کم‌توجهی به سرمایه‌گذاری برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های بخش کشاورزی در بودجه
با وجود نیاز ۵۰ هزار میلیارد تومانی برای توسعه بخش کشاورزی، از دهه 30 تاکنون سهم این بخش بیشتر از 5 درصد نبوده و در بودجه 1404 هم جای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشاورزی خالی است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ کشاورزی در تأمین مواد خام برای صنایع بالادستی و تأمین نهاده‌های دامی برای دامداران نقش موثری دارد، همچنین صادرات این بخش در رشد و توسعه اقتصادی کشور تاثیرگذار است.
به گفته کارشناسان، اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کشور تا حدی است که 7 قلم از ۱۰ محصول عمده وارداتی با ارزشی حدود ۱۵ میلیارد دلار را محصولات کشاورزی مانند گندم، ذرت، برنج و کنجاله سویا تشکیل می‌دهند.
اگر بخشی از این اعتبار صرف بهسازی روش‌های تولید، بهبود راندمان آب، اصلاح بذرها و تحقیقات در بخش کشاورزی و صنایع وابسته می‌شد، کشاورزی کشور دگرگون می‌شد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشاورزی علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار موجب می‌شود از ظرفیت‌های خدادادی کشور نیز بهره‌برداری بهتری شود.
***
نگاهی بودجه ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ در بخش کشاورزی
نگاهی به بودجه ۱۴۰۳ در بخش کشاورزی نشان می‌دهد اعتبارات پیش‌بینی‌شده برای وزارت جهاد کشاورزی و دستگاه‌های زیرمجموعه آن با افزایش ۴۰ درصدی به 282.131 میلیارد ریال رسیده است. این رقم نشان‌دهنده سهم 3.1 درصدی دستگاه‌های اجرایی بخش کشاورزی از کل اعتبارات ملی است.
غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی هفته گذشته اعلام کرد در بودجه ۱۴۰۴ نیز کمک‌های قابل توجهی برای تولیدکنندگان محصولات کشاورزی پیش‌بینی شده است. این کمک‌ها شامل ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان برای بیمه محصولات کشاورزی و اعتبارات حمایتی از صندوق توسعه بخش کشاورزی است.
***
اهمیت تأمین امنیت غذایی و راهکارهای پیشنهادی
پیمان فلسفی، نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد ایران گفت: این بخش در سال ۱۴۰۲، 8.3 درصد از تولید ناخالص داخلی و 14.4 درصد از اشتغال کشور را تأمین کرده است.
وی افزود: برای اجرای سیاست‌های الگوی کشت به ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است اما سهم کشاورزی از بودجه سال ۱۴۰۲ تنها ۳ درصد بوده و سرمایه‌گذاری در این بخش نیز از دهه ۳۰ بیشتر از 5 درصد نبوده است.
فلسفی تأکید کرد که تأمین امنیت غذایی رسالت اصلی بخش کشاورزی است و وابستگی به واردات این امنیت را تحت تأثیر قرار داده است. واردات ۱۵ میلیارد دلاری محصولات کشاورزی نشان‌دهنده نیاز به تغییر شرایط است.
وی به تجربه‌های موفق کشورهایی مانند برزیل اشاره کرد که ۴۰ سال پیش واردکننده گوشت بودند و اکنون بزرگ‌ترین صادرکننده گوشت جهان شده‌اند. در ایران، واردات گندم در سال گذشته متوقف شد و به خودکفایی رسیدیم اما واردات نهاده‌های دامی افزایش یافت و از 18.1 به 41.1 درصد رسید. این در حالی است که محصولاتی مانند هندوانه، پیاز و سیب‌زمینی بیش از نیاز کشور تولید شده و ناترازی تجاری در بخش کشاورزی را نشان می‌دهد.
* چگونه با اتکا به بودجه برای امنیت غذایی کشور گام برداریم
برای بهبود وضعیت کشاورزی، نیاز به سرمایه‌گذاری در بهسازی روش‌های تولید، بهبود راندمان مصرف آب و اصلاح بذرها است. تخصیص بودجه مناسب به تحقیقات و توسعه در بخش کشاورزی و صنایع وابسته می‌تواند کشاورزی کشور را دگرگون کند و علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار، از ظرفیت‌های خدادادی کشور بهره‌برداری بهتری داشته باشد.
در بودجه ۱۴۰۴ نیز رقم‌های قابل توجهی به عنوان کمک‌های اساسی به تولیدکنندگان محصولات کشاورزی پیش‌بینی شده است. این کمک‌ها شامل ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان برای بیمه محصولات کشاورزی و اعتبارات حمایتی از صندوق توسعه بخش کشاورزی است.
این اقدامات و تخصیص اعتبارات، گام‌های مهمی در جهت تقویت و توسعه بخش کشاورزی کشور محسوب می‌شود و می‌تواند به بهبود وضعیت تجاری و امنیت غذایی کشور کمک کند.
***
حمایت کشورهای پیشرفته از کشاورزی
عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی درباره اهمیت سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی گفت: بیش از ۹۹ درصد فعالان بخش کشاورزی خصوصی هستند و دولت سهم مستقیمی در این بخش ندارد. او اشاره کرد: در دهه‌های گذشته، تاکید قانون‌گذار بر توسعه کشاورزی در برنامه‌های اول تا سوم توسعه بود اما از برنامه چهارم به بعد این موضوع فراموش شده است.
شیخی تاکید کرد: امنیت غذایی به اندازه‌ای مهم است که آن را رکن اصلی امنیت ملی می‌دانند. وی افزود: غفلت مسؤولان از اهمیت امنیت غذایی، به استفاده بی‌رویه از آفت‌کش‌ها و تغییر کاربری اراضی زراعی منجر شده است. سهم اندک بخش کشاورزی از بودجه‌های سالانه نیز نشانه دیگری از بی‌توجهی به این بخش است.
شیخی تصریح کرد در کشورهای پیشرفته، با پرداخت یارانه‌های قابل توجه، از بخش کشاورزی حمایت می‌شود. وی با اشاره به اختلاف بین اروپا و آمریکا بر سر یارانه‌های کشاورزی گفت: کشورهای این 2 قاره هنوز در سازمان تجارت جهانی به توافق نرسیده‌اند زیرا اروپایی‌ها حاضر به کاهش یارانه‌ها نشده‌اند.
* قیمت خرید تضمینی گندم
وی با انتقاد از پایین بودن قیمت خرید تضمینی گندم یادآور شد کشورهای صادرکننده گندم با پرداخت یارانه، هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهند. شیخی افزود: افزایش تولید محصولات غذایی علاوه بر ایجاد امنیت غذایی، برای حضور در بازارهای جهانی نیز اهمیت دارد.
وی تاکید کرد نباید سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را هزینه به‌شمار آورد. وی افزود: در برنامه‌های کشورهای پیشرفته، حمایت از بخش کشاورزی به عنوان سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. به عنوان مثال، با سیاست نادرستی که وزارت جهاد کشاورزی در پیش گرفته است، اکنون ۹۰ درصد روغن کشور وارد می‌شود.
شیخی برنامه‌ریزی نادرست برای کشت زراعی دانه‌های روغنی را یکی از مشکلات موجود دانست و پیشنهاد کرد به جای استفاده از زمین‌های زراعی و مصرف آب برای کشت دانه‌های روغنی، به سمت محصولات درختی مانند زیتون برویم که نیاز به زمین مسطح و آب فراوان ندارند.
وی به مشکلات مالی کشاورزان برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها اشاره کرد و توضیح داد که تأسیس تشکل‌های اقتصادی جدید در نظام بازار جزو وظایف حاکمیت است. وی گفت: برای تأمین امنیت غذایی و تولید مواد غذایی ضروری، باید وظایف دولت در این بخش مورد بازنگری قرار گیرد.
تعریف چشم‌اندازهایی همچون خودکفایی ۹۰ درصدی در تولید محصولات اساسی و خوداتکایی ۴۰ درصدی دانه‌های روغنی نیازمند برنامه‌ریزی مدون و الزاماتی است که با سهم ۳ درصدی در بودجه سالانه نمی‌توان به آن دست یافت، لذا نیاز به توجه ویژه و سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش کشاورزی ضروری است.
***
سهم اندک بخش کشاورزی از لایحه بودجه
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی سهم اندک بخش کشاورزی از لایحه بودجه سال آینده را ظلم به این بخش دانست. او اظهار کرد: این ظلم از گذشته‌های دور در نظام بودجه‌ریزی کشور وجود داشته و امیدوار است روزی این ظلم برطرف شود، زیرا بن‌مایه امنیت غذایی کشور بخش کشاورزی است.
محمد جلالی، به دلایل کم‌توجهی به بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: ممکن است حوزه‌های دیگر مانند خدمات و صنعت بر این بخش سایه انداخته باشند.
وی افزود: نگاه به بخش کشاورزی توسعه کاریکاتوری است، زیرا برخی مسؤولان ممکن است از این بخش برای تأمین زمین یا گردشگری سوءاستفاده کنند و کمتر به روش‌های خودکفایی در کشاورزی توجه داشته باشند.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس اظهار امیدواری کرد: دولتمردان و نمایندگان مجلس به این نتیجه برسند که این ظلم را اندک اندک و با شیب ملایم برطرف کنند. وی افزود که امیدوار است اعتبارات بخش کشاورزی در لایحه بودجه سال آینده در مجلس اصلاح شود.
جلالی تأکید کرد: بخش کشاورزی بن‌مایه امنیت غذایی کشور است و باید به آن توجه ویژه‌ای شود. وی افزود: با اصلاح بودجه و افزایش اعتبارات این بخش، می‌توان به خودکفایی در کشاورزی دست یافت و از ظرفیت‌های خدادادی کشور بهره‌برداری بهتری کرد.
این اقدامات می‌تواند به تقویت و توسعه بخش کشاورزی کشور کمک و امنیت غذایی را تضمین کند.
***
اهمیت سرشماری عمومی کشاورزی بر معیشت کشاورزان
حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه بر اهمیت سرشماری عمومی کشاورزی تاکید می‌کند. وی می‌گوید اطلاعات جمع‌آوری شده از سراسر کشور برای برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و اجرای مطلوب در دست مسؤولان قرار می‌گیرد.
پورمحمدی با اشاره به جمعیت ۴ میلیونی بهره‌برداران کشاورزی در کشور توضیح می‌دهد: معیشت، اقتصاد و زندگی کشاورزان به اطلاعات این سرشماری وابسته است. کشاورزان برای فعالیت‌های خود نیاز به کود، بذر و سم دارند و این نیازها باید به دقت مشخص شود تا دولت بتواند برنامه‌ریزی مناسبی انجام دهد.
* تأثیر اطلاعات دقیق بر درآمد کشاورزان
پورمحمدی تاکید می‌کند که شناسایی نیازهای کشاورزان اهمیت اساسی دارد. همکاران در مرکز آمار ایران باید اطلاعات دقیق را از سرشماری کشاورزی دریافت کنند تا بتوان از این اطلاعات برای شناسایی آسیب‌ها و آفات استفاده کرد.
وی افزود: در نتیجه آسیب‌هایی که به کشاورزان وارد می‌شود، درآمدشان بشدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اگر اطلاعات دریافتی دقیق باشد، می‌توان از قبل برنامه‌ریزی کرد و روندها را مشخص کرد.
پورمحمدی بیان کرد: ماموران سرشماری از طرف مرکز آمار تنها برای دریافت اطلاعات دقیق به کشاورزان مراجعه می‌کنند و در نتیجه این سرشماری، دولت می‌تواند خدمات بهینه و بهنگام به کشاورزان ارائه دهد. پورمحمدی اضافه کرد: با اجرای این سرشماری، مشکلات اراضی کشاورزی و باغات کشور شناسایی می‌شود. میزان خوراک دام در دامداری‌های کشور و میزان تولید محصولات کشاورزی نیز مشخص می‌شود تا مازاد محصولات با بهترین شیوه به کشورهای دیگر صادر شود.
* پاسخ به شبهات درباره اطلاعات سرشماری
در همین ارتباط غلامرضا گودرزی، رئیس مرکز آمار ایران اطمینان می‌دهد که اطلاعات دریافتی از افراد کاملا محرمانه خواهد بود و نتایج نهایی سرشماری تنها به دستگاه‌های دولتی برای برنامه‌ریزی صحیح در حوزه کشاورزی اعلام خواهد شد. وی تاکید کرد هیچ نگرانی درباره شبهات مطرح شده وجود ندارد.
به این ترتیب، سرشماری کشاورزی به عنوان ابزاری اساسی برای بهبود شرایط کشاورزان و ارتقای کیفیت برنامه‌ریزی‌های دولتی در این حوزه تلقی می‌شود.
***
تحولات سریع بخش کشاورزی و لزوم دسترسی به آمار جدید
سرشماری عمومی کشاورزی هر ۱۰ سال یک بار به منظور تهیه آمار و اطلاعات جدید از کشاورزان انجام می‌شود. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه کشاورزی بسیار مهم است و در تأمین امنیت غذایی و حفظ منافع ملی کشور نقش دارد.
این سرشماری برای گردآوری اطلاعات از فعالیت‌های مختلف کشاورزی در بخش‌های زراعی، باغی، دام، طیور و آبزیان از بهره‌برداران کشاورزی انجام می‌شود. این پروژه به عنوان دومین طرح آماری بزرگ کشور پس از سرشماری نفوس و مسکن و مهم‌ترین فعالیت آماری بخش کشاورزی شناخته می‌شود.
اطلاعات حاصل از این سرشماری، نیازهای چارچوبی و آمار پایه این بخش را در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی تأمین می‌کند و برای مرکز آمار ایران، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان‌های متولی تنظیم بازار، برنامه‌ریزان و پژوهشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای برنامه‌ریزی درست در بخش کشاورزی، نیاز به اطلاعات دقیق و بهنگام در سطح آبادی‌ها و شهرها است که این اطلاعات فقط از طریق سرشماری عمومی قابل دسترسی است.
بر اساس آخرین سرشماری که سال ۱۳۹۳ اجرا شد، بیش از 4 میلیون بهره‌بردار کشاورزی در کشور وجود دارد که ۹۰ درصد آنها در مناطق روستایی هستند. تاکنون 5 مرحله سرشماری کشاورزی در ایران انجام شده است که نتایج آنها در سطح کوچک‌ترین واحدهای جغرافیایی منتشر شده است.
با توجه به تحولات سریع بخش کشاورزی و فاصله گرفتن از آخرین سرشماری، اجرای سرشماری در سال ۱۴۰۳ ضروری است. اجرای این سرشماری مطابق با ماده ۳ قانون مرکز آمار ایران و ماده ۱۰ قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور برای حفظ سری زمانی آمارهای بخش کشاورزی و بهنگام‌سازی اطلاعات بهره‌برداران ضروری است.
سرشماری کشاورزی ۱۴۰۳ اطلاعاتی مهم از فعالیت‌های کشاورزی کشور در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی ارائه می‌دهد که تنها با اجرای سرشماری قابل دستیابی است.