به گزارش خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ محسن پاکنژاد، وزیر نفت، پیشتر هرگونه تغییر قیمت سوخت را رد کرده بود، اما انتشار مصوبه هیئت وزیران در رسانهها، گمانهزنیها را برانگیخت. این مصوبه که در شهریور ۱۴۰۴ تصویب و در مهرماه ابلاغ شد، بر افزایش فاصله قیمتی بنزین و گاز طبیعی فشرده (CNG) تمرکز دارد تا مردم به سمت سوختهای جایگزین سوق یابند. با این حال، تکذیب غیررسمی از سوی شورای اطلاعرسانی دولت، ابهامات را بیشتر کرده است.
تکذیبهای ناکافی و ابهام در سهمیهبندی
علی احمدنیا، رئیس امور اطلاعرسانی دولت، در شبکه اجتماعی ایکس، ادعاهای افزایش قیمت را رد کرد و تأکید کرد دولت هیچ برنامهای برای این کار ندارد. اما عدم واکنش رسمی از سوی شرکت ملی پالایش و پخش، شایعات درباره کاهش سهمیه خودروها یا ایجاد نرخ سوم را زنده نگه داشته است. کارشناسان انرژی این تغییرات را گامی برای عدالت میدانند، اما منتقدان آن را پوششی برای گرانکردن سوخت بدون حمایت از اقشار ضعیف میبینند. رئیسجمهور مسعود پزشکیان نیز پیشتر به یارانهدهی ناعادلانه به مصرفکنندگان پرمصرف انتقاد کرده و گفته بود نباید بنزین ارزان به کسانی برسد که چند برابر مصرف میکنند.
مصرف بالا و نگرانیهای نمایندگان
آمارها نشان میدهد مصرف بنزین در تابستان ۱۴۰۴ به ۱۲.۵ میلیارد لیتر رسیده که رکوردی جدید است. پنج استان تهران، خراسان رضوی، فارس، اصفهان و کرمان بیش از ۴۰ درصد این مصرف را به خود اختصاص دادهاند، با تهران در صدر و ۱۵ درصد کل کشور. نمایندگان مجلس نسبت به این روند هشدار دادهاند و معتقدند ممکن است عامل بررسی مصوبه جدید باشد. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، نیز بر لزوم تدابیر جدی تأکید کرده و اشاره کرده بنزین با هزینه ۵۰ تا ۶۰ هزار تومانی وارد میشود اما با ۲ تا ۳ هزار تومان عرضه میگردد.
ریسک تورمی و فشار بر خانوارها
انتشار تخمینی قیمتهای جدید در رسانهها، نگرانی از تکرار حوادث آبان ۹۸ را ایجاد کرده است. محمدصادق مهرجو، کارشناس اقتصاد انرژی، در گفتوگویی با یکی از رسانه های بر خط، هشدار داد که افزایش قیمت بنزین در شرایط فعلی ریسک بزرگی است. وی توضیح داد حدود ۴۰ درصد هزینه کالاها به حملونقل وابسته است و هر تغییری میتواند موج تورمی ایجاد کند، به ویژه پس از نوسانات اخیر قیمتها. مهرجو افزود اگر نرخ به ۱۲ یا ۲۸ هزار تومان برسد، تورم سه برابر شده و قدرت خرید دهکهای پایین به شدت کاهش مییابد، به خصوص با تحریمها و تبعات جنگ اخیر.
انتقاد از تمرکز بر قیمت به جای ارزش پول
منتقدان سیاست دولت را زیر سؤال میبرند و میگویند به جای افزایش قیمت بنزین که تورمزاست، باید بر حفظ ارزش ریال تمرکز کرد. مهرجو پیشنهاد داد اقدامات غیرقیمتی مانند توسعه CNG، نوسازی ناوگان حملونقل و ترویج خودروهای کممصرف اولویت داشته باشد. وی تأکید کرد مصرف روزانه ۱۴۰ میلیون لیتر بنزین با تولید داخلی ۱۱۰ میلیون لیتر، وابستگی به واردات را افزایش داده، اما گرانکردن بدون زیرساخت، تنها فشار بر مردم را بیشتر میکند. برای تاکسیهای اینترنتی نیز سهمیه بر اساس پیمایش پیشنهاد شده، اما بدون تسهیلات، این بخش آسیب میبیند.
امیر میثم نیکفر، کارشناس انرژی و استاد اقتصاد نفت دانشگاه، در این خصوص به راه دانا، گفت:«افزایش قیمت بنزین بدون حل مشکل اصلی، افت ارزش پول ملی، نه مردم را راضی میکند، نه دولت را نجات میدهد. به جای گران کردن بنزین، باید اول ارزش ریال را نجات داد.»
بنزین ۱۵۰۰ تومانی، فریاد معیشتی مردم است
نیکفر گفت:«بنزین لیتری ۱۵۰۰ تومانی امروز، زمان آقای روحانی «فوب خلیج فارس» بود. حالا مردم چه مقصری دارند که با کاهش ارزش پولشان، همه چیز گران شده؟»
او افزود:«اگر امروز بنزین را به ۶۰ هزار تومان برسانیم، سال بعد دوباره میگویند "آقا بنزین ارزونه!" و دوباره بخواهیم گرانش کنیم. این چرخه بیپایان، فقط به معیشت مردم آسیب میزند.»
بزرگترین اسراف، از خود دولت شروع میشود
نیکفر با اشاره به اسراف گسترده در بخش انرژی، گفت:«ما از مردم میخواهیم بنزین را بهینه مصرف کنند، اما خود دولت سالانه در عسلویه و ماهشهر، معادل مصرف تمام شهر تهران گاز را در مشعل میسوزاند!
او تأکید کرد:«قبل از اینکه به جیب مردم بزنیم، باید از این اسراف بیحسابوکتاب جلوگیری کنیم. دولت نمیتواند با چراغ سبز دادن به اسراف، به مردم بگوید کم مصرف کنید.»
یارانه پنهان تمام شد؛ حالا چه؟
نیکفر توضیح داد:«دولت تحت فشار سنگینی است: بنزین را با هزینه بالا تولید میکند، اما با قیمت پایین به مردم میدهد. این اختلاف با یارانههای پنهان پوشانده میشد، اما الان دیگر منابع نیست.»
وی هشدار داد:«حتی اگر قیمت بنزین را سه برابر کنند، باز هم به قیمت جهانی (حدود ۶۰ هزار تومان) فاصله دارد. یعنی این افزایش، نه مشکل دولت را حل میکند، نه برای مردم مفید است.
طرح تقسیم یارانه بنزین؟/ بعد از ۳۰ سال هنوز عدالت نیست!
در مورد طرح جدید دولت برای تقسیم یارانه بنزین به صورت ریالی، نیکفر گفت: بعد از ۳۰ سال هنوز نفهمیدهایم که پول پاشی در جامعه عدالت نیست. ۴۰۰ هزار تومان یارانه برای یک خانواده، در قبال گرانی امروز، مثل قطرهای در دریاست.
او افزود: اما وقتی این رقم ضربدر ۸۰ میلیون نفر میشود، یعنی بار مالی عظیمی بر دوش دولت. این بار، باعث تولید نقدینگی و تورم بیشتر میشود.
پیشنهادهای جایگزین برای کنترل مصرف
کارشناسان معتقدند اصلاح قیمت بدون سیاستهای حمایتی، پس از شش ماه الگوی مصرف را به حالت قبل بازمیگرداند. مهرجو بر خروج خودروهای فرسوده، جایگزینی با هیبریدیها و پایش رفتار مصرفی تأکید کرد. وی هشدار داد تصمیمات سوخت باید با ارزیابی اثرات اجتماعی همراه باشد تا تورم ساختاری و کاهش قدرت خرید خانوارها جلوگیری شود. در نهایت، سیاستهای مرحلهای و دادهمحور میتواند تعادل ایجاد کند، اما نادیدهگرفتن ارزش پول ملی، مشکلات را عمیقتر میکند.