به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا، به نقل از ندای چناران، کودتای 28مرداد،کودتایی بود که شادی ملت ایران را از نهضت ملی شدن نفت در دوازدهمین سال حکومت پهلوی دوم به اندوه مبدل نمود و باعث گردید حکومت محمدرضا پهلوی ربع قرن به طول انجامد.
, شبکه اطلاع رسانی راه دانا،, ندای چناران,عوامل داخلی و خارجی در اجرای کودتا نقش داشتند. اما طرح کودتا در اصل انگلیسی بود چون منافع نفتی انگلیس در ایران و منطقه از دست رفته بود. آمریکا نیز دخالت مستقیم در این کودتا داشت. انگیزه اصلی آمریکایی ها این بود که سیاستمداران آمریکایی، تمایل داشتند شرکت های نفتی آمریکا در کسب بخشی از تولیدات نفت ایران سهیم شوند.
,با آن که نظریه ی استیلای آمریکا بر نفت ایران را نمی توان انکار کرد اما برخی دیگر، از جنبه ی منطقی تر، چنین استدلال می نمایند که انگیزه اصلی سیاستگران آمریکایی، در این امر ترس از خطر روی کار آمدن کمونیست ها در ایران بود. شاید این طرز تفکر از مسئله ی اشغال آذربایجان ایران توسط شوروی در سالهای اول بعد از جنگ جهانی دوم نشأت گرفته باشد.
,آمریکا و انگلیس ستاد مشترکی را در ایستگاه اطلاعاتی انگلیس در قبرس تشکیل داده و عملیات را طرح ریزی نمودند. کودتا در بدو ریاست جمهوری آیزنهاور از سوی آمریکایی ها طرح ریزی گردید و از سویشان عملیات «تی. پی. آژاکس» نام گرفت و کرمیت روزولت رییس اداره خاور نزدیک سازمان سیا به منظور اجرای این امر به ایران آمد. انگلیسی ها نیز کریستوفر وودهاس را مأمور این کار کردند و نام عملیات خود را ”عملیات چکمه“ گذاشتند. در داخل ایران نیز شبکه مخفی شاپور ریپورتر (فرزند اردشیر جی از حامیان اصلی رضاخان در کودتای سوم اسفند 1299) و اسدالله علم و برادران رشیدیان از عوامل بریتانیا و تحت حمایت خانواده صهیونیستی لرد روچیلد انگلیسی به نام ” عملیات بِدامَن“ فعالیت میکردند.
,در 16 فروردین سال 32 سیا بودجه ای یک میلیون دلاری به ستاد سیا در تهران اختصاص داد تا هر طور که لازم باشد برای سرنگونی مصدق خرج کند. به « هندرسون» سفیر آمریکا و « راجرگویران» رییس ستاد سیا در تهران اختیار تام داده شد تا بدون نیاز به مجوز اضافی همه این یک میلیون دلار را به مصرف برسانند. در اردیبهشت ماه،ویلبر مشاور مخفی ان ای ا ، مأموریت یافت تا در همکاری نزدیک با سازمان ضد جاسوسی بریتانیا ( اس آ اس) نقشه سرنگونی مصدق را بریزد.
,اجرای این کودتا در 25 مرداد شکست خورد و شاه از ایران فرار نمود. اما این کودتا چند روز بعد یعنی در 28 مرداد به دلایل مختلفی به نفع اجانب به سرانجام رسید. سستی مصدق و عدم همکاری وی با علمایی همچون آیت الله کاشانی باعث عملی شدن کودتا شد.
,بازوی اجرایی کودتا نظامیان و در غالب کانون افسران بازنشسته به رهبری فضل الله زاهدی بودند. از عوامل دیگر علاوه بر برادران رشیدیان، ذوالفقاری ها و دیگر جریان های وابسته به انگلیس و آمریکا و از فعالان دربار بودند. از دیگر عوامل چماقدارانی بودند که افراد ساده و بازاری را برای تظاهرات و شعار دادن به طرفداری از شاه و زاهدی تحریک کردند. گروهی سیاستمدار و طرفدار بریتانیا از جمله سید ضیاء الدین طباطبایی و جمال امامی نیز بسیار در موفقیت کودتا موثر بودند.
,در این میان دکتر مصدق، هیچ اقدامی در راه خنثی کردن کودتا نکرد. هرچند که مصدق نیروی کافی برای مقابله نداشت، ولی وی از امکانات محدود خود نیز استفاده نکرد. در فاصله روزهای 25 تا 28 مرداد، همه می دانستند که کودتای خونینی در راه است. مصدق هم کاملاً از این مسئله آگاه بود، ولی حتی آماده باش معمولی هم به نیروهای طرفدار خود نداد و ستاد ارتش او نیز کوچک ترین مقاومتی در برابر کودتاچیان نشان نداد. وی با آنکه می توانست با به راه انداختن تظاهرات مردمی، قدرت خود را به مخالفان نشان دهد، چنین نکرد و هرگونه تظاهراتی را ممنوع اعلام کرد.
,وی همچنین از مستقر ساختن نیروهای امنیتی برای متوقف ساختن آشوبگران که به ایجاد هرج و مرج در تهران دست زده بودند، خودداری کرد. آیت الله کاشانی در روز 27 مرداد، نامه ای به دکتر مصدق نوشت و در آن، با لحن شکوه آمیز، حتمی بودن وقوع کودتا را به دست زاهدی مطرح ساخت و با پیشنهاد مذاکره برای مبارزه مشترک، دو تن از یارانش را نزد مصدق فرستاد. دکتر مصدق پیشنهاد آیت الله کاشانی را رد کرد و در پاسخ چنین نوشت: «اینجانب مستظهر به پشتیبانی ملت ایران هستم.» مصدق می توانست با صدور اعلامیه ای مشترک، همان روز، مردم را به مبارزه با کودتا فراخواند و به همه مسئولان نظامی هشدار دهد. بی شک، پخش پیام مشترک رادیویی از سوی دو رهبر مذهبی و سیاسی، حتی در صبح روز کودتا کافی بود تا آن نقشه شوم اجرا نشود. در پی موفقیت کودتا و سقوط کابینه دوم دولت ملی، سرلشگر زاهدی کابینه جدید را تشکیل داد.
,دخالت بیگانگان در بخشی اعترافات خودشان
, دخالت بیگانگان در بخشی اعترافات خودشان,چند ماه پس از کودتای 28 مرداد دکتر دانلد. ان ویلبر مأمور ارشد سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا(سیا)و یکی از طراحان و فعالان اصلی کودتا جزوه ای به نام « سرنگونی مصدق، نخست وزیر ایران» تهیه کرد که در آن ضمن بیان چگونگی شکل گیری پروژه آمریکایی به نام پروژه آژاکس، به شرح رویدادهایی پرداخته است که منجر به سرنگونی دکتر مصدق شد.
,کرمیت روزولت، از سرشناسان سیا و طراحان این کودتا چنین می نویسد: «سیا پس از تبادل نظر با انگلیسی ها، تصمیم به سرنگون کردن دولت مصدق گرفت؛ زیرا مصدق با ملی کردن یک میلیارد دلار دارایی شرکت نفت ایران و انگلیس، خشم و غضب قدرت های غرب را برانگیخته بود.»
,روزنامه کریسچن ساینس مونیتور، نیز به هنگام سقوط دولت مصدق در یک تفسیر مفصلی می نویسد: «بدون تردید اگر حکومت مصدق سقوط نمی کرد، طی یکی دو ماه آینده حکومت انگلستان ساقط می شد. و دولت بعدی ناگزیر بود نرمش بیشتری با حکومت مصدق نشان دهد تا مسئله ی نفت ایران را به طرز انسانی و دنیا پسند حل کند و انگلستان را از بن بستی که برایش به وجود آمده خارج سازد.»
,یوروسکی بر این نظر است که «مقامات رسمی ایالات متحده کودتای مزبور را طرح و رهبری کردند و حداقل 60هزار دلار برای اجرای آن خرج کردند. کرمیت روزولت در مصاحبه با روزنامه لوس آنجلس تایمز نیز مدعی است که به مبلغ یک میلیون دلار برای بر پا کردن تظاهرات خیابانی علیه دولت مصدق که 300 تن کشته به جای گذاشت در اختیار ما بود که 75 هزار دلار آن خرج شد. بقیه پول را در گاو صندوق مطمئن گذاشتیم و پس از پایان عملیات به شاه تحویل داده شد.
,نتیجه: گزارش های تاریخی پیرامون کودتای 28 مرداد گویای این است که آمریکا و انگلیس جز برای منافع شخصی شان تلاش نمی کنند و هدف نهایی آن ها افزودن بر قدرت صهیونیسم بین الملل و نفوذ و سلطه بر کشورهای دیگر است. لذا عبرت تاریخی ما از این ماجرا همان بی اعتمادی به امریکا و اجانب در تمامی ازمنه است.
,بشیر سراجی- کارشناس تاریخ و پژوهشگر حوزه و دانشگاه
,انتهای پیام/
]