به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ اگر تا سال گذشته خرید پسته نماد ثروت به حساب می‌آمد، امسال جایگاه این میوه لوکس به مغز بادام درختی رسیده است؛ بنا بر گزارش مرکز آمار، قیمت پسته نسبت به سال گذشته تنها ۸.۹ درصد رشد داشته است، در حالی که مغز گردو با افزایش ۲۸.۸ درصدی و مغز بادام درختی با رشد ۳۳.۳ درصدی، سهم بیشتری از افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند.
بر اساس آمار رسمی، پسته به طور میانگین با قیمت کیلویی ۸۲۴ هزار و ۳۱۲ تومان عرضه می‌شود. همچنین مغز گردو با قیمت ۶۹۳ هزار و ۷۵۶ تومان و مغز بادام درختی با مبلغ ۷۴۱ هزار و ۵۵۷ تومان معامله می‌شوند. جدول زیر این تغییرات را مقایسه می‌کند:
| نوع آجیل | بهمن ۱۴۰۲ | بهمن ۱۴۰۳ | درصد افزایش قیمت |
|---|---|---|---|
| مغز گردو | ۵۳۸ هزار تومان | ۶۹۳ هزار تومان | ۲۸.۸ |
| پسته | ۷۵۷ هزار تومان | ۸۲۴ هزار تومان | ۸.۹ |
| مغز بادام درختی | ۵۵۶ هزار تومان | ۷۴۱ هزار تومان | ۳۳.۳ |
قیمت مغزیجات در بازار خرده‌فروشی
بررسی‌های میدانی راه دانا، نشان می‌دهد که قیمت دیگر اقلام آجیل نیز به شدت افزایش یافته است. به عنوان مثال، بسته دو کیلوگرمی بادام هندی شور به قیمت چهار میلیون و ۵۶۷ هزار تومان در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود. همچنین بسته یک کیلوگرمی مغز فندق بوداده سه میلیون و ۴۲۲ هزار تومان به فروش می‌رسد. برای خرید بسته دو کیلوگرمی بادام زمینی نمکی نیز باید مبلغ یک میلیون و ۴۴۰ هزار تومان پرداخت کرد.
دلایل و تبعات گرانی محصولات کشاورزی و آجیل در آستانه نوروز
افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل؛ عاملی برای گرانی بیشتر: رشد مداوم قیمت نهاده‌های کشاورزی نظیر کود و سموم، همراه با افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، فشار زیادی را بر بازار کشاورزی وارد کرده است. این عوامل به‌تنهایی تأثیر چشمگیری در افزایش قیمت محصولات کشاورزی داشته و شرایط را برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان دشوارتر کرده است.
صادرات بی‌رویه و کمبود عرضه داخلی: صادرات بدون برنامه برخی محصولات استراتژیک داخلی، مانند پسته، باعث کاهش عرضه این محصولات در بازار داخلی شده است. این وضعیت در کنار افزایش تقاضا به گرانی دامن زده است. اتفاق مشابهی نیز در مورد سیب‌زمینی رخ داده که در نهایت منجر به واردات این محصول از پاکستان شد.
نقش نظارت ضعیف در مدیریت بازار: نبود نظارت کافی از سوی دولت و حمایت کم از تولیدکنندگان داخلی، به تشدید مشکلات بازار منجر شده است. دلالان با بهره‌برداری از این ضعف، سهم زیادی در افزایش قیمت محصولات از جمله آجیل داشته‌اند. این در حالی است که تلاش‌های دولت برای تنظیم بازار از طریق توزیع محدود آجیل، نتوانسته پاسخگوی تقاضای بالای شب عید باشد.
تقاضای فزاینده در آستانه نوروز: با نزدیک شدن به ایام نوروز، تقاضای مردم برای خرید آجیل و محصولات کشاورزی به شدت افزایش پیدا می‌کند. این تقاضای فصلی در کنار کمبود عرضه، روند صعودی قیمت‌ها را سرعت بخشیده و بازار را به چالش کشیده است.
افزایش قیمت آجیل در سایه رکود بازار
با وجود رکود شدید در بازار آجیل و خشکبار، قیمت‌ها همچنان در حال افزایش‌اند. براساس گزارش‌های رسمی، گروه خشکبار در بهمن‌ماه با تورم ماهانه ۷.۸ درصد، یکی از بالاترین نرخ‌های تورم بین اقلام خوراکی را ثبت کرده است.
طی سه سال گذشته، افزایش نرخ تورم باعث شده قیمت برخی از اقلام آجیل، به‌ویژه مغزیجات، به بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در هر کیلو برسد. برای مثال، پسته اکبری در هفته اول اسفندماه با قیمت ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان فروخته شد که نسبت به سال گذشته افزایش ۳۰۰ هزار تومانی را نشان می‌دهد. قیمت هر کیلو فندق خام با پوست نیز در عمده‌فروشی‌ها ۷۶۰ تا ۸۲۰ هزار تومان بوده و در خرده‌فروشی‌های سطح شهر به ۹۷۰ هزار تا ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان می‌رسد.
| نوع محصول | قیمت عمده‌فروشی (تومان) | قیمت خرده‌فروشی (تومان) | افزایش قیمت نسبت به سال گذشته |
|---|---|---|---|
| پسته اکبری | - | ۱,۳۰۰,۰۰۰ | ۳۰۰,۰۰۰ |
| فندق خام با پوست | ۷۶۰,۰۰۰ تا ۸۲۰,۰۰۰ | ۹۷۰,۰۰۰ تا ۱,۱۰۰,۰۰۰ | - |
| آجیل چهارمغز شور تبریز | - | ۱,۶۵۰,۰۰۰ | - |
| آجیل مجلسی شور تبریز | - | ۱,۳۰۰,۰۰۰ | - |
بررسی فروشگاه‌های اینترنتی و بازار نشان‌دهنده افزایش چشمگیر قیمت‌هاست. برای مثال، آجیل چهارمغز شور تبریز اکنون با قیمت کیلویی ۱ میلیون و ۶۵۰ هزار تومان عرضه می‌شود، در حالی که آجیل مجلسی شور تبریز به ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسیده است.
افزایش قیمت ارز، به‌ویژه برای اقلام وارداتی، فشار مضاعفی بر قیمت تمام‌شده این محصولات وارد کرده است. از سوی دیگر، خشکسالی و کم‌آبی در سال‌های اخیر منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی مانند پسته و بادام شده، که این عامل نیز نقش بسزایی در افزایش قیمت‌ها ایفا کرده است.
گزارش کارشناسان بازار آجیل؛ دلایل گرانی و تحلیل وضعیت بازار
بر اساس اظهارات کارشناسان و فعالان بازار آجیل، افزایش نرخ ارز تأثیر مستقیمی بر قیمت اقلام وارداتی نظیر بادام هندی، بادام کاغذی و مغز بادام خارجی داشته است. این تغییرات به صورت غیرمستقیم بر محصولات داخلی مانند پسته، تخمه کدو، تخمه شور، مغز فندق و بادام ایرانی نیز اثرگذار بوده و موجب کاهش توان خرید مصرف‌کنندگان و رکود نسبی بازار شده است.
به گفته رئیس اتحادیه آجیل، خشکبار و خواربار، کاهش قدرت خرید خانوارها باعث شده است که الگوی مصرف تغییر پیدا کند. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل محدودیت‌های اقتصادی، تمرکز خرید خود را به کالاهای اساسی نظیر مرغ، گوشت، برنج و میوه محدود کرده‌اند. این امر باعث کاهش حجم آجیل در سفره‌های نوروزی شده است.
کارشناسان تصریح کرده‌اند که با وجود افزایش قیمت‌ها، در تأمین آجیل و خشکبار در سطح بازار مشکلی وجود ندارد. عرضه به اندازه کافی انجام می‌شود و کمبود خاصی مشاهده نمی‌شود.
فعالان بازار تأکید دارند که نظارت بر قیمت‌ها به صورت مستمر در حال انجام است. به گفته آنان، مصرف‌کنندگان می‌توانند تخلفات را از طریق شماره‌های نظارتی گزارش دهند. همچنین، اقدامات کنترلی به منظور جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی در جریان است.
رئیس اتحادیه خاطرنشان کرد که با توجه به افزایش قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید، احتمال رشد مجدد قیمت‌ها در روزهای پایانی سال پایین است. بازار در کوتاه‌مدت شرایط ثبات نسبی را تجربه می‌کند، مگر آنکه عوامل غیرمنتظره‌ای بر آن تأثیرگذار باشند.
کارشناسان اظهار داشته‌اند که قیمت محصولات خشکبار به عواملی مانند کیفیت، میزان تولید، هزینه‌های فرآوری و بسته‌بندی و نوسانات نرخ ارز بستگی دارد. به عنوان مثال، پسته بسته به کیفیت آن با قیمتی بین ۴۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان عرضه می‌شود. همچنین، مغز بادام ایرانی به دلیل ویژگی‌هایی مانند تردی و طعم مطلوب، با قیمتی معادل ۸۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
بادام هندی که عمدتاً وارداتی است، به شدت تحت تأثیر نرخ ارز قرار گرفته و در حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. خرمای پیارم بین ۴۵۰ تا ۵۵۰ هزار تومان، برگه زردآلو در بازه ۴۵۰ تا ۶۵۰ هزار تومان و آلوچه تبریزی با قیمتی معادل ۲۸۰ هزار تومان به بازار عرضه می‌شوند. تغییرات قیمت این محصولات به عوامل مختلفی مانند تولید سالانه، شرایط اقلیمی و هزینه‌های حمل‌ونقل بستگی دارد.
کاهش توان خرید و حذف آجیل از سفره‌های شب عید
با توجه به افزایش قیمت‌ها، بسیاری از خانواده‌ها به دلیل محدودیت‌های اقتصادی مجبور شده‌اند آجیل را از لیست خرید شب عید خود حذف کنند. این تغییر در رفتار مصرفی به وضوح بازتاب‌دهنده تأثیرات فشار اقتصادی بر اقشار مختلف جامعه است.
اگرچه دولت تلاش کرده است با توزیع آجیل تنظیم بازاری قیمت‌ها را کنترل کند، اما عرضه این محصولات برای پاسخگویی به تقاضای بالای شب عید کافی نبوده است. همین مسئله باعث شده است که قیمت‌ها همچنان افزایش یابند و آجیل به کالایی لوکس تبدیل شود که تنها اقشار مرفه توانایی خرید آن را دارند.
با ادامه این روند، احتمال می‌رود که در روزهای آینده نیز شاهد افزایش مجدد قیمت‌ها باشیم و بازار آجیل همچنان با رکود دست‌وپنجه نرم کند. در صورت عدم تغییر شرایط موجود، نوروز امسال برای بسیاری از خانواده‌ها بدون آجیل سپری خواهد شد.
به گزارش راه دانا، تعیین قیمت دقیق آجیل شب عید به دلیل تفاوت در کیفیت مغزهای موجود، امکان‌پذیر نیست. انواع مختلف آجیل با قیمت‌های متفاوت عرضه می‌شوند و این تنوع قیمتی ناشی از عوامل متعددی است.
۱. افزایش نرخ ارز و تأثیر آن بر مواد اولیه وارداتی: بخش قابل توجهی از آجیل‌های موجود در بازار، نظیر بادام، پسته و گردو، وارداتی هستند. با افزایش نرخ ارز، هزینه تمام‌شده این محصولات نیز به‌طور چشمگیری افزایش یافته و قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار داده است.
۲. سوداگری و احتکار؛ معضل همیشگی بازار شب عید: در آستانه نوروز، برخی سوداگران با احتکار آجیل، به گران‌فروشی این محصولات دامن می‌زنند. این رفتار نامناسب باعث تشدید گرانی در بازار و کاهش دسترسی اقشار مختلف به آجیل شده است.
۳. خشکسالی و کاهش تولید داخلی آجیل: خشکسالی‌های اخیر، تولید آجیل‌های داخلی نظیر پسته، فندق و گردو را کاهش داده است. این مسئله به کمبود عرضه در بازار منجر شده و به افزایش قیمت‌ها سرعت بخشیده است.
۴. افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل: هزینه‌های سوخت، دستمزد نیروی کار و سایر هزینه‌های جانبی تولید، فشار بیشتری بر تولیدکنندگان وارد کرده است. این عوامل در کنار افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، به افزایش قیمت نهایی آجیل در بازار منتهی شده است.
راهکارهایی برای مقابله با گرانی آجیل شب عید
آجیل به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگی ایران اهمیت ویژه‌ای دارد و گرانی آن نگرانی‌هایی را در بین مردم ایجاد کرده است. با آگاهی از دلایل این گرانی و اتخاذ راهکارهای مسئولانه، می‌توان این چالش را مدیریت کرد. خرید مسئولانه، حمایت از بازارهای داخلی و کاهش وابستگی به واردات از جمله اقداماتی است که می‌تواند به تقویت بازار آجیل و کاهش قیمت‌ها کمک کند.