به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ مراسم رونمایی از کتاب «مروری بر زندگی و آثار صادق تبریزی» عصر سه‌شنبه دوم دی در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.

در ابتدای آئین رونمایی از کتاب پژوهشی تازه درباره زندگی و آثار صادق تبریزی از پیشگامان جریان هنری «سقاخانه»، فیلم مستند «اکنون کهن» به کارگردانی مهدی رضاخانی به نمایش درآمد.

پس از آن، کیانوش معتقدی یکی از پژوهشگران پروژه کتاب، از اهمیت انتشار این اثر پس از سال‌ها انتظار سخن گفت و با اشاره به جایگاه جریان «سقاخانه» در تاریخ هنر معاصر ایران اظهار کرد: در هفتاد، هشتاد سال گذشته، این جریان را می‌توان جدی‌ترین و مؤثرترین حرکت هنری در کشور دانست؛ جریانی که از اواخر دهه ۳۰ شکل گرفت و در میانه دهه ۵۰، همزمان با افتتاح موزه هنرهای معاصر تهران، عملاً مسیر خود را به پایان رساند. بسیاری از هنرمندان یا مسیر خویش را تغییر دادند یا فعالیت‌شان متوقف شد اما آثار این جریان همچنان قابل بررسی و ارجاع به گذشته و هنر ایرانی است.

تبریزی در ۲ حوزه خوشنویسی و نگارگری فعال بود

وی با تقسیم هنرمندان سقاخانه به ۲ گرایش اصلی که گروه نخست با محور خوشنویسی (حسین زنده‌رودی و فرامرز پیلارام) و گروه دوم با گرایش به نگارگری نو (ناصر اویسی و صادق تبریزی) هستند، تأکید کرد: صادق تبریزی تنها هنرمندی بود که در هر ۲ حوزه خوشنویسی و نگارگری نو فعال بود و توانست توازن جالبی میان این ۲ دنیا ایجاد کند. او نگارگری ایرانی را از قالب‌های کوچک به بوم‌های بزرگ آورد، روایت‌های عاشقانه را با زیبایی‌شناسی شخصی توسعه داد و همزمان با خوشنویسی کنار آمد.

به گفته این پژوهشگر، تبریزی با پرکاری مثال‌زدنی، تا پایان زندگی خود جریان سقاخانه را ادامه داد و حتی هنرمندان نسل‌های بعدی را به بهره‌گیری از مبانی فکری و موتیف‌های آن ترغیب کرد.

وی عنوان کرد: سقاخانه توانست کار را به سرانجام برساند و گذشته را با امروز پیوند دهد، با استفاده خلاقانه از خط، علم و عناصر هنر شیعی و نگارگری ایرانی، تصویری رمزگونه و تازه از میراث هنری ارائه کند.

معتقدی با اشاره به وسعت آثار صادق تبریزی، گفت: بخش مهمی از کار او در حوزه نقاشی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، چرا که تابلوهای نگارگری‌اش در ذهن مخاطبان برجسته‌تر است. با این حال، آثار نقاشی او به‌ویژه در ریتم‌های خط، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ تحولات نقاشی ایران دارند و تجربیات خود و هم‌نسلانش را کامل کرده‌اند.

وی، انتشار کتاب صادق تبریزی را نقطه آغازی نویدبخش برای پژوهش‌های جامع‌تر دانست و بیان کرد: این اثر شامل مقالات ارزشمند پژوهشگران مختلف است و امیدوارم در آینده برای هر دوره فعالیت صادق تبریزی کتاب و نمایشگاه‌های مستقلی برگزار شود. به‌دلیل منش و اخلاق خاص او، در زمان حیاتش امکان چنین بررسی‌هایی کمتر فراهم بود اما امروز می‌توان منصفانه به ارزیابی آثارش پرداخت.

معتقدی در پایان با تأکید بر ضرورت ثبت و ضبط آثار هنری، گفت: ما موظفیم به‌عنوان موزه‌دار، گالری‌دار، پژوهشگر یا مجموعه‌دار، این آثار را مستند کنیم. کتاب‌ها و پژوهش‌های این‌چنینی اسناد ماندگاری هستند که به آیندگان کمک می‌کنند با چشم‌انداز خود به گذشته بنگرند. صادق تبریزی بی‌تردید یکی از هنرمندان درجه یک تاریخ هنر ما بود که شاید در زمان خود آن‌طور که باید شناخته نشد، اما امروز باید دستاوردهایش را به نسل‌های بعد منتقل کنیم.

کتاب پژوهشی صادق تبریزی «مرجع» شد

ایلمیرا دادور استاد ادبیات تطبیقی در ادامه مراسم، بیان کرد که با توجه به پیوندهای میان ادبیات و سایر رشته‌های فرهنگی، نگاهی گذرا به آثار تبریزی نکات قابل توجهی را آشکار می‌سازد.

وی با اشاره به نکته برجسته در آثار صادق تبریزی، گفت: همان‌طور که اساتید پیشین نیز اشاره کردند، یکی از اصول مکتب سقاخانه، نمایش انسان‌ها و حیوانات (مانند اسب‌ها) به شکلی کاملاً واضح و دقیق است. آثار استاد تبریزی نیز از این قاعده مستثنی نیست و شاهد حضور پرشمار این عناصر هستیم. از زاویه دید رشته تخصصی‌ام، اولین نکته‌ای که در تماشای آثار او جلب توجه کرد، این بود که چگونه می‌توان دنیای ادبیات و هنر را از طریق این تصاویر به یکدیگر نزدیک کرد.

وی توضیح داد: زمانی که به مجموعه آثار «دلداده‌ها» و «عشاق» نگاه می‌کنیم، در واقع با مضمونی محوری در ادبیات کلاسیک و معاصر خود مواجه هستیم؛ ادبیاتی که بسیاری از پایه‌های روایی‌اش بر مفاهیم عشق و دلدادگی بنا شده است.

دادور، این کتاب پژوهشی را ابزاری ارزشمند برای تقویت ارتباط میان درک هنری و میراث ادبی ایران دانست.

مرضیه اطهاری‌نیک‌عزم پژوهشگر هنری نیز که بخش قابل توجهی از مطالعات خود در مورد صادق تبریزی را با همکاری سهراب احمدی انجام داده است، در سخنانی گفت: ما در این کتاب مقاله‌ای با موضوع «گفته‌پردازی در آثار صادق تبریزی» داریم که به لایه‌های گفتمانی در زبان تصویر ایشان پرداخته‌ایم.

وی با اشاره به اینکه رویکرد اصلی تحلیل مبتنی بر نشانه‌شناسی بوده است، تصریح کرد: هدف اصلی ما در این واکاوی، بررسی این نکته بود که معنا چگونه برای مخاطب تولید می‌شود. نکته جالب توجه این بود که بسیاری از یافته‌های ما در تحلیل‌های نشانه‌شناختی، همان مطالبی بود که استاد تبریزی به خوبی در فیلم آقای رضاخانی بیان کرده بودند؛ که این نشان‌دهنده عمق ریشه فکری غنی ایشان است.

این پژوهشگر با اشاره به دسته‌بندی آثار صادق تبریزی در بخش‌هایی چون «دلدادگان»، «بزم و رزم» و «خط نقاشی‌ها» عنوان کرد: این مجموعه گسترده از آثار، بیانگر پیچیدگی و غنای گفته‌پردازی در هنر صادق تبریزی است که بررسی آن از منظر نشانه‌شناسی اهمیت فراوانی دارد.

در پایان در گالری شماره ۶ موزه هنرهای معاصر تهران، نمایشگاهی از آثار صادق تبریزی افتتاح شد.