به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از یک دهه ثبات نسبی در ساختار، امروز در حال تجربه بزرگترین بازآرایی سازمانی خود است. کاهش معاونتها، تنزل جایگاه بخش قرآنی، ادغام بخشهای کلیدی فرهنگی و رسانهای، همسطحسازی دفتر و ادارهکل و ورود رسمی بنیادها به چارت، قدمهایی است که با شعار «چابکسازی» معرفی شده اما در نگاه کارشناسان، ریسک تضعیف حوزههای تخصصی را هم به دوش میکشد.
چارت پیشین وزارت ارشاد که از سال ۱۳۹۴ بدون تغییر باقی مانده بود، در تیرماه ۱۴۰۴ با مصوبه سازمان اداری و استخدامی کشور شکسته شد. این «جراحی» در حالی انجام شد که بسیاری معتقد بودند عمر ساختار قبلی به پایان رسیده و پاسخگوی مأموریتهای نوین نیست؛ با این حال، سرعت اجرا و حجم تغییرات، بحثهای جدی در محافل فرهنگی ایجاد کرده است.
کاهش معاونتها؛ ضربه به جایگاه قرآنی یا تمرکز ماموریتی؟
تعداد معاونتها از شش به پنج کاهش یافت. مهمترین حذف، «معاونت قرآن و عترت» بود که به «مرکز قرآن و عترت» با جایگاهی پایینتر تبدیل شد.
دولت این حرکت را تمرکز بر مأموریتهای کلانتر میخواند، اما منتقدان میگویند کاهش وزن نهادی بخش قرآنی میتواند پیامد بلندمدتی بر سیاستهای قرآنی کشور داشته باشد.
معاونت فرهنگی؛ ادغام و فشردگی ساختار
ساختار این معاونت پیشتر شامل سه دفتر و یک ادارهکل بود. اکنون ادارهکل مجامع، تشکلها و فعالیتهای فرهنگی با دفتر مطالعات و برنامهریزی ادغام شده و «ادارهکل مؤسسات و صنوف فرهنگی» جای آنها را گرفته است.
اگرچه این تغییر میتواند از نظر بروکراسی بهصرفه باشد، منتقدان نگرانند که ادغام، تخصصگرایی را کاهش و بار کاری را بیش از گذشته روی دوش محدود نیروها بگذارد.
معاونت رسانهای؛ ارتقای شکلی یا توانافزایی واقعی؟
ساختار جدید این معاونت سه ادارهکل و یک دفتر دارد؛ «دفتر تبلیغات» به ادارهکل ارتقا یافته است. منتقدان معتقدند تغییر نام و عنوان بدون ارتقای اختیارات، در عمل به بهبود چشمگیر در سیاستها و پشتیبانی رسانهای نخواهد انجامید.
معاونت هنری؛ تنزل جایگاهها و نگرانی اهالی هنر
تمام ساختارهای این معاونت از سطح ادارهکل به دفتر تنزل یافتهاند، از جمله ادارهکل هنرهای نمایشی. این تغییر با واکنش منفی برخی فعالان هنری روبهرو شده که آن را کاهش حمایت ساختاری و بودجهای برای هنرهای زنده میدانند.
برابری دفتر و ادارهکل؛ تغییر در سلسلهمراتب سنتی
در ساختار تازه، دفتر و ادارهکل همسطح هستند. دفتر علاوه بر اجرای مأموریتها، وظایف تحقیقاتی و آموزشی را نیز بر عهده دارد، در حالی که ادارهکل فقط بر اجرای مصوبات متمرکز است. این تغییر به گفته مسئولان برای شفافسازی نقشها و کاهش تداخل ماموریتی انجام شده، اما برخی کارشناسان میپرسند آیا این بازتعریف، مرز مسئولیتها را در عمل روشنتر میکند یا بر پیچیدگیها میافزاید.
بنیادها در ساختار رسمی؛ از شفافیت حقوقی تا چالش مدیریتی
دو نهاد مهم فرهنگی، یعنی بنیاد ملی پویانمایی و بنیاد فرهنگی و هنری رودکی، برای نخستینبار بهطور رسمی در چارت سازمانی وزارت ارشاد گنجانده شدهاند. ورود این نهادها میتواند شفافیت حقوقی ایجاد کند، اما مدیریت کارآمد آنها در چارچوب اداری تازه، بهخصوص در حوزه بودجه و نیروی انسانی، همچنان محل سوال است.
آزمون واقعی ساختار جدید؛ از کاغذ تا واقعیت
دولت چهاردهم از این تغییرات به عنوان «چابکسازی» یاد میکند، اما تجربه بازطراحیهای مشابه در دستگاههای دولتی نشان داده اگر فرآیندها و منابع همزمان اصلاح نشوند، نتیجه بیشتر به «سبکسازی» نزدیک میشود. آینده نشان خواهد داد این پوستاندازی، قدرت گرفتن ارشاد برای مواجهه با چالشهای فرهنگی است یا صرفاً تغییر آرایش روی کاغذ.