به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، منطقه تلوار بیجار یکی از اماکن تاریخی گروس به شمار می‌رود که تاکنون اداره میراث‌فرهنگی این دیار توانسته است بخشی از تپه‌هایی که احتمال بیشتری به وجود آثار تاریخی می‌رفت را شناسایی و مشخص کرده است که تمرکز محدود دقیقاً در مسیر تجمع آب سد تلوار است و به‌زودی زیر آب خواهد رفت.
شاید همان سال ۱۳۹۲ که زمزمه احداث سد تلوار در منطقه گروس به گوش رسید، باید همان اول کار برای حفظ آثار تاریخی و گران‌بهای این سرزمین همیشه مظلوم، اقدامی می‌شد و با صرف هزینه قابل‌توجه، ابتدا آنچه که در آن محدود قابل‌انتقال بود را به مکانی امن جابه‌جا می‌شد و سپس برای احداث یک سد آبی، همه چیز را به آتش می‌کشید.
شهرستان بیجار گروس از ظرفیت‌های بکر و کم‌نظیری در حوزه میراث‌فرهنگی، آثار تاریخی و گردشگری برخوردار است و باتوجه‌به اینکه این دیار از نعمت خدادادی زیادی در این حوزه بهره‌مند شده است، متأسفانه عدم مدیریت صحیح و شاید بهتر است بگوییم، عدم دغدغه‌مندی مدیران وقت، سبب شد که امروز با سرعتی که احداث سد تلوار داشت و به بهره‌برداری رسید، آثار گران‌بهای از قدمت تاریخی گروس برای همیشه دفن شد.
یک گنج ارزشمند در حوزه گردشگری، جذب گردشگرهای بین‌المللی، رونق و ایجاد اشتغال پایدار و حتی فرصت عالی برای دانشجویان آثار تاریخی و اکتشافات متعدد، می‌توانست به‌خوبی در بیجار به یک سطح عالی از تاریخ دست یابد که بیش از هر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و یا دولتی، می‌تواند در توسعه فرهنگی و تاریخی حرفی برای گفتن داشته باشد.
با برچسب برنامه ملی، عملاً ۱۰ اثر ملی ثبت شده و هشت اثر تاریخی شناسایی شده زیر آب‌رفت و عملاً به دست بشر امروزی دفن شد.
سد تلوار در ۵۰ کیلومتری شهر بیجار احداث شد و قرار بود تنها بخشی از آب آن برای آبیاری دشت‌های همیشه تشنه خور خوره به وسعت ۷ هزار و ۵۰۰ هکتار اختصاص یابد که تا همین امروز که این گزارش نگارش شده است، خبری از این وعده آبکی هم نیست و عملاً باید گفت هم آب را بردند و هم آثار تاریخی منطقه را نابود کردند.
با بهره‌برداری از این سد ۱۸ اثر تاریخی استان کردستان که ۱۰ مورد آن جزو آثار ثبت شده ملی است و هشت اثر دیگر نیز که قابلیت ثبت ملی را دارد زیر آب می‌رود و هیچ مسئول دلسوزی را هم نمی‌توان دید که برای احقاق حقی که متعلق به مردمان گروس و کردستان است، در برابر قدرت‌های رایزنی کشوری قد علم کند.
آثار تاریخی در حوزه سد و نزدیک به این تپه غرق آب می‌شود و می‌توان گفت، میراث‌فرهنگی برای حفظ این تپه باستانی اگر تلاش هم کند دیگر بیهوده است و باید با چشمانی گریان به نابودی میراثی نگاه کرد که ثروت ملی و ثروت مردمانی است که روزی در این دیار زندگی می‌کردند و از یک تمدن و فرهنگ طولانی برخوردار بودند.
با تبعات منفی ساخت این سد برای میراث تاریخی استان یک فاجعه است، قدرت‌هایی که در مجلس شورای اسلامی توانستند به‌راحتی پروژه‌ای که برای تأمین آب شرب مردم زنجان پایه‌ریزی شده بود را به سمت همدان جهت معکوس دهد و با صرف هزینه بسیار بالای ملی، عملاً فرصتی برای توجه به دغدغه مردمان همیشه مظلوم گروس نداشته باشد.
آثار تاریخی فراوان در این منطقه وجود دارد
علی میرزانیا یکی از فعالان فرهنگی بیجار گفت: آثار تاریخی که در حاشیه سد و دقیقاً در منطقه مرکزی سد وجود داشت، می‌توانست با سرعت بیشتری کشف و شناسایی شود و سپس با برداشت محدوده بیشتری از همان محل، عملاً آثار تاریخی را پیش از دستگاه‌های که اقدام به ساخت‌وساز و عملیات عمرانی در این منطقه داشتند، با همان وضعیت انتقال می‌دادند و حداقل امروز این آثار را دست‌نخورده حفظ کرده بودیم.
وی افزود: طرح کاوش‌های باستان‌شناسی تپه قشلاق روستای چهل امیران که در حاشیه سد تلوار قرار بود اجرایی شود و حتی مجری آن هم مشخص شده بود، نتوانست از سرعت قابل‌توجهی برخوردار شود و با سرعتی که احداث سد در پیش گرفته بود، عملاً طرح نجات با شکست روبه‌رو شد و با آبگیری طبیعی سد در فصل بهار و پاییز، شمارش معکوس آغاز شد.
میرزانیا با اشاره به اینکه در کاوش‌های سطحی حدود دهه ۸۰، کارشناسان قدمت آثار تاریخی این تپه را به دوره مس و سنگ، اشاره داشتند، گفت: در دهه ۹۰ نیز سه اثر دیگر از منطقه کاوش شد و حتی ثبت اطلاعات آن توسط پژوهشکده باستان‌شناسی صورت‌گرفته بود، امّا باتوجه‌به احتمال آبگیری سد و زیر آب رفتن منطقه و این محدوده، عملیان نجات‌بخشی آثار کاوش شده بینتیجه ماند.
میراث فرهنگی استان یک برگه از مطالعات سد تلوار ندارد
حمیده احمدی فعال میراث فرهنگی بیجار گفت: از همان ابتدای بحث سدسازی تلوار، مکاتبات زیادی به وزارت نیرو ارسال شد تا ابتدا فرصتی قرار دهند که مطالعات حوزه باستان‌شناسی در حاشیه آثار تاریخی این محدود به نتیجه برسد و سپس عملیات احداث و عمرانی آغاز شود، چون با هر مانعی که در این محدوده ایجاد می‌شد، عملاً جمع شد آب به هر اندازهای، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را ایجاد خواهد کرد.
وی افزود: حدود ۱۶ تپه با حجم وسیعی از آثار باستانی با قدمت و سابقه فرهنگی، سکونتگاه انسانی، نیازمند کاوش‌های دقیق، مداوم و با تأمین اعتبار ویژه است، نگاه ویژه‌ای که باید به حاشیه سد تلوار می‌شد، آن‌قدرها در سازوکارهایی الکی سردرگم شد که وقت و زمان به‌سرعت گذشت و آثار باستانی ارزشمندی برای همیشه در خاک و آب، دفن شد.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به اینکه آثار دیگری در سایر تپه‌های این منطقه وجود دارد، توضیح داد: کاش برای حفظ و نگهداری میراث فرهنگی بیجار کاری می‌شد، متأسفانه موزه بزرگ بیجار با عنوان موزه فرش در نقطه احداث شده است که وزیر میراث فرهنگی دولت سیزدهم هم با صراحت تمام گفت، در اینجا برای بیجاری‌ها موزه درست نمی‌شود.
احمدی اظهار کرد: بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی در شهرستان بیجار وجود دارد؛ ولی کمتر کسی از نوع و ماهیت وجودی آن اطلاع دارد، تازه اگر اطلاع هم داشته باشد، محلی وجود ندارد که این آثار به نمایش گذاشته شود و مردم بتوانند به تاریخ خود نگاهی انداخته و دغدغه خود را برای حفظ و نگهداری این فرهنگ فراموش شده، نشان دهند.
وی افزود: سد تلوار در دولت دهم به بهره‌برداری رسید و امروز در دولت چهاردهم، امیدی به زنده شدن این آثار تاریخی نمی‌رود.
انتقال آب سد تلوار بدون حقه آبه بیجار
پروفسور هوشنگ قمرنیا استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی با اشاره به اینکه ۷۵۰۰ هکتار از اراضی دشت‌های خورخوره و کاکاعباس شهرستان بیجار نیازمند آب برای کشاورزی و توسعه آبیاری قطره‌ای هستند، توضیح داد: احداث این سد سبب بروز مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی عدیده‌ای در منطقه بیجار شد و عملاً طرح توجیه‌پذیری آن را زیر سؤال رفته است.
استاد تمام مهندسی آب دانشگاه رازی توضیح داد: اجرای طرح‌های انتقال آب در حوضه مقصد اثرات مثبتی دارد، امّا همین طرح در مبدأ نیز آثار منفی از جمله، برهم‌خوردن اکوسیستم رودخانه، خشک‌شدن چشمه‌ها، قنوات، تحلیل سفره‌های آب زیرزمینی دارد، به‌طورکلی قبل از احداث این سد، مشاور طراح می‌بایست دررابطه‌با بررسی دقیق کیفیت آب رودخانه تلوار جهت مصارف کشاورزی و علی‌الخصوص شرب و همچنین تبعات احداث سد تلوار بر روی مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیط زیستی مناطق بالا دست و حاشیه و پایین دست آن اقدام می‌نمود.
وی توضیح داد: احداث این سد در مرحله اول خسارات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی غیر قابل جبرانی را در روستاهای بخش چنگ الماس شهرستان بیجار در استان کردستان ایجاد کرد و قسمت زیادی از تأسیسات انتقال آب شرب درحالی‌که کیفیت آب رودخانه از لحاظ غلظت آرسنیک موجود در آن مناسب شرب تشخیص داده نمی‌شود، باید تصفیه آب برای مصرف شرب، هزینه شود.
قمرنیا ادامه داد: اهداف سد تلوار تأمین آب شرب اهالی حومه سد و اراضی کشاورزی آن بود و عملاً تمامی آن اهداف مهم، قربانی شد و این پروژه نه‌تنها حقه آب‌های بیجار را تأمین نکرد، سبب نابودی آثار باستانی چندین هزارساله، بروز مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و از بین رفتن منابع آب‌وخاک آن مناطق شد و در کل نارضایتی عظیمی را در میان اهالی روستاهای اطراف سد خصوصاً بخش چنگ الماس در شهرستان بیجار را سبب گردیده است.