به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ از «عصراترک»، در عصر کنونی تغییرات اقلیمی با پیامدهایی از جمله کاهش بارندگی‌ها و یا حتی وقوع سیلاب‌های بنیان‌کن در نقاط مختلف جهان به صدر اخبار ناگوار رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده است، درعین‌حال، دغدغه‌مندی علاقه‌مندان زیست‌محیطی و فعالیت‌های گروه‌های مردم‌نهاد همچنین ابراز نگرانی کارشناسان و اساتید بین‌المللی نیز برای تلاش به‌منظور چگونگی خروج از این وضعیت به همان اندازه منعکس و شنیده شده است.
درحالی‌که صاحب‌نظران و دانشمندان توضیح می‌دهند که حفظ ذخایر جنگلی دنیا از جمله مهم‌ترین راهکارهای مؤثر برای مقابله با تغییرات اقلیمی است تا این ذخیرگاه‌ها بتوانند دی‌اکسیدکربن وارده به هوا را جذب و آن را به اکسیژن تبدیل کنند، متأسفانه شاهد هستیم در این وضعیت بحرانی، دکوراسیون و صنعت هنوز عمق این وضعیت قرمز را درک نکرده و از مشتریان اصلی تأمین چوب درختان برای ادامه حیات خود هستند. تعمیم این وضعیت را می توان در کشور ایران را هم دید.
هرچند که قانون‌گذار در راستای دغدغه‌مندی کارشناسان و صاحب‌نظران رأی به اجرای طرح تنفس جنگل‌های شمال و ممنوعیت قطع درختان این پهنه ذخیره‌گاهی را داده است، بااین‌وجود شاهد هستیم که تبر دکوراسیون و صنعت بر تن دیگر استان‌ها از جمله استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی هجوم آورده است.
و البته مردم ایران بلایی که بر سر بلوط زارهای زاگرس وارد شد را از یاد نمی‌برند.
درعین‌حال، در شمال شرق ایران، اگر تا به سال گذشته (۱۴۰۲) در زمینه کشف چوب‌های قاچاق طاق در محورهای جاده‌ای این خطه از کشور اخبار را می‌خواندیم، امسال متأسفانه شنونده خبر قطع و کشف درختان اُرس خراسان شمالی هستیم درحالی‌که قانون‌گذار قطع این‌گونه گیاهی را ممنوع کرده است.
کشف یک تن چوب اُرس جنگلی قاچاق
حسین جان‌پرور در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک»، اظهار کرد: در پی دریافت اطلاعاتی مبنی بر اینکه افرادی دررابطه‌با قاچاق چوب‌های جنگلی در این شهرستان در حال فعالیت هستند، بلافاصله موضوع با جدیت در دستور کار قرار گرفت.
سرپرست فرماندهی انتظامی راز و جرگلان با اشاره به اینکه مأموران موفق شدند محل دپوی چوب‌های قاچاق را در یکی از روستاهای این شهرستان شناسایی و توقیف کنند، افزود: در بازرسی از این منطقه یک تن چوب جنگلی قاچاق (ارس یا سرو کوهی) که درختی بسیار ارزشمند است کشف و ضبط شد.
این مقام انتظامی با بیان اینکه ارزش این مقدار چوب قاچاق ۳۵۰ میلیون ریال برآورد شده است، تصریح کرد: دراین‌رابطه یک نفر متهم دستگیر و به مرجع قضائی معرفی و چوب‌های قاچاق تحویل اداره منابع طبیعی شهرستان شد.
«اُرس» نسل باقیمانده از عصر یخ‌بندان در خطر نابود
محمدتقی احمدی اظهار کرد: در کشور گرم و خشک ایران، در حال حاضر در حدود ۲ میلیون هکتار اُرس‌زار در خراسان شمالی وجود دارد که ۴۱۰ هزار هکتار آن در خراسان شمالی واقع است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی گفت: پس از وقوع دوره سوم عصر یخ‌بندان، شماری از گونه‌های گیاهی سوزنی‌برگ زنده ماندند و بقای خود را حفظ کردند که در همین زمینه در پهنه سرزمینی ایران چهار گونه گیاهی سوزنی‌برگ شامل درختان سرو زربین، سرو خمره‌ای، سرخ‌دار و اُرس پابرجا باقی ماندند.
وی افزود: زنده‌ماندن این‌گونه‌های سوزنی‌برگ نشان‌دهنده آن بود که آنها با آب‌وهوا و شرایط اقلیمی متفاوت سازگار هستند.
بااین‌وجود، این محقق اعلام کرد: متأسفانه در حال حاضر این‌گونه گیاهی بسیار ارزشمند در شمال شرق ایران با چالش‌های عجیب‌وغریبی مواجه شده است.
احمدی افزود: در این باره دو مطالعه تحقیقی انجام شده‌اند که در این راستا، رویشگاه‌های اُرس استان موردمطالعه و بررسی قرار گرفتند.
وی با بیان اینکه گونه‌های درخت اُرس با شرایط اقلیمی متفاوت سازگار هستند، اما این موضوع دلیل نمی‌شود که این درخت تمامی اقلیم‌های متفاوت را تحمل کند و متأثر از تغییر اقلیم نیز ضعیف نشود، اظهار کرد: متأسفانه در این مطالعات تحقیقی مشاهده شد در رویشگاه اُرس منطقه گوینک واقع در ۱۲۰ کیلومتری شهرستان بجنورد شمار قابل‌توجهی از درختان اُرس سرپا هستند و برگ‌های سبزی دارند؛ اما آفت سوسک چوب‌خوار به آنها هجوم آورده و تنه آنها را پوک کرده است.
چکش هنر بر تن اُرس زارها
احمدی در بخش دیگری از سخن خود اظهار کرد: مبتنی بر طرح مطالعاتی اشاره شده، رویشگاه اُرس گوینک که مساحت چهار هزار و ۷۰۰ هکتار دارد، مورد پایش و بررسی قرار گرفت و با جی‌پی‌اس نقاط رویشی درختان ثبت شدند.
وی عنوان کرد: در این مطالعه مشاهده شد که در حدود ۶۰ اصله درخت اُرس طی دو سال اخیر قطع شده‌اند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی گفت: بررسی بیانگر آن بود که کارگاه‌های چوب‌بری واقع در شرق استان همچنین کارگاه‌های چوب‌بری واقع در شهرستان چناران استان خراسان رضوی، خریداران چوب‌های گردو و اُرس هستند تا محصولات هنری تولید کنند.
وی خواستار شد: برای جلوگیری از ادامه این تخریب باید خروج چوب‌های اُرس مبنی بر اینکه استحصال شده از خانه‌های تخریب شده، هستند به تأیید و بازدید کارشناس اداره کل منابع طبیعی استان برسد.
درعین‌حال، احمدی افزود: همان‌طور که مبتنی بر طرح‌های مدیریت جنگل که در دستور کار اداره کل منابع طبیعی استان است و باید ۵۲ هزار هکتار از اُرس‌زارهای استان قرق شوند، درحالی‌که در واقعیت فقط کمتر از یک هزار هکتار از این عرصه محصور شده، هستند، بنابراین می‌بایست مبتنی بر دستورالعمل ابلاغی عمل شود.
وی گفت: نابودی رویشگاه‌های اُرس استان منجر به ازبین‌رفتن بخشی از تنوع ژنتیکی گیاهی و جانوری همچنین موجب فرسایش خاک، بروز سیلاب‌ها و روان آب‌ها در پایین‌دست ارتفاعات، موجب کاهش دفع دی‌اکسیدکربن، افزایش گرما و ازدست‌دادن جوامع محلی خواهد شد.
لزوم اجرای طرح زراعت چوب برای بقای ذخیره‌گاه‌های جنگلی
شهرام عسگری نیز اظهار کرد: در استان خراسان شمالی نقشه پوشش جنگل‌های استان تهیه شده است که مبتنی بر آن ۴۲۵ هزار هکتار سطح جنگل‌های استان در دو ناحیه رویشی هیرکانی و ایرانی - تورانی مشخص شده‌اند.
رئیس اداره جنگلداری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی گفت: ۲۵ هزار هکتار از این عرصه جنگل‌های طبیعی استان، ناحیه رویشی هیرکانی است که در منطقه جوزک و چخماقلو واقع است و گونه اصلی گیاهی این منطقه جنگلی بلوط است.
وی همچنین عنوان کرد: ۴۰۰ هزار هکتار دیگر از عرصه جنگل‌های طبیعی استان ناحیه رویشی ایرانی - تورانی است که از شهرستان سملقان شروع می‌شود تا دامنه‌های جنوب شهرستان فاروج ادامه دارد.
عسگری افزود: گونه اصلی درختان این عرصه جنگلی استان درختان اُرس است که قانون‌گذار مبتنی بر اهمیت ذخیره ژنتیکی آن، این‌گونه درختی را ممنوع القطع اعلام کرده است.
وی در ادامه با تصریح بر این مطلب که عالی‌ترین درجه اکوسیستم به لحاظ پوشش گیاهی، جنگل است، اظهار کرد: در استان، مطالعات طرح‌های جنگلداری در قالب حفاظت، قرق، احیا، بهره‌برداری و توسعه انجام شده‌اند.
این مسئول خاطرنشان کرد: از ۴۲۵ هزار هکتار عرصه جنگل‌های طبیعی استان برای حدود ۱۲۰ هزار هکتار آن طرح جنگلداری تهیه شده‌اند که اُرس نیز مشمول این طرح است.
وی بیان کرد: این طرح جنگلداری در قالب حفاظت، قرق، احیا، بهره‌برداری و توسعه انجام می‌شوند تا اکوسیستم زنده نگه داشته شوند.
درعین‌حال، عسگری خاطرنشان کرد: تمامی عرصه جنگل‌های طبیعی استان تحت حفاظت هستند و بهره‌برداری از چوب‌های آن قانونی نیست.
وی عنوان کرد: تاکنون اداره کل منابع طبیعی استان در راستای حفاظت از عرصه جنگل‌های طبیعی استان اقداماتی را انجام داده است.
پیامدهای کمبود نیروهای حفاظتی
رئیس اداره جنگلداری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: از جمله اینکه مأموران حفاظتی این اداره کل عرصه‌های موردنظر را سرکشی و مراقبت می‌کنند هرچند که عرصه گسترده است؛ اما تعداد نیروهای حفاظتی در حد استاندارد تعریف شده، نیستند.
وی گفت: کمبود تعداد نیروهای حفاظتی خلأها و پیامدهایی را نیز به دنبال دارد.
بااین‌وجود، عسگری به برگزاری دوره‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی برای جوامع محلی برای حفاظت و مراقبت از عرصه‌های جنگلی استان نیز اشاره کرد و گفت: این دوره‌ها هر ساله برای آنان برگزار می‌شوند.
وی همچنین افزود: به این جوامع محلی آبگرمکن و پنل‌های خورشیدی تحویل شده‌اند همچنین سوخت‌رسانی نیز انجام می‌شود که نیاز آنها به تأمین چوب به حداقل رسیده است.
علاوه بر این، این مسئول خاطرنشان کرد: با این اقدامات انجام شده، شاهد هستیم که در استان قطع درختان و قاچاق چوب به‌صورت سازمان‌یافته رخ نمی‌دهد و قطع درختی نیز صورت‌گرفته باشد به‌صورت محدود بوده که تحت‌تأثیر بیکاری و گران‌شدن قیمت چوب بوده است.
بااین‌وجود، وی یادآور شد: مبادی ورودی و خروجی استان تحت نظارت و کنترل فراجا استان است.
درعین‌حال، رئیس اداره جنگلداری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی در بخش دیگری از سخن خود با اشاره به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها در سطح کشور و استان اظهار کرد: در این شرایط پیش‌آمده با مسئله تأمین نیاز چوب صنایع نیز مواجه هستیم.
وی خاطرنشان کرد: دکوراسیون و صنعت همواره به چوب نیاز داشته‌اند درحالی‌که منابع تأمین چوب نیز محدود هستند.
عسگری یادآور شد: همان‌طور که سازمان منابع طبیعی کشور بهره‌برداری از جنگل‌های شمال کشور را در قالب طرح تنفس جنگل‌های شمال کشور را ممنوع کرد، بااین‌وجود، برای پاسخگویی به تأمین نیاز چوب واحدهای صنعتی اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت در سطح کشور همچنین اجرای طرح زراعت چوب با کاشت درختان سریع‌الرشد در دستور کار قرار دارد.
وی بیان کرد: رویکرد اجرای طرح زراعت چوب در دو زمینه شامل کاشت درختان صنوبر در زمین‌های ملی مستعد با بهره‌گیری از آب خاکستری همچنین کاشت درختان در زمین‌های مستثنیات کشاورزان تعریف شده است.
استقبال از اجرای طرح زراعت چوب
این مسئول گفت: باتوجه‌به اینکه در استان اجرای طرح زراعت چوب در زمین‌های مستثنیات با استقبال کشاورزان روبرو شده است، در سال گذشته ۲۰۰ هزار اصله نهال صنوبر به‌صورت رایگان میان متقاضیان توزیع شد.
وی همچنین افزود: در سال گذشته ۸۶۶ اصله نهال از گونه‌های مختلف میان متقاضیان توزیع شد.
بااین‌وجود، عسگری خاطرنشان کرد: در استان اجرای طرح زراعت چوب در زمین‌های ملی مستعد استان انجام نشده است درحالی‌که برای اجرای آن در شهرستان‌های سماقان، بجنورد و اسفراین طرح تهیه شده است.
وی افزود: مشکل تأمین آب خاکستری از مهم‌ترین علل اجرایی‌نشدن طرح زراعت چوب در زمین‌های ملی استان بوده است.
درعین‌حال، رئیس اداره جنگلداری و جنگل‌کاری اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی خواستار شد: اعتبار مالی اجرای طرح زراعت چوب و طرح ملی کاشت درختان از سوی دولت تأمین شود تا بتوانیم پاسخگوی تأمین نیاز نهال کشاورزان باشیم.
نتیجه‌گیری: باتوجه‌به اینکه زنگ خطر برای خراسان شمالی به صدا درآمده است، اما نکته قابل کامل این است که این خبر ناگوار اهمیت و لزوم اجرای صحیح طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت همچنین اجرای طرح زراعت چوب توسط بخش خصوصی را گوشزد می‌کند.
باید این واقعیت را بپذیریم که هرچند دکوراسیون و صنعت برای ادامه حیات خود به تأمین چوب هم نیاز دارد، درعین‌حال، اقتصاد و اشتغال نیز به وجود این صنایع نیازمند است، بنابراین مسئولان اجرایی بیش از گذشته باید نسبت به حل مسائل پیشروی اجرای طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت و اجرای طرح زراعت چوب در زمین‌های ملی توسط بخش خصوصی متمرکز و معطوف شوند که از آن جمله باید دغدغه‌های تأمین اعتبار مالی، پرداخت تسهیلات و تأمین آب خاکستری برای اجرای این طرح‌ها رفع شوند.
هرچند که در این شرایط مالی خزانه دولت نمی‌توان انتظار معجزه داشت؛ اما به‌هرحال در حد توان باید گره‌هایی را گشود.