به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «صاحب نیوز»؛ هر روز هزاران مطلب، پادکست، کتاب و ویدیو در مورد تربیت کودک و کشف استعدادهای او در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر می‌شود. از «پرورش ذهن خلاق در سه‌سالگی» گرفته تا «ضرورت آموزش ریاضی پیشرفته قبل از دبستان»؛ والدینی که قصد دارند نقش خود را مسئولانه ایفا کنند، با انبوهی از توصیه‌ها مواجه می‌شوند که اغلب متضاد، پرهزینه و گاه غیرواقعی‌اند. در چنین فضایی، اضطراب جای آرامش را می‌گیرد و والدین ناخواسته وارد رقابتی فرسایشی برای موفقیت تحصیلی فرزندانشان می‌شوند، بی‌آن‌که بدانند آیا این مسیر با نیازها و توانایی‌های واقعی کودکشان همخوان است یا نه.

در ایران، با ویژگی‌های خاص فرهنگی، اقتصادی و آموزشی، این چالش شکل خاص‌تری به خود گرفته است. فشارهای اجتماعی، مقایسه‌های مداوم، تبلیغات پرزرق‌ و برق مؤسسات آموزشی و گسترش الگوهای غربی، والدین را به مسیری سوق داده که گاه با هویت بومی و دینی ما در تضاد قرار می‌گیرد. این گزارش تلاشی است برای بازگشت به یک نگاه متعادل و انسانی به استعداد کودکان، با بهره‌گیری از نظر دو کارشناس متخصص؛ یکی در حوزه روان‌شناسی کودک و دیگری در تربیت دینی.

کودکان پروژه نیستند!

دکتر نیلوفر شادرو، روانشناس کودک و مشاور خانواده، در گفتگو با صاحب نیوز گفت: یکی از آسیب‌های جدی در تربیت امروز، این است که کودک تبدیل به پروژه‌ای برای تحقق آرزوهای ناکام والدین شده است. والدین به‌ جای شناخت علاقه و توانایی فرزند، او را وارد مسیرهایی می‌کنند که بیشتر بازتاب اضطراب‌ها و کمبودهای خودشان است.

وی افزود: تمرکز صرف بر موفقیت تحصیلی، نمره بالا، کلاس‌های فوق‌برنامه و آزمون‌های استعدادسنجی، موجب می‌شود که ما به‌ جای رشد واقعی، با نوعی مصرف‌گرایی آموزشی مواجه شویم که نتیجه آن کودکانی خسته، بی‌انگیزه و گاهی افسرده به‌بار می‌آید.

شادرو در ادامه خاطرنشان کرد: استعدادیابی فرآیندی زمان‌بر، چندمرحله‌ای و وابسته به محیط است. ما باید محیط‌هایی متنوع، ایمن و بدون اضطراب برای تجربه کودک فراهم کنیم. بازی، گفت‌وگو، فرصت آزمون‌وخطا، و شناخت تدریجی تمایلات او از مسیرهای صحیح استعدادیابی‌اند، نه صرفاً پر کردن فرم‌ها و شرکت در تست‌هایی که مبنای علمی یا روان‌سنجی کافی ندارند.

این روانشناس همچنین به تفاوت‌های فردی اشاره کرد و گفت: استعداد مثل اثر انگشت است؛ کاملاً منحصر به فرد. یک کودک ممکن است در طراحی مهارت داشته باشد و دیگری در برقراری ارتباط اجتماعی. هرگونه مقایسه با دیگر کودکان، نقض ماهیت واقعی استعداد است.

تربیت بر پایه فطرت، نه رقابت

حجت‌الاسلام یدالله عباسی، کارشناس حوزه تربیت اسلامی، نگاه دین را به مقوله استعداد، نگاهی مبتنی بر کرامت انسانی و فطرت می‌داند.

وی در این باره گفت: در نگاه اسلامی، هر انسانی با مجموعه‌ای از استعدادهای بالقوه متولد می‌شود که باید در محیطی سالم، آرام و متعادل شکوفا شود. قرآن کریم تأکید می‌کند که خداوند انسان را احسن‌التقویم آفریده، یعنی با آمادگی‌های متنوع و ارزشمند.

این کارشناس دینی افزود: تربیت دینی تأکید دارد که نباید کودک را با فشار و رقابت از مسیر فطری‌اش منحرف کرد. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: فرزندان خود را بر اساس زمانه‌شان تربیت کنید. این یعنی شناخت اقتضائات روانی، اجتماعی و فردی کودک.

عباسی با اشاره به تبلیغات و فضای آموزشی امروز گفت: بسیاری از آن‌چه تحت عنوان استعدادیابی مطرح می‌شود، تقلیدی از الگوهای بیرونی است. این تقلید، بدون توجه به ارزش‌ها و زمینه‌های فرهنگی، ممکن است منجر به سردرگمی و حتی آسیب شود. دین تأکید دارد که تربیت باید تدریجی، با محبت، و متناسب با رشد فردی باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: والدین اگر آرامش نداشته باشند، نمی‌توانند فرزند آرام تربیت کنند. اولین گام در کشف استعداد کودک، پذیرش خودِ کودک است. نه تصویری آرمانی که جامعه یا اطرافیان ترسیم کرده‌اند.

بازگشت به کودک، دوری از هیاهو

سخنان دکتر شادرو و حجت‌الاسلام عباسی هر دو به نقطه‌ای مشترک می‌رسند: کودک را باید آن‌گونه که هست شناخت، نه آن‌گونه که می‌خواهیم یا از ما انتظار دارند. روان‌شناس از منظر علمی بر تفاوت‌های فردی، آرامش محیط و فرصت تجربه تأکید دارد و کارشناس دینی بر فطرت، تربیت تدریجی و پرهیز از تقلید کورکورانه. هر دو هشدار می‌دهند که فشار بیرونی، رقابت، و نگاه یکسان‌ساز، می‌تواند استعداد را نه‌تنها شکوفا نکند، بلکه سرکوب نیز بکند.

از این رو، والدین ایرانی نیازمند نوعی بازتعریف نقش خویش‌اند؛ آن‌ها نباید مجری انتظارات نظام آموزشی یا فضای رسانه‌ای باشند، بلکه باید همراه و راهنمای رشد درونی کودک خود باشند. تفاوت نگاه علمی و دینی در زبان و ابزار است، اما هدف هر دو، پرورش انسانی متعادل، کنجکاو و سالم است.

راهی روشن در دل تاریکی اطلاعات

در جهانی که هر روز صدها نظریه، روش و کارگاه تربیتی ارائه می‌شود، شاید مهم‌ترین وظیفه والدین، غربالگری و انتخاب درست باشد. برای این انتخاب، باید به شناختی عمیق‌تر از خود و فرزند رسید. انتخاب منابع معتبر، گفتگو با متخصصان واقعی، پرهیز از مقایسه و عجله، کلیدهای این مسیرند.

والدینی که خود را در نقش هدایت‌گر ببینند، نه در نقش مدیر پروژه، بیش از همه می‌توانند استعداد کودک را بشناسند. هیچ نیازی نیست که کودک همه چیز را بلد باشد؛ کافی است چیزی را با علاقه یاد بگیرد و در آن رشد کند. این رشد، اگر از درون بجوشد، پایدارتر و سالم‌تر خواهد بود.

در نهایت، کودک شما یک انسان یگانه است؛ نه نسخه‌ای از فرزندان دیگر، نه تابلویی برای نمایش توانایی شما، و نه محصول کار تبلیغاتی یک مؤسسه. او، اگر به رسم خودش دیده و شنیده شود، استعداد خود را بی‌نیاز از فشار، آشکار خواهد کرد.