به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری «هشتدی» هنر دستی و به تعبیر امروزی صنعت دستی با فرهنگ و هویت ایرانی عجین شده است. هنر دستی امروز فقط یک هنر نیست؛ بلکه صنعتی اشتغالزا، اقتصادمحور و سودآفرین است و زندگیبخش عظیمی از جامعه از طریق صنایعدستی میگذرد.
حصیربافی، یکی از قدیمیترین صنایعدستی ایران و جهان است که ریشه در فرهنگ و تاریخ بسیاری از جوامع دارد که از جهات مختلف دارای ارزش و اهمیت است.
حصیری هنری ریشهدار و مولد
حصیربافی میتواند منبع درآمد قابل توجهی برای بسیاری از افراد، به ویژه در مناطق روستایی و کمبرخوردار، باشد. فروش محصولات حصیری میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی خانوادهها و جوامع کمک کند. این صنعت میتواند فرصتهای شغلی ایجاد کرده و به توسعه اقتصادی مناطق روستایی کمک کند.
اما از جنبه فرهنگی هم میتوان به آن پرداخت، حصیربافی بخشی از میراث فرهنگی و هویت بسیاری از جوامع است. طرحها و سبکهای مختلف حصیربافی، نشاندهنده تنوع فرهنگی و هنری مناطق مختلف است. حفظ و توسعه این هنر، به حفظ و انتقال فرهنگ و سنتهای محلی کمک میکند.
از جنبه زیستمحیطی میتوان به آن نگریست؛ در بسیاری از موارد، حصیربافی از مواد طبیعی و تجدیدپذیر مانند نی، بامبو و برگ درختان استفاده میشود، این امر میتواند به حفظ محیطزیست و کاهش وابستگی به مواد مصنوعی کمک کند. البته باید توجه داشت که برداشت بیرویه از منابع طبیعی میتواند به محیطزیست آسیب بزند.
و اما صنعت حصیربافی با چالشهای متعددی روبرو است که از مهمترین آنها میتوان به رقابت با محصولات مصنوعی، مشکلات بازاریابی و فروش، عدم دسترسی به مواد اولیه با کیفیت، عدم حمایت دولتی کافی، عدم برندسازی و طراحی نوین و کمبود نیروی کار ماهر اشاره کرد.
صنایعدستی، بخش مهمی از اقتصاد بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه، را تشکیل میدهند. حصیربافی به عنوان بخشی از صنایعدستی، میتواند نقش مهمی در اقتصاد ایفا کند، به شرطی که چالشهای پیش روی آن حل شوند. برای توسعه اقتصاد صنایعدستی به ویژه در حوزه حصیربافی، نیاز است که حمایتهای مالی و اعتباری، آموزش و توسعه مهارتها، بازاریابی و فروش، برندسازی و طراحی نوین، حمایت از تولیدکنندگان و ایجاد زیرساختها صورت گیرد. حصیربافی صنعتی ارزشمند از نظر فرهنگی، اقتصادی و زیستمحیطی است که با چالشهای مختلفی مواجه است. رفع این چالشها و حمایت از این صنعت، میتواند به توسعه اقتصادی مناطق روستایی، حفظ میراث فرهنگی و ایجاد فرصتهای شغلی کمک کند.
فشتکه روستایی از جنس حصیر
روستای فشتکه در شهرستان خمام استان گیلان، به عنوان روستای ملی حصیربافی شناخته میشود و از این حیث اهمیت ویژهای دارد.
فشتکه به دلیل پیشینه طولانی در تولید محصولات حصیری و حفظ این هنر سنتی، به عنوان روستای ملی حصیربافی انتخاب شده است. این انتخاب نشاندهنده اهمیت این روستا در حفظ و اشاعه این هنر اصیل ایرانی است.
محصولات حصیری فشتکه شامل انواع سبد، زنبیل، زیرانداز، کلاه، ظروف تزیینی و کاربردی و … است که از مواد اولیهای نظیر گالی (ساقه نی)، ترکه و چوب تهیه میشوند، تنوع محصولات و کیفیت بالای آنها، شهرت این روستا را افزایش داده است.
بانوان خط مقدم حصیربافی
زنان و بانوان فشتکهای نقش اصلی را در تولید حصیر دارند. آنها با مهارت و خلاقیت خود، محصولات متنوع و زیبایی را تولید میکنند که نهتنها نیازهای مردم محلی را برآورده میکند، بلکه به بازارهای داخلی و خارجی نیز عرضه میشود.
حصیر فشتکه معمولاً با طرحها و نقشهای سنتی و بومی منطقه بافته میشود. استفاده از رنگهای طبیعی و مواد اولیه مرغوب، به زیبایی و دوام محصولات میافزاید.
حصیرنشینی اقتصاد یک روستا در گیلان
حصیربافی منبع درآمد اصلی بسیاری از خانوارهای فشتکهای است. این هنر سنتی، فرصتهای شغلی فراوانی را برای زنان و مردان روستایی ایجاد کرده و به رونق اقتصادی منطقه کمک شایانی کرده است.
اینطور به نظر میرسد فشتکه هم مانند سایر مناطق حصیربافی با چالشهایی نظیر رقابت با محصولات صنعتی، کمبود مواد اولیه مرغوب، مشکلات بازاریابی و فروش، نیاز به نوآوری در طرح و تولید و عدم حمایتهای کافی مواجه است.
ایجاد بازارهای مناسب برای فروش محصولات، آموزش و ارتقای مهارتها، حمایت از تولیدکنندگان از طریق تسهیلات مالی و اعتباری، برندسازی و بازاریابی، نوآوری در طرح و تولید با حفظ اصالت میتواند راهکار مناسبی جهت حفظ و توسعه حصیربافی در فشتکه باشد.
فشتکه به عنوان روستای ملی حصیربافی، میتواند جاذبههای گردشگری ویژهای را برای جذب گردشگران فراهم کند. بازدید از کارگاههای حصیربافی، شرکت در کارگاههای آموزشی و خرید محصولات حصیری میتواند تجربههای منحصربهفردی را برای گردشگران ایجاد کند.
روستای فشتکه خمام، با داشتن پیشینه تاریخی در حصیربافی و به عنوان روستای ملی حصیربافی، جایگاه ویژهای در این هنر سنتی دارد. حفظ و توسعه این هنر، نیازمند حمایت همهجانبه از تولیدکنندگان، بازاریابی مناسب و نوآوری در تولید است.
آموزش نسل به نسل حصیربافی در خمام
معصومه شهدی گلشنی بانوی هنرمند حصیربافی روستای فشتکه خمام در گفتگو با خبرنگار «هشتدی»، با اشاره به پیشینه و تاریخچه این صنعت دستی اظهار کرد: حصیربافی هنر ریشهدار و دارای هویت روستای فشتکه است.
این بانوی هنرمند خمامی که حصیربافی را مادرش آموخته است، میگوید: فنون حصیربافی در فشتکه نسل به نسل منتقل میشود و زنان روستا نقش محوری در حفظ و احیای این هنر دستی ایفا میکنند.
شهدی گلشنی با اشاره به اهمیت نوآوری و ایدهپردازی در حصیربافی اضافه کرد: خلق طرحهای نو و بهروزرسانی در محصولات منجر به رونق بازار حصیر میشود.
وی با اشاره به محصولات حصیر در فشتکه افزود: تولید انواع جای نان، سجاده، برنج، لباس و دیگر محصولات حصیری در فشتکه مورد توجه است.
این بانوی هنرمند خمامی که در نمایشگاههای محصولات صنایعدستی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده، میگوید: حضور در نمایشگاههای صنایعدستی در مناطق مختلف، یک نوع تبادل اندیشه و اطلاعات است.
شهدی گلشنی با اشاره به کسب مقام برتر در نمایشگاه صنایعدستی بلاروس بیان کرد: استقبال خارجیها از تنوع محصولات صنایعدستی و حصیربافی فشتکه خمام در نمایشگاهها بسیار جالب بود.
وی با بیان اینکه کیفیت کار حصیربافی بسیار اهمیت دارد، افزود: محصولات حصیربافی را از تولید به مصرف عرضه میکنیم و با توجه کیفیت خوب محصولات، بازار فروش خوبی داریم.
حصیربافی هنری آرامشبخش
این بانوی حصیرباف گیلانی با اشاره به آموزش نسل به نسل این هنر دستی گفته؛ تا زمانی که توان و نفس دارم آموزش و تولید حصیربافی را دنبال میکنم و به آن عشق میورزم.
شهدی گلشنی که اقتصاد و درآمد خانوادهاش با تولید و فروش حصیر میگذرد، میگوید: اقتصاد اکثر اهالی فشتکه خمام – روستای ملی حصیربافی – بر پایه این هنر دستی استوار است.
وی با بیان اینکه حصیربافی لذتبخش و آرامشدهنده است، افزود: نظم و بینظمی تار و پودهای حصیر، روح و روان آرامش میدهد.
حصیربافی فشتکه جهانی شود
هنرمند حصیربافی روستای فشتکه با بیان اینکه در تأمین مواد اولیه حصیر مشکلی وجود ندارد، گفت: وجود نیزارهای فراوان در پهنه آبی تالاب بینالمللی انزلی تأمین مواد اولیه حصیربافی را تسهیل بخشیده است.
شهدی گلشنی با اشاره به فعالیت سه نسل مادربزرگ، مادر و دختر در حصیربافی بیان کرد: حصیربافی در فشتکه علاقهمندان فراوانی دارد و معمولاً خانوادهها از سه نسل مادربزرگ، مادر و دختر این حرفه را فرا میگیرند.
وی با بیان اینکه بازار حصیر در خمام و فشتکه داغ است، افزود: ارائه تولیدات با کیفیت، به بازار حصیر دوام میبخشد.
این بانوی هنرمند خمامی با اشاره به ثبت ملی حصیربافی فشتکه بیان کرد: ثبت جهانی حصیربافی فشتکه یک مطالبه جدی است.
شهدی گلشنی با اشاره به دستاوردهای جهانی شدن حصیربافی فشتکه اضافه کرد: حصیر فشتکه قابلیت جهانی شدن دارد و اگر این کار صورت بگیرد صنعت هنرهای دستی و گردشگری روستا رونق میگیرد.
وی با بیان اینکه واسطهها حصیربافی فشتکه حذف میشوند، افزود: روند فروش محصولات حصیربافی فشتکه خمام از تولید به مصرف است.
تولیدات حصیربافی بهروزرسانی شود
مهسا صبوری بانوی هنرمند حصیربافی روستای فشتکه خمام در گفتگو با «هشتدی»، با اشاره به قابلیتهای حصیربافی در خمام اظهار کرد: تنوع محصولات در حصیربافی بسیار مهم است و تلاش میکنیم این هنر دستی را از سنتی بودن خارج کنیم و به آن طرح و رنگ تازه دهیم.
وی با بیان اینکه تولیدات حصیربافی بهروزرسانی شود، افزود: حصیر باید جای جای زندگی افراد کاربرد داشته باشد، از جای سبزی و خوراکیها گرفته تا فضایی برای لباسها و منسوجات.
این بانوی هنرمند خمامی با بیان اینکه حصیر باید به مایحتاج خرید روزانه مردم تبدیل شود، گفت: رسانهها و خبرنگاران حصیر فشتکه را خوب معرفی کنند.
صبوری با بیان اینکه نقش زنان در حصیربافی بسیار پررنگ و اساسی است، گفت: در اکثر مناطق ایران به ویژه فشتکه خمام که حصیربافی رواج دارد، زنان نقش اصلی و مهم را در تولید این محصولات بر عهده دارند.
وی با اشاره به استعدادهای گیلان در حوزه هنرهای دستی به ویژه حصیربافی افزود: حصیربافی صنعت سنتی که نیازمند بهروزرسانی دارد و بسیاری از روستاهای گیلان قابلیت حصیربافی دارند که باید به آنها آموزش داد.
جذابیت حصیر برای نسل جوان
مانیسا جهانی که نسل سوم از خانواده حصیرباف خمامی است، میگوید: این حرفه را مادرش آموخته و بسیار علاقهمند است راه پیشینیان را ادامه دهد.
وی که سن زیادی هم ندارد، فنون مختلف حصیربافی را به خوبی از بر است و گفته؛ از الان تا زمانی که بزرگ میشوم باید حصیر ببافم و هیچوقت این هنر را کنار نمیگذارم.
احترام یک روستا به فشتکه
مریم دریانورد هنرمند حصیربافی روستای فشتکه خمام در گفتگو با خبرنگار «هشتدی»، اظهار کرد: حصیربافی را از پنجسالگی توسط مادرم آموختم و اکنون هم این هنر فاخر را به دختر پنجسالهام منتقل کردم.
وی با بیان اینکه حصیربافی فشتکه یک برند است، افزود: تقریباً تمام اهالی فشتکه حصیرباف هستند.
این بانوی هنرمند خمامی با بیان اینکه کار اصلی تولید حصیر به پای بانوان است، گفت: در بسیاری از موارد، زنان بخش اعظم کار تولید حصیر، از جمعآوری مواد اولیه تا بافت و تکمیل محصول نهایی را انجام میدهند.
به گفته دریانورد، مهارتهای ظریف و دقت بالای زنان، در تولید حصیر با کیفیت بالا، بسیار مؤثر است.
وی با بیان اینکه زنان نقش مهمی در انتقال مهارتها و دانش حصیربافی به نسلهای بعدی دارند، افزود: آنها این هنر را از مادربزرگها و مادران خود یاد گرفته و به دختران و نوههای خود آموزش میدهند و این سنت حفظ و انتقال دانش، برای بقای این هنر بسیار حیاتی است.
این بانوی هنرمند حصیربافی فشتکه خمام با اشاره به قابلیت طراحی و نوآوری بانوان بیان کرد: زنان در بسیاری از موارد، نقش خلاقانهای در طراحی و نوآوری در حصیربافی دارند، آنها با استفاده از رنگها، طرحها و تکنیکهای مختلف، محصولاتی متنوع و زیبا تولید میکنند.
بانوان محور حصیربافی در فشتکه
رقیه یوسفی بانوی حصیرباف گیلانی در گفتگو با خبرنگار «هشتدی»، اظهار کرد: زندگی ما از کودکی با حصیر عجین و گرهخورده است.
به گفته وی، هنر ارزشمند حصیربافی نسل به نسل در روستای ملی فشتکه خمام دست به دست میشود.
این هنرمند خمامی با اشاره به نقش بانوان در تحقق اقتصاد صنایعدستی به ویژه حصیربافی بیان کرد: درآمد حاصل از فروش حصیر، بخش مهمی از اقتصاد خانوادههای بسیاری از زنان را تشکیل میدهد و این امر به استقلال اقتصادی زنان کمک میکند و نقش مهمی در تأمین معاش خانواده دارد.
یوسفی با بیان اینکه حفظ و توسعه هنر حصیربافی، به حفظ هویت فرهنگی و سنتهای محلی کمک میکند، گفت: زنان به عنوان نگهبانان این هنر، نقش مهمی در انتقال میراث فرهنگی به نسلهای آینده دارند.
به گفته وی، زنان نقش بسیار حیاتی و کلیدی در هنر حصیربافی دارند و قدرشناسی و حمایت از زنان حصیرباف، برای حفظ و توسعه این هنر ارزشمند، بسیار ضروری است.
نهضت حصیربافی در فشتکه خمام
ماهور جهانگیری نوجوان حصیرباف خمامی در گفتگو با خبرنگار «هشتدی»، اظهار کرد: نسل نوجوان و جوان خمام و به ویژه روستای ملی فشتکه شیفته و عاشق حصیربافی هستند.
به گفته وی، در فشتکه نهضت حصیربافی در نسل جوان و نوجوان شکلگرفته و نسلی حصیرباف پرورشیافته است.
این نوجوان حصیرباف خمامی به تشریح مراحل جذاب حصیربافی پرداخت و اضافه کرد: در حصیربافی همه چیز از گیاه لی شروع میشود، این گیاه خودرو هست و دز پهنههای آبی و تالابی رشد میکند.
به گفته جهانگیری، از اواخر بهار تا اواخر تابستان فصل برداشت گیاه لی هست و پس از برداشت باید خشک و در مکان خشک نگهداری شود.
وی با اشاره به طرز استفاده از گیاه لی برای مصارف حصیربافی افزود: گیاه لی پس از انبارداری در زمان استفاده، باید دوباره خیس شود تا کیفیت لازم را برای حصیربافی داشته باشد.
این دختر حصیرباف خمامی همچنین گفته؛ پس از تهیه مواد اولیه (گیاه لی)، اقدام به تولید گیسهای سه رشتهای تا ۱۰ رشتهای میکنیم که هر کدام از اینها کارایی خودش را داد.
جهانگیری با بیان اینکه گیسهای حصیری رنگرزی میشود، گفت: برای اثبات رنگ در محصولات حصیری از سرکه و نمک استفاده میکنیم.
به نظر میرسد، ملیشدن حصیربافی فشتکه فرصتی ارزشمند برای بروز ظرفیتها و معرفی قابلیتهای حصیربافی این روستا بود که مورد اقبال و استقبال روستانشینان فشتکه و روستاهای اطراف خمام قرار گرفته و تقریباً تمام روستاییان از کودک خردسال گرفته تا افراد مسن، درگیر هنر حصیربافی هستند و بهنوعی اقتصاد و معیشت آنها با حصیر گرهخورده است، حال جهانی شدن حصیربافی این روستا یک مطالبه جدی است تا حصیربافان فشتکه برای معرفی این صنعت سنتی، پا را یک گام فراتر بگذارند که البته تحقق این امر مهم نیازمند رقابت یک سری الزامات است.