جایگاه رشد جمعیت در اقتصاد
جمعیت پاشنه آشیل اقتصاد جهان شده است. قدرت اقتصادی، نظامی و علمی کشورها امروز با رشد و افزایش جمعیت گره خورده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده به طور مستقیم با یکدیگر در ارتباط است. این موضوعات در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تاثیرات عمیقی دارد و می‌توان گفت مساله جمعیت مانند شبکه‌ای گسترده به مسائل مختلفی مرتبط می‌شود؛ از جمله ابعاد سیاسی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی، زیستی و شناختی.
یکی از موضوعات مهم در حوزه جمعیت، مساله فرزندآوری و رفاه خانواده است. فرزندآوری به عنوان یک عامل کلیدی در رشد جمعیت، نقش عمده‌ای در ساختار اجتماعی و اقتصادی خانواده و اجتماع و به تبع آن جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد دارد. افزایش تعداد فرزندان می‌تواند تاثیرات مثبتی داشته باشد، از جمله تقویت روابط خانوادگی و پیوندهای عاطفی و اجتماعی، حمایت از والدین در سنین بالا و توسعه مهارت‌های تربیتی و اجتماعی.
* چالش‌ها و مزایای فرزندآوری
فرزندآوری در عین حال که چالش‌هایی را به همراه دارد اما موجب افزایش رفاه عمومی خانواده می‌شود و می‌توان آن را نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت دانست. توجه به فرزندآوری می‌تواند به تأمین و حفظ نیروی کار جوان و افزایش تولید و رشد اقتصادی در سطح خانواده، جامعه و اقتصاد خرد و کلان کمک کند.
پس رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده از مسائل مهمی هستند که تاثیرات گسترده‌ای در ابعاد مختلف دارند. توجه به فرزندآوری و مدیریت صحیح آن می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها و جامعه کمک کند. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و توجه به تمام جوانب است تا بتوان از مزایای آن بهره‌مند شد.
* اثرات رشد جمعیت بر اقتصاد کلان
محمد مطلبی‌فشارکی، کارشناس اقتصاد اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه در نقد اینکه برخی معتقدند رشد جمعیت موجب کاهش رفاه خانواده و در نهایت ضعف اقتصاد می‌شود، گفت: رفاه تنها به امور مادی اختصاص ندارد و شامل رفاه معنوی نیز می‌شود. فرزندان علاوه بر تقویت پیوندهای عاطفی، می‌توانند در سنین بالا به والدین کمک کنند، بنابراین فرزندآوری شاید در کوتاه‌مدت موجب کاهش اندکی در رفاه مادی شود اما در بلندمدت دارای منافع پنهانی است که نباید از آن غفلت شود.
وی افزود: فرزندآوری نوعی سرمایه‌گذاری است که در ابتدا نیازمند هزینه‌های بیشتری است اما در بلندمدت منافع بسیاری به همراه دارد. فرزندان در آینده کمک‌حال والدین خواهند بود و از پرداخت هزینه‌های هنگفت مراقبت و پرستاری از والدین در سنین بالا جلوگیری می‌کنند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: افزایش تعداد فرزندان لزوما به افزایش هزینه‌های خانواده منجر نمی‌شود، زیرا فرزندان از همپوشانی هزینه برخوردار هستند. برای مثال، با نگاه اقتصادی، با خرید یک سیسمونی برای فرزند اول، نیاز به تهیه سیسمونی برای فرزندان دیگر کاهش می‌یابد.
وی اظهار داشت: افزایش جمعیت به طور حتم تأثیر مثبتی بر اقتصاد کلان کشور خواهد داشت اما چالش‌ها و دغدغه‌هایی برای خانواده‌ها وجود دارد که بخشی از آن مربوط به سیاست‌های کشور است و بخشی به فضای خانواده برمی‌گردد، بنابراین تلاش برای تأمین نیازهای موجود از روش‌های مطلوب ضروری است.
* جمعیت پاشنه آشیل اقتصاد جهان است
صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت نیز درباره فرزندآوری و آثار آن بر اقتصاد اظهار داشت: «جمعیت پاشنه آشیل اقتصاد جهان شده است. قدرت اقتصادی، نظامی و علمی کشورها امروز با رشد و افزایش جمعیت گره خورده است».
قاسمی با اشاره به اهمیت نگرش جدی به حوزه جمعیت افزود: «کاهش فرزندآوری از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب است. نرخ رشد ایران به ۶ دهم درصد رسیده و نزدیک به صفر است و احتمال دارد نرخ رشد منفی شود که در تاریخ ایران بی‌سابقه است».
وی ادامه داد: «نرخ باروری در کشور از ۶ فرزند به ازای هر زن به ۱,۶ فرزند کاهش یافته و ایران پایین‌ترین نرخ باروری را تجربه می‌کند. 7 سال گذشته حدود نیم میلیون تولد را به دلیل سیاست‌های نادرست جمعیتی از دست داده‌ایم».
* پیامدهای کاهش نرخ جمعیت
قاسمی تاکید کرد: کاهش نرخ جمعیت و افزایش سن سالمندی موجب از دست رفتن ساختارهای اقتصادی و مواجهه با چالش نیروی کار جوان شده است. وی اضافه کرد: «یکی از پیامدهای سالمندی علاوه بر مشکلات اقتصادی، افزایش مشکلات روحی و روانی و افسردگی است که تبعات خاصی برای جامعه و خانواده‌ها به همراه خواهد داشت». دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت بیان کرد: «افزایش جمعیت سالمندی همچنین موجب ورشکستگی صندوق‌های تامین اجتماعی و بازنشستگی شده است که تداوم این روند باعث خواهد شد نتوان حقوق بازنشستگان را به دلیل افزایش جامعه بازنشستگی و عدم جایگزینی با نیروی کار جوان پرداخت کرد».
قاسمی در ادامه افزود: ناباروری سهم چندانی در کاهش نرخ جمعیت کشور ندارد و عواملی مانند فرزند ناخواسته، فقدان اطلاعات شرعی، قانونی و پزشکی در تصمیم به سقط جنین از دلایل مهم سقط در ایران هستند.
وی گفت: توجه به فرزندآوری و اتخاذ سیاست‌های مناسب جمعیتی برای رشد و توسعه اقتصادی کشور ضروری است. کاهش نرخ جمعیت و افزایش جمعیت سالمندی تهدیدی جدی برای آینده اقتصادی و اجتماعی ایران است.
* حمایت و تسهیلات برای خانواده‌ها
در جمع‌بندی این موضوع باید گفت رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده ارتباط تنگاتنگی با‌هم دارند. فرزندآوری، اقتصاد جمعیت و سیاست‌گذاری‌های مؤثر می‌تواند به شکل‌گیری آینده‌ای روشن‌تر برای خانواده‌ها کمک کند. توجه به نیازها و چالش‌ها، ایجاد راهکارهای مناسب، حمایت از خانواده‌ها، ارائه تسهیلات مالی و خدمات بهداشتی، سرمایه‌گذاری در آموزش‌وپرورش و تبیین مساله جمعیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فرهنگ‌سازی گسترده‌تر ازدواج بهنگام و فرزندآوری، ضمن برنامه‌ریزی‌های شهری و توسعه پایدار، می‌تواند موجب افزایش رفاه خانواده‌ها بویژه خانواده‌های پرجمعیت شود.