروگاه‌های کشور از طریق گاز به دست می‌آید که نشان‌دهنده وابستگی شدید آنها به گاز طبیعی است.
به گفته سعید توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، پیش‌بینی می‌شود میزان ناترازی گاز در زمستان امسال بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون مترمکعب باشد که دلیل آن وابستگی بیش از حد مصرف‌کنندگان به گاز است.
* در لایحه بودجه اصلاح سیاست‌های بالادستی بهینه‌سازی انرژی دیده نشده
مالک شریعتی‌نیاسر، نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان نواقص لایحه بودجه ۱۴۰۴ در حوزه انرژی اظهار داشت: «این لایحه فاقد پیش‌بینی‌های لازم برای تحقق اهداف و سیاست‌های بالادستی مرتبط با بهینه‌سازی مصرف انرژی در برنامه هفتم توسعه است».
شریعتی‌نیاسر افزود: «لایحه همچنان بر واردات بنزین تکیه دارد و افزایش تنوع در سبد سوخت مطابق قوانین برنامه هفتم در این لایحه لحاظ نشده است. همچنین وابستگی بودجه ۱۴۰۴ به نفت افزایش یافته است».
وی با بیان اینکه رابطه مالی شرکت ملی نفت ایران و دولت که در برنامه هفتم اصلاح شده بود، در لایحه ارائه‌شده اعمال نشده است، افزود: «احکامی که اجرای تکالیف بهینه‌سازی را تضمین می‌کند، در لایحه نیامده است، بنابراین نمی‌توان به انجام اقدامات جدی در راستای کاهش ناترازی انرژی امیدوار بود». عضو کمیسیون انرژی مجلس اصلاح جدول منابع و مصارف نفت و گاز، اصلاح جدول حساب‌های بهینه‌سازی و سرمایه‌گذاری نفت و گاز و توسعه گواهی‌های صرفه‌جویی برای مشارکت مردم در بهینه‌سازی را از جمله راهکارهای حل ناترازی انرژی برشمرد.
* باید به دنبال حل مشکل ناترازی گاز برای سال آینده باشیم
هاشم اورعی، کارشناس انرژی درباره ناترازی گاز اظهار داشت: با این دست فرمان و مدیریت نکردن مصرف، میزان ناترازی برق در سال جاری به ۲۴ هزار مگاوات خواهد رسید. برای تولید برق، گاز کافی در دسترس نیست.
وی ادامه داد: «ما تابستان امسال ۱۸ هزار مگاوات کسری برق داشتیم. اگر با همین فرمان جلو برویم، این عدد در ساعات پیک سال آینده ممکن است تا ۲۴ هزار مگاوات هم برسد. اکنون ما در زمستان هستیم و تقاضا بالا نیست. مساله این است که در زمان کاهش تقاضا چرا باید با قطعی برق مواجه باشیم؟ دلیل این است که ۱۸ هزار مگاوات از ظرفیت نیروگاهی ما برای تعمیرات قطع شده است، پس این ظرفیت برای جبران کسری در آینده باید آماده شود».
اورعی افزود: «ما همواره در اوج سرما به جای اینکه به نیروگاه‌ها گاز بدهیم، مازوت و گازوئیل می‌دهیم. امسال به دلیل ادامه ناترازی گاز، به جایی رسیده‌ایم که نمی‌توانیم گاز مورد نیاز نیروگاه‌ها را تأمین کنیم. وقتی هوا سرد می‌شود، به ازای هر درجه سانتیگراد، ۱۰ میلیون متر مکعب تقاضای سوخت بالا می‌رود. اکنون که هوا کمی سرد شده، تقاضا بالا رفته است».
وی با بیان اینکه ایران در تأمین گازوئیل نیز دچار مشکل است و نمی‌تواند گازوئیل را جایگزین گاز و مازوت کند، گفت: «در مورد گازوئیل ۲ مشکل داریم؛ اول اینکه جابه‌جایی گازوئیل سخت است، یعنی رساندن گازوئیل به پمپ‌ها بسیار دشوار است. دومین مشکل هم این است که اصلا گازوئیل کافی نداریم. حتی صحبت از کمبود روزانه ۵ میلیون لیتر گازوئیل و مصرف ذخایر استراتژیک است».
* ناترازی همزمان تمام حامل‌های انرژی
اورعی درباره تعطیلی ۳ نیروگاه که با مازوت تأمین می‌شده‌اند، گفت: «مازوت آلایندگی بسیاری دارد. امسال گفته‌اند مازوت‌سوزی در ۳ نیروگاه شازند، کرج و اصفهان را تعطیل کنیم. یک شک قوی وجود دارد که ماجرا آلایندگی نیست، زیرا نیروگاه‌ها همیشه آلاینده بوده‌اند و صرفا امسال این مساله مطرح نشده است».
رئیس اتحادیه انجمن‌های علمی انرژی ایران با اشاره به اینکه شاید ناترازی مازوت یکی از دلایل قطع آن بوده و مساله اصلی نگرانی برای محیط زیست نبوده، گفت: «شک من این است که در تأمین مازوت هم مشکل داریم، چراکه گفتند ذخیره سوخت مایع نیروگاه‌ها ۴۵ درصد نسبت به گذشته کم شده است. این یعنی مازوت ندارند و نگرانند اگر مازوت را به نیروگاه‌ها بدهند، در تأمین آن دچار مشکل می‌شوند».
اورعی تصریح کرد: «ما اکنون به ناترازی همزمان تمام حامل‌های انرژی برخورد کرده‌ایم. نیروگاه‌ها گاز ندارند، در نتیجه برق نداریم، بعد سراغ گازوئیل می‌رویم، باز هم نداریم و سپس سراغ مازوت می‌رویم که آن هم نداریم».
این کارشناس انرژی معتقد است سال آینده نزدیک به ۵۰ درصد ناترازی گاز و ۲۴ هزار مگاوات ناترازی برق خواهیم داشت. وی گفت: «با کمال تأسف هیچ دلیلی برای اینکه سال آینده وضعیت بهتر شود وجود ندارد. سال‌هاست این هشدارها را می‌دهیم و اگر به اینجا نمی‌رسیدیم تعجب می‌کردم».