به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاعرسانی راه دانا؛ در آیات ۹۷ و ۹۸ سوره اسراء، خداوند سرنوشت کسانی را بیان میکند که با آیات الهی به ستیز برخاستند و از مسیر حق رویگردان شدند. این هشدار ادامهی بیانی است که در آیات پیشین، دربارهی اقوام سرکش و بهویژه سرگذشت بنیاسرائیل آمده است.
در این آیات، انسان در برابر حقیقت مسئول دانسته میشود. هرکس از هدایت الهی فاصله بگیرد، جز خدا یاوری نخواهد داشت و در قیامت در حالی محشور میشود که دیدگان، گوش و زبانش از کار افتاده است؛ تمثیلی از خاموشی وجدان و تعطیلی قوای ادراک در اثر لجاجت و غرور.
مفسران این بخش را دربارهی کسانی دانستهاند که با علم به حقانیت پیامبران الهی، راه انکار را در پیش گرفتند. به باور آنان، «کور و کر شدن» در این آیات استعارهای است از ازکارافتادن چشم و گوش دل؛ جایی که تعصب و خودخواهی، انسان را از درک روشنایی ایمان بازمیدارد.
منطق قدرت در برابر قدرت منطق
در ادامهی این هشدار، آیه ۹۹ پرسشی بنیادی مطرح میکند: آیا نمیدانند که همان خدایی که آسمانها و زمین را آفرید، میتواند مردگان را زنده کند؟ این آیه پاسخ به کسانی است که معاد را انکار میکردند و از پذیرش پیام آسمانی میگریختند. قرآن یادآور میشود که انکار قیامت نه از ناآگاهی، بلکه از تکبر و بیاعتمادی به خالق سرچشمه میگیرد.
در آیه ۱۰۰، منشأ این انکار آشکار میشود: «اگر شما مالک گنجینههای رحمت پروردگار بودید، از بیم تنگدستی امساک میکردید؛ زیرا انسان فطرتاً بخیل است». این آیه چهرهای از ضعف انسان را نشان میدهد که با وجود آگاهی، اسیر حرص و خودمحوری میماند. در نتیجه، حتی در مواجهه با حق، میل به مالکیت و برتری شخصی، بر تسلیم در برابر حقیقت غلبه میکند.
از طغیان فرعونی تا خودبرتربینی دینی
آیات ۱۰۱ تا ۱۰۴، با یادآوری داستان موسی و فرعون، پیوندی میان سرنوشت اقوام گذشته و رفتار انسان معاصر برقرار میکند. خداوند به پیامبر میفرماید: ما به موسی نشانههای آشکار دادیم، اما فرعون گفت: من گمان میکنم تو جادو شدهای. بدینگونه، قرآن یک الگوی تکرارشونده را به نمایش میگذارد: مقاومت در برابر حق، هر بار با چهرهای تازه، اما با روحیهای یکسان بازمیگردد، طغیان در برابر حقیقت، به نام قدرت، علم یا نژاد.
در پایان این فراز، خداوند یادآور میشود، پس از نابودی فرعون، بنیاسرائیل در زمین سکونت یافتند، و آنگاه که وعده آخرت فرا رسد، همگان برای داوری جمع خواهند شد. این بیان همزمان نشانهای تاریخی و هشداری فراتاریخی است: اقوام و جوامعی که در برابر هدایت الهی میایستند، سرانجامی مشترک دارند، سقوط، پراکندگی و حسرت بر فرصتی که از دست رفته است.
چرخهی تکرار در تاریخ انسان
سوره اسراء با این آیات، نه صرفاً قوم یا ملت خاصی، بلکه ماهیت طغیان انسان در برابر وحی را ترسیم میکند. وقتی ایمان جای خود را به غرور، علم بدون عمل و قدرتطلبی میدهد، تاریخ همان الگوی کهن را تکرار میکند: غفلت، سقوط و انزوا. در برابر چنین چرخهای، قرآن تنها یک راه را پیش مینهد تسلیم آگاهانه در برابر حقیقت، که سرچشمهی عزت و رهایی است.