به گزارش خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ بحران مصرف مواد مخدر در میان نوجوانان و جوانان در ایران هر روز ابعاد گسترده‌تری به خود می‌گیرد و مواد جدیدی همچون "کمیکال" به سرعت در حال گسترش است. این ماده روانگردان، که در ظاهر به نظر بی‌خطر می‌آید، در واقع تهدیدی جدی برای سلامت جسمی و روانی نسل جوان به شمار می‌رود.
کمیکال؛ ماده‌ای که همه‌چیز را تغییر می‌دهد
کمیکال که با نام‌های خیابانی "کِمیکال"، "بونزای" یا "گل مصنوعی" نیز شناخته می‌شود، نوعی ماده روانگردان است که در سال‌های اخیر به شدت در میان نوجوانان و جوانان گسترش یافته است؛ این ماده، که ترکیبی از ماری‌جوانای سنتی و مواد شیمیایی دیگر است، به شکل گیاه خشک شده و با استفاده از اسپری‌های شیمیایی به فروش می‌رسد. اثرات آن به‌قدری قوی و سریع است که مصرف‌کنندگان را به‌سرعت دچار توهمات شدید، اضطراب، و احساساتی شبیه به جنون می‌کند.
دسترس‌پذیری و هزینه کم این ماده یکی از دلایل اصلی رشد سریع مصرف آن است؛ کمیکال به راحتی از طریق فضای مجازی و کانال‌های آنلاین در دسترس است و در بسیاری از موارد، قیمت پایین آن موجب جذابیت بیشتر برای نوجوانان می‌شود. اما در پس این دسترسی آسان، مشکلات و خطرات جبران‌ناپذیری نهفته است که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.
عوارض خطرناک کمیکال
۱. اثرات جسمی
کمیکال نه تنها از نظر روانی بلکه از نظر جسمی نیز آسیب‌های جدی به مصرف‌کنندگان وارد می‌آورد. مصرف این ماده می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سیستم عصبی، افزایش فشار خون، حملات قلبی، و حتی سکته مغزی شود. این اثرات جسمی تنها بخشی از فاجعه هستند، چرا که آسیب‌های مغزی ناشی از مصرف کمیکال می‌تواند تا مدت‌ها باقی بماند و به عملکرد شناختی و حافظه آسیب بزند.
۲. اثرات روانی
مصرف کمیکال می‌تواند توهمات شدید، اضطراب‌های بی‌پایان، و در برخی موارد، جنون‌های آنی را به همراه داشته باشد. این ماده به دلیل ترکیب شیمیایی خاص خود، می‌تواند مغز را تحت تاثیر قرار دهد و فرد را به سرعت به دنیایی از توهمات وارد کند که هرگز تجربه نکرده است. این وضعیت نه تنها برای فرد مصرف‌کننده، بلکه برای خانواده‌ها و اطرافیان او نیز می‌تواند فاجعه‌آمیز باشد.
۳. اعتیاد و وابستگی
اگرچه بسیاری از نوجوانان کمیکال را به عنوان ماده‌ای کم‌خطر و بدون وابستگی می‌بینند، اما واقعیت این است که مصرف طولانی‌مدت این ماده به شدت می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد شدید شود. این اعتیاد نه تنها سلامت فرد را به خطر می‌اندازد بلکه زندگی اجتماعی و خانوادگی او را نیز به نابودی می‌کشاند.
فضای مجازی؛ پلی به سمت اعتیاد
یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد سریع مصرف کمیکال در میان نوجوانان، فضای مجازی است؛ در این فضا، قاچاقچیان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر به راحتی می‌توانند محصول خود را تبلیغ و به فروش برسانند. شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها تبدیل به بازاری برای فروش مواد مخدر شده‌اند و در بسیاری از موارد، نوجوانان به راحتی از طریق این پلتفرم‌ها با فروشندگان این مواد ارتباط برقرار می‌کنند.
چنین فضایی به رشد سریع مصرف کمیکال کمک کرده است. دسترسی آسان به مواد مخدر در فضای مجازی، به‌ویژه در دوران پاندمی که بسیاری از مدارس و نهادهای آموزشی تعطیل بودند، به شدت افزایش یافته است.
آمار نگران‌کننده؛ کدام سنین بیشتر در معرض خطرند؟
طبق گزارش‌های رسمی، سن مصرف مواد مخدر در کشور به طور میانگین به ۲۴ سال رسیده است، اما آمارها نشان می‌دهد که تعداد قابل توجهی از مصرف‌کنندگان زیر ۱۸ سال هستند. جالب است بدانید که سن مصرف اولین ماده مخدر در میان نوجوانان ایرانی به شدت کاهش یافته است و در برخی موارد، نوجوانان در سنین ۱۴ تا ۱۵ سالگی به مصرف این مواد روی می‌آورند.
در حال حاضر، مناطق نزدیک به مدارس و دانشگاه‌ها به کانون‌های اصلی فروش مواد مخدر تبدیل شده‌اند؛ این روند باعث نگرانی شدید والدین و مسئولان شده است، چرا که اثرات مصرف این مواد می‌تواند به سرعت برای نوجوانان جدی و برگشت‌ناپذیر باشد.
کمیکال؛ اعتیادی ارزان اما مرگبار در کمین نوجوانان
دراین باره محمد احمدی کارشناس حوزه روانشناسی و درمان اعتیاد در گفتگو با دانا اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث گسترش مصرف مواد کمیکال در میان نوجوانان و جوانان شده، دسترس‌پذیری بالا و هزینه پایین این مواد است. متاسفانه این مواد در فضای مجازی به راحتی قابل دسترسی هستند و از آنجا که قیمت آن‌ها نسبت به مواد مخدر دیگر، مانند هرویین یا شیشه، بسیار پایین‌تر است، نوجوانان قادرند بدون داشتن منابع مالی زیاد، به این مواد دست یابند. به علاوه، مواد کمیکال اثرات اولیه‌ای دارند که در ابتدا برای مصرف‌کننده لذت‌بخش به نظر می‌رسند؛ مانند حس آرامش یا سرخوشی که فرد را به ادامه مصرف تشویق می‌کند. اما همانطور که شما اشاره کردید، این مواد به سرعت باعث وابستگی شدید و آسیب‌های غیرقابل جبران می‌شوند.
وی افزود: عامل دیگری که باید به آن توجه کنیم، اطلاعات غلط و باورهای نادرست در بین نوجوانان است. بسیاری از آن‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که این مواد از آنجا که گیاهی هستند یا به‌ظاهر غیرمضر، نمی‌توانند به بدن آسیب جدی وارد کنند. این باور نادرست باعث می‌شود که نوجوانان به راحتی جذب این مواد شوند و حتی تصور نکنند که این مواد به سرعت می‌توانند به وابستگی و آسیب‌های روانی جدی منجر شوند.
وی ادامه داد: در کوتاه‌مدت، مصرف کمیکال می‌تواند به سرعت باعث بروز توهمات و اضطراب‌های شدید شود. مصرف‌کننده ممکن است احساس کند که دنیای اطراف او به طور غیرعادی تغییر کرده یا تجربه‌های ذهنی شدیدی داشته باشد که خارج از کنترل اوست. این وضعیت می‌تواند برای فرد خطرناک باشد، زیرا در برخی مواقع، فرد ممکن است به خود آسیب بزند یا تصمیماتی بگیرد که عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد و در بلندمدت، آسیب‌های روان‌شناختی و جسمی می‌توانند بسیار جدی باشند. از نظر روانی، مصرف مداوم این ماده می‌تواند باعث اختلالات اضطرابی، افسردگی، روان‌پریشی، و حتی هذیان‌های شدید شود. در برخی موارد، این توهمات می‌توانند به حدی شدید باشند که فرد نتواند واقعیت را از خیال تشخیص دهد، که این مسأله حتی می‌تواند منجر به مشکلات جدی در روابط اجتماعی و شغلی فرد گردد.
این کارشناس حوزه روانشناسی و درمان اعتیاد با بیان اینکه از نظر جسمی، مصرف طولانی‌مدت کمیکال می‌تواند آسیب‌های زیادی به مغز و سیستم عصبی وارد کند، تصریح کرد: مشکلاتی مانند اختلال در حافظه، کاهش توانایی‌های شناختی، اختلال در تمرکز و توجه، و حتی مشکلات جدی در سیستم قلبی‌عروقی ممکن است از عواقب مصرف این مواد باشند.
به گفته احمدی؛ برای مقابله با بحران مصرف مواد مخدر کمیکال، اولین قدم، آگاهی‌بخشی و آموزش است. باید به نوجوانان و جوانان توضیح داده شود که مواد مخدر کمیکال، حتی اگر در ابتدا بی‌ضرر به نظر برسند، می‌توانند به سرعت به وابستگی و آسیب‌های جدی منجر شوند. این آموزش‌ها باید در قالب برنامه‌های مدون و مستمر در مدارس و دانشگاه‌ها برگزار شوند. در این برنامه‌ها باید تأکید شود که هیچ ماده‌ای بدون عوارض نیست و حتی مواد غیرقانونی که به ظاهر در دسترس و بی‌خطر به نظر می‌رسند، می‌توانند خطرات بسیار بزرگی به همراه داشته باشند.
وی بیان کرد: تغییر نگرش‌ها در این زمینه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. متاسفانه در بسیاری از مواقع، باورهای نادرست در میان نوجوانان در خصوص کمیکال‌ها وجود دارد. برای تغییر این باورها باید از طریق رسانه‌ها، کمپین‌های اجتماعی، و حتی خانواده‌ها به ایجاد آگاهی بپردازیم. به‌ویژه باید نهادهای دولتی و خصوصی در این زمینه با یکدیگر همکاری کنند تا این پیام به صورت مؤثر به جامعه منتقل شود.
این کارشناس حوزه روانشناسی و درمان اعتیاد گفت: در کنار آموزش، باید پشتیبانی روانی و اجتماعی برای افرادی که در معرض خطر مصرف مواد قرار دارند، فراهم شود. این می‌تواند شامل برگزاری جلسات مشاوره‌ای برای نوجوانان، ایجاد فضاهای حمایتی در مدارس و دانشگاه‌ها، و حمایت از خانواده‌ها باشد تا بتوانند با فرزندان خود به راحتی در این زمینه صحبت کنند و به پیشگیری از اعتیاد کمک کنند.
در واقع؛ مصرف مواد مخدر، به ویژه موادی چون کمیکال، یک تهدید جدی برای سلامت و آینده اجتماعی کشور است؛ این بحران، اگرچه در ابتدا ممکن است به نظر یک مشکل مقطعی برسد، اما در حقیقت به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین معضلات اجتماعی است. تنها با همکاری موثر میان خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، دولتی و اجتماعی و بهره‌گیری از ابزارهای نوین فناوری، می‌توان امیدوار بود که از گسترش این بحران جلوگیری کرد و نسل جوان کشور را از آسیب‌های جبران‌ناپذیر مواد مخدر محافظت کرد.