به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در دوران رقابت‌های انتخاباتی، رئیس‌جمهور وعده داد که دولت چهاردهم تورم را کنترل کرده و زمینه رشد اقتصادی را فراهم خواهد کرد؛ این وعده‌ها باعث شد بسیاری از مردم امیدوارانه به او رای دهند، چرا که فشار تورمی سال‌های اخیر معیشت خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار داده بود. همچنین، روندهای اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی باعث کاهش سرمایه‌گذاری در کشور شده بود. بنابراین، مهار تورم و ایجاد رونق اقتصادی می‌تواند نقش مهمی در آینده اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا کند.
با این حال، وزرای اقتصادی دولت چهاردهم برخلاف وعده‌های رئیس‌جمهور، در مسیر آزادسازی قیمت‌ها گام برداشته‌اند. عبدالناصر همتی، به عنوان پیشقراول آزادسازی اخیر، اظهار داشت: وضعیت اقتصاد کشور به‌گونه‌ای است که مهار تورم مانع رشد اقتصادی می‌شود و ایجاد رشد اقتصادی به افزایش تورم دامن می‌زند.
سیاست آزادسازی اقتصادی در شرایط کنونی که میزان حقوق و دستمزد از تورم کمتر است و اختلاف بین افزایش تورم و دستمزد هنوز جبران نشده است، معنا نخواهد داشت. به عبارت دیگر، سیاست جراحی اقتصادی از طریق آزادسازی قیمت‌ها تنها در شرایطی می‌تواند کارساز باشد که اقتصاد کشور به مرحله ثبات برسد تا شوک آزادسازی اقتصادی منجر به فشار به دهک‌های پایین جامعه نشود.
در مقطع کنونی، نوسانات اقتصادی در کشور منجر به بروز انتظارات تورمی شده است. به عنوان مثال، از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم، میزان افزایش قیمت دلار در کشور بیش از ۱۵ درصد بوده و به همین دلیل قیمت برخی کالاهای وارداتی تحت تأثیر قرار گرفته است. دولت همسو با تغییر قیمت ارز، نرخ برخی محصولات را افزایش داده است. این مسئله باعث شده سایر کالاها نیز به دنبال دریافت مجوز افزایش قیمت باشند. بنابراین، زمانی که قیمت ارز بالا می‌رود، موج تورمی که به تبع آن ایجاد می‌شود، چند روز طول می‌کشد تا در جامعه نمایان شود.
افزایش نرخ ارز نیما و چالش‌های اقتصادی افزایش انتظارات تورمی
میثم مهرپور، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا، به بررسی افزایش نرخ ارز در دولت چهاردهم و تأثیرات آن پرداخت و اظهار داشت: با روی کار آمدن دولت چهاردهم و جلوس عبدالناصر همتی بر صندلی وزارت اقتصاد به عنوان مسؤول سیاست‌های مالی کشور، نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد رو به افزایش گذاشته است. این در حالی است که اسفندماه 1401 نرخ ارز در بازار آزاد در روزهایی حتی به عدد 60 هزار تومان نیز نزدیک شده بود؛ عددی که البته از همان زمان و با اعمال سیاست‌های اقتصادی دولت سیزدهم مدیریت شد و تا همین چند ماه پیش نتوانسته بود از مرز 60 هزار تومان عبور کند.
مهرپور افزود: با نظرات و مواضع وزیر اقتصاد درباره لزوم افزایش نرخ ارز نیمایی، هم نرخ دلار نیمایی و هم به تبع آن نرخ دلار در بازار آزاد طغیان کرده است. اگرچه خود همتی می‌گوید نگاه و سیاست‌های او به بازار نیمایی ارتباطی با نرخ ارز در بازار آزاد ندارد و افزایش نرخ بازار آزاد ناشی از انتظارات تورمی است، اما این پرسش وجود دارد: چرا با روی کار آمدن وی نرخ دلار دچار چنین وضعیتی شد و مواضع و نگاه او به ارز چقدر در این ناآرامی سهیم است؟
وی ادامه داد: همتی علاقه زیادی به آزادی نرخ ارز دارد. سکاندار ساختمان میرداماد در سال‌های 97 تا 1400، که رکورددار رشد نرخ ارز و تورم در اقتصاد ایران به‌شمار می‌رود، حالا این بار با صدارت در ساختمان باب همایون ایده‌های جدیدتری برای اقتصاد ایران دارد؛ ایده‌هایی که اگر توسط دولت و رئیس‌جمهور مهار نشود، بدون شک منجر به یک شوک تورمی در اقتصاد ایران خواهد شد.
ابهامات و سوالات اساسی
مهرپور به دو ابهام و سوال اساسی اشاره کرد و گفت: وزیر اقتصاد افزایش نرخ ارز در بازار آزاد را بی‌ارتباط با افزایش دستوری نرخ نیما می‌داند و از تک‌نرخی کردن ارز سخن می‌گوید، اما دو سوال اساسی در این زمینه وجود دارد: آیا افزایش تعمدی نرخ ارز نیمایی با دستور مستقیم وزیر محترم تاثیری بر معیشت و افزایش قیمت کالاهای اساسی نخواهد داشت؟ اگر هدف وی کاهش رانت و فاصله قیمتی بین دلار بازار آزاد با ارز نیمایی است، چرا در روزهای گذشته همزمان با افزایش نرخ ارز در سامانه نیما، قیمت آن در بازار آزاد نیز روندی صعودی به خود گرفته است؟ و سوال دوم اینکه وزیر اقتصاد در حالی صعود نرخ ارز در بازار آزاد را ناشی از انتظارات تورمی و بی‌ارتباط با رشد نرخ ارز نیمایی می‌داند که در زمان دولت سیزدهم مسائلی حتی شدیدتر از این نیز رخ داد اما نرخ دلار افزایش نداشت و بخوبی مدیریت شد.
وی افزود: ماجرای افزایش نرخ ارز در هفته‌های اخیر و رکوردشکنی نرخ آن چه در بازار نیما و چه بازار آزاد نمی‌تواند ناشی از مسائل منطقه‌ای و انتظارات تورمی باشد، چرا که اتفاقاتی به مراتب بزرگ‌تر در ۶ ماه گذشته رخ داده است. بلکه تنها و مهم‌ترین دلیل آن بازگشت تفکر همتی به اقتصاد ایران مبنی بر گران‌سازی و اداره کشور از این طریق است.
تذکر نمایندگان درباره افزایش قیمت‌ها در مجلس شورای اسلامی
عبدالوحید فیاضی، نماینده مجلس شورای اسلامی، نیز چندی پیش طی تذکری، به افزایش ناگهانی قیمت‌ها اشاره کرد و اظهار داشت: گرانی و افزایش قیمت‌ها که یک شب صورت گرفته، اثر یک جریان خزنده سازماندهی شده است. ۳۸ درصد تعرفه برق مصرفی مردم و ۳۰ درصد قیمت خودروهای داخلی افزایش یافته و بعد ما فکر می‌کنیم این اتفاق یک‌باره رخ داده است، اما دقیقاً یک کار برنامه‌ریزی شده است که به جریان نفوذ ربط دارد. من اعتقاد دارم این موضوع را باید جدی بگیریم.
فیاضی ادامه داد: در همه استان‌ها با جمعیتی که داریم، باید برنامه و بودجه کافی برای آن دیده شود. این افزایش قیمت‌ها و گرانی بر مشکلات اجتماعی می‌افزاید.
وی تأکید کرد که برای مقابله با این افزایش قیمت‌ها و گرانی، نیاز به برنامه‌ریزی و بودجه کافی در همه استان‌ها وجود دارد. این نماینده مجلس دوازدهم خاطرنشان کرد که افزایش قیمت‌ها و گرانی می‌تواند تأثیرات منفی بر مشکلات اجتماعی داشته باشد و باید به این مسئله توجه ویژه‌ای شود.
تأثیر گرانی دلار بر کاهش قدرت خرید
امیرحسین خالقی، کارشناس اقتصادی نیز، درباره افزایش نرخ دلار در روزهای اخیر اظهار داشت: آنچه امروز در بازار مشاهده می‌شود، قرارگیری قیمت ارز در ارقام بسیار بالاتر است. مداخله بانک مرکزی تا حدی قیمت را در اینجا نگه داشته است. با توجه به فضای سیاسی و تورم موجود، احتمالاً افزایش چشمگیر قیمت ارز را در آینده نه چندان دور تجربه می‌کنیم. اینکه بانک مرکزی با نرخ نیما چه کاری می‌کند مشخص نیست. برخی مدعی‌اند که فعالیت‌های بانک مرکزی در این زمینه باعث گرانی ارز شده، اما به نظر من باید مسئله را در بازی سیاست جستجو کرد.
خالقی درباره احتمال افزایش بیشتر نرخ دلار بیان کرد: گرانی ارز اجتناب‌ناپذیر است. با این وضعیت اقتصادی و شرایط شبه جنگی، حدس ما این است که باید منتظر پرش بیشتر قیمت ارز باشیم. اول از همه باید منبع مشخص عرضه و تقاضا را سامان داد. واردات ما باید به شکل مطلوبی برسد و هزینه‌های تحریم هم باید مدیریت شود؛ وقتی این کارها انجام شد، بانک مرکزی می‌تواند برای ثبات‌بخشی فعالیت کند. برای جلوگیری از پرش ارز، باید زمین سیاست را هموار کرد.
خالقی درباره تأثیر گرانی دلار بر کاهش قدرت خرید گفت: گرانی ارز قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد. اتفاقات سیاسی و اجتماعی هم روی این مسئله اثر می‌گذارند. دلار نرخ لنگر در اقتصاد ایران شده و همه خود را با آن هماهنگ می‌کنند. تغییر نرخ ارز، صرفاً تغییر نرخ دلار نیست بلکه تمام اقتصاد تحت تأثیر گرانی دلار قرار می‌گیرد.