به گزارش شبکه اطلاع رسانی دانا به نقل از موج رسا, صنایع دستی نوعی کار است که در آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می‌شود، معمولاً این کلمه به روش های سنتی ساختن کالاها اطلاق می‌گردد، استادکاری مخصوص هر یک از این موارد مهمترین ملاک است، چنین چیزهایی اغلب از لحاظ فرهنگی و یا مذهبی فوق العاده هستند، لوازمی که بصورت تولید انبوه و یا با ماشین آلات مختلف ساخته می‌شوند جزء صنایع دستی نیستند.
آنچه مقولهٔ صنایع دستی را از هنر کاردستی متمایز می‌سازد، هدف از ساخته آنهاست، صنایع دستی لوازمی هستند که قرار است مورد استفاده قرار گرفته و کهنه، پوسیده و غیره شوند، مورد استفاده آنها بیش از یک تزئین ساده است، صنایع دستی اغلب کارهای فرهنگی و رسومی تری تلقی می‌شوند زیرا به عنوان بخشی از ملزومات زندگی روزمره مطرح هستند،درحالی که هنر و کاردستی بیشتر یک فعالیت سرگرمی گونه و یک ارائه بی نقص از یک تکنیک خلاقیت است، از جنبه‌های عملی انواع مختلف صنایع دستی به دلیل شباهت مورد استفاده همپوشانی زیادی دارند.
در این گزارش به معرفی صنایع دستی استان زنجان پرداخته می شود.
*ملیله کاری
ملیله کاری از کارهای دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقره‌ای و به ندرت طلائی به صورت ملیله کاری است که در اوایل فقط در زنجان معمول بوده که در زمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند و این هنر ظریف را در آن شهرها رواج دادند.
,
,
,
,
,
,
,
*چاروق دوزی
چاروق دوزی یکی دیگر از هنرهای دستی است که دستهای ظریف هنرمندان زنجانی در تولیدات آن مهارت ویژه‌ای دارند . این چاروقها مشخصاً زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.
,
,
,
,
* چاقوسازی
چاقو سازی در زنجان که با مهارت خاصی به دست استادان این صنعت ساخته می‌شود با ویژگی‌هایی همچون ظرافت ، تناسب ، تنوع ، قدرت برش و (فقط کاربران عضو مجاز به دیدن لینک ها هستند) تیغه از شهرت فراوانی بر خوردار است .
از انواع چاقوها میتوان چاقوی قلم تراش ، چاقوی کشاورزی و قلمه زنی کاردهای آشپزخانه و چاقوی شکاری و صحرائی ، قمه ، دشنه و قداره را نام برد.
,
,
,
,
*مسگری
هنگامیکه بشر بعد از سنگ و گِل ، برای رفع سایر نیازهای خود به فلز روی آورد، در بین فلزات، "مس" زودتر از دیگر فلزات بکار رفت چرا که این فلز به صورت خالص در طبیعت یافت می شد و استخراج و بهره برداری از آن ساده بود .
درخشش و جلای فلز مس خالص و رنگ جالب توجه سنگهای معدنی این فلز از دیگر علل کاربرد آن در طول اعصار گذشته بوده است .
قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستان شناسی به 9 هزار و 500 (ق. م) می رسد و تا قبل از هزاره پنجم ق.م (کشف ذوب مس) به صورت خالص بکار می رفت و از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می شد .
امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه کنار ایران به دست آمده است می توان شمال و مرکز ایران را جزو قدیمی ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران ر از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست که فراوانی معادن مس در ایران ، مؤید این نکته است.
با توجه به کشف کوره ذوب مس در "سگز آباد" قزوین واقع در "تپه قبرستان"، نزدیک بودن این منطقه از لحاظ جغرافیایی به زنجان و نیز وجود معادن بزرگ مس در منطقه می توان به قدمت استفاده از این فلز در زنجان پی برد، با ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف در دوره اسلامی، روند استفاده از فلزاتی چون مس به دلیل اینکه مس فلزی چکش خوار، شکل پذیر با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری، قلمزنی، حکاکی، فلزکوبی، ترصیع و کنده کاری است، رواج یافت .
,
,
,
,
,
,
,
درطول تاریخ در کنار دیگر کاربردهای مس ، از این فلز جهت ضرب سکه نیز استفاده شده است، اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است که در این دوره زنجان در کنار مراکزی چون خراسان، موصل، همدان، ری و اصفهان یکی از مهمترین قطبهای فلزکاری محسوب می شد و در این دوره زنجان بعنوان یکی از مهمترین مراکز تهیه ظروف مرصع کاری شده، مطرح بود .
در دوره ایلخانی با توجه به نزدیکی پایتخت حکومت ایلخانان به زنجان و توجه حکمرانان ایلخان به فلزکاری و نیز وجود گوی های مرصع نقره کوب، مربوط به این دوره که نام "سلطان اولجایتو" در آن حک شده می توان موقعیت فلزکاری در دوره مزبور را تصور کرد .
ظروف مسی در زمان حاضر با استفاده از ورق مس و روش چکش کاری گرم و سرد ساخته می شود که فرم دهی ورق مس به روش چکش کاری، دندانه دار کردن لبه هایی که به هم متصل می شوند، باز کردن دندانه ها به روی هم، چفت کردن و چکش کاری آنها، اضافه کردن بار "تنه کار و برنج" و گرم کردن وچکش کاری مجدد آن مهمترین مراحل کار مسگری است .
با وجود پیشنیه غنی این صنعت دستی در زنجان متأسفانه، هنر مسگری در این شهر طی دو دهه اخیر به دلایل مختلفی دچار افول تأمل برانگیزی شده است .
مسافرانی که نام و هنر مشهور مسگری زنجان را از بزرگان خود به یاد دارند و زمانی پس از چاقو، صنایع مسی این شهر را به عنوان سوغاتی به همراه می بردند، اکنون درگذر از زنجان و یا سفر به این شهر در یافتن مسگرخانه های این شهر که از بیش از 500 کارگاه تنها نمونه هایی از آن باقی مانده است، با مشکل مواجه می شوند .
صدای چکش مسگران در زنجان که تا سالها پیش برای اهالی محلات این شهر و مسافران نوایی آشنا بود امروز جای خود را به فریاد میوه فروشان و حراجی های خرده فروش داده است .
پس از قرنها تلاش برای تکامل این صنعت و ساخت و ساز 40 تا 45 نوع ظروف مسی از جمله، آفتابه، تیان، طشت، تونگ، حناخور و روشل، توسط هنرمندان مسگر زنجانی، با تغییرات شرایط اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و مدرنیزه شدن تولید این صنعت که روزگاری مانند نگین برعرصه تمدن این شهر می درخشید، ناکام از انتقال آموخته های خود به نسلهای بعدی گوشه نشینی اختیار کرده است.
,
,
,
,
,
,
,
*فرش و گلیم و جاجیم
فرش و گلیم و جاجیم زنجان از معروفیت خاصی برخوردارند،فرش بافی در زنجان یکی از صنایع با قدمت زیاد است که نقش قابل توجهی در صادرات فرش ایران ایفا میکند،فرشهای صادراتی زنجان از بهترین جلوه های فرهنگی این استان هستند به طوریکه فرش بافان این خطه هنر و مهارت خود را در راستای تکامل هنر سرزمینشان قرار داده اند و از آن به عنوان منبع در آمد نیز استفاده می کنند، در سال بیش از 60 هزار تخته فرش در سراسر استان بافته می شود که عمده آنها مربوط به اتحادیه بافندگان فرش دستی و شرکتهای مختلف است.
,
,
,
دراستان زنجان رشته های مختلف صنایع دستی رواج دارد، از آن جمله گلیم بافی در ابهر، قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، چاروق دوزی در شهر زنجان، رنگرزی در ابهر، زنجان، قیدار، سفالگری در روستای قلتوق، ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی در شهر زنجان، ساخت انواع چاقو و کارد و قندشکن در زنجان، جاجیم بافی نواری در طارم علیا و ماهنشان، انگوران، کیسه بافی حمامی، نواری در انگوران، ماهنشان، قیدار و حکاکی روی مس در شهر زنجان را می توان نام برد. ضمن آنکه باید گفت قالی بافی از جمله هنرها و حرفی است که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان رونق و رواج دارد.
,
پایان خبر//
]