پرسش اساسی این است که رسانه چطور این گذاره را محقق می کند. هنگامی که از پروپاگاندا یا پوپولیسم در تبلیغات سیاسی یاد می کنیم، منظور ما ارائه اطلاعات هماهنگ، گزینش شده و جهت دار به مخاطب است که به نوعی واقعیت های گزینش شده را به آن ها ارائه می دهند. رسانه ها به همین جهت می توانند بر دو ضلع دیگر اثر بگذارند. بین سه ضلعی مردم، حاکمیت و رسانه رابطۀ پینگ پنگی برقرار است، کنش های هریک از اضلاع بر دیگری اثر دارد اما بهتر است که رسانه را مسلط به دو ضلع دیگر بدانید.

 

بسیاری از صاحبنظران معتقدند که امروز جهانیان در بحبوحۀ جنگ جهانی سوم قرار دارند، نبردی که ابزار جنگی سربازان آن رسانه هستند، افکار عمومی مردم دنیا، جغرافیای این هم آوردی بین المللی است بنابراین با استفاده از همین اطلاعات گزینش شده، هماهنگ و جهت دار که رگه هایی از واقعیت در خلل آن به مخاطب ارائه داده می شود، رسانه اضلاع دیگر این سه ضلعی را متأثر از خود می کند.

 

فضای جهان و کشور بارها به همۀ ما اثبات کرده است که چطور تبلیغات سیاسی اتهامی واهی را متوجۀ یک فرد یا جریان سیاسی می کند یا در نقطۀ مقابل موفق می شود تا فرد یا جریانی را از فشار اتهامی واقعی که متوجه آن ها شده تبرئه کند همین طور شاهد هستیم که چطور گروه های مختلف چطور از این جریان سازی های رسانه ای در فضای عمومی برای تحقق اهداف خود استفاده می کنند .

 

نصیری در ادامه معنای دو واژۀ پرکاربرد ادبیات سیاسی کشور در سال های اخیر را تشریح کرد،  پروپاگاندا و پوپولیسم، دو مفهوم متفاوت از یکدیگر هستند. پروپاگاندا نوعی از تبلیغات است که بیشتر در حوزۀ سیاست به کار می رود، به طور معمول انتخابات های گوناگون عرصۀ ظهور جدی پروپاگاندا در فضای عمومی جامعه هستند. پروپاگاندا همواره با استفاده از تکنیک های عملیات روانی به بزرگ نمایی مسائل سیاسی اجتماعی جامعه می پردازد . 

 

این کارشناس رسانه گفت؛ «ترس» و «مظلوم نمایی» دو تکنیک پرکاربرد در عرصۀ عملیات روانی هستند. روش هایی که به دفعات در سال های اخیر توسط برخی جریانات سیاسی کشور برای همراه کردن مردم با آن ها استفاده شده است. ارعاب مردم از سایۀ جنگ، تحریم یا قیمت ارز برخی از مواردی بوده که گروهی از جریانات سیاسی با تمسک به آن ها، سبد رای خود را گسترش داده اند. البته تکنیک ترس گاهی در تبلیغات تجاری نیز کاربرد دارد.

 

مظلوم نمایی هم در عرصۀ سیاست ایران مسبوق به سابقه است، به کاربردن عباراتی از جملهاینکه «نداشتن اختبار کافی مانع از انجام وظیفۀ برخی مدیران در مسئولیت آن ها شده است» یا « دست های پشت پرده مانع انجام برنامه های ما هستند» برخی از مصادیق استفاده از تکنیک مظلوم نمایی است که برخی مسئولین با تمسک به آن ها تلاش کرده تا از پذیریش مسئولیت اشتباهات خود شانه خالی کنند، البته این تکنیک منحصر به مسئولین نیست، رسانه های فارسی زبان خارج از ایران بارها تلاش کرده اند تا برخی مجرمان را با استفاده از تکنیک مظلوم نمایی از محاکمه و مجازات قانونی رها کنند، برای مثال قاتلی را که طبق قانون و شرع به دلیل «قتل نفس» باید سلب حیات شود تحت عنوان «قهرمان کشتی» به افکار عمومی معرفی می کنند تا مردم مقابل حاکمیت قرار گرفته و مانع از مجازات وی شوند یا اخیرا یک اینفلوئنسر اینستاگرامی به جهت ارتکاب بزه های متعدد در ترکیه بازداشت و به ایران مسترد می شود، وی به جهت ارتکاب جرائمی از جمله راه اندازی و مدیریت سایت های شرط بندی و مدیریت چالش های غیراخلاقی در شبکه های اجتماعی که کیان خانواده های ایرانی را به خطر انداخته بود، شایسته محاکمه است اما رسانه های فارسی زبان خارج از ایران بدون فوت وقت برای رها شدن وی از مجازات قانونی دست به کار می شوند، آن ها با نشان دادن تصاویر کودک وی تلاش می کنند بدون در نظر گرفتن معضلاتی که برای خانواده ها و نوجوانان ایرانی به وجود آورده است، بین حاکمیت و مردم تقابل ایجاد کنند.

 

به زعم وی اساساً تبلیغات واقعیتی اغراق شده است، بر همین اساس مخاطب باب میل صاحبان تبلیغ رفتار می کند اما تصور او این است که آزادانه تصمیم می گیرد. این واقعیت در عرصۀ سیاسی باعث می شود تا بدون شناخت یا حتی بر اثر واگیری هیجانی،آگاهانه در مسیری حرکت کنیم که باب میل رسانه ها است. رای ندادن به برنامه های نامزدها در کشور ما باعث می شود که پس از انتخابات با برخی چالش ها روبرو شویم همینطور این مشکل رای دهندگان را اسیر پوپولیسم و عوام فریبی می کند. شاه کلید فعالیت های رسانه ای در انتخابات منحرف کردن ذهن مخاطبان از واقعیت است به نحوی که بدون ارائه دادن هیچ برنامه ای، از قضاوت ذهن پرسشگر مخاطب عبور کند. البته برای مخاطب هوشمند امروز شایسته نیست که هر دوره از انتخابات که فرا می رسد، بازهم با همان تکنیک ها فریب جریان ها رسانه ای را بخورد.کاهش امید، سرمایه اجتماعی و ناامیدی به آینده مهمترین تبعات منفی فعالیت های سوءرسانه ای برخی از جریان های سیاسی در کشور است .

 

نصیری معتقد است که افراد و جریان ها هنگامی که ذیل یک گفتمان قرار می گیرند، فارغ از این که وابسته به کدام جریان سیاسی هستیم باید برای ایجاد و تقویت امید بین مردم همینطور افزایش تحرک اجتماعی در جامعه تلاش کنیم. رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) زمانی که از گذارۀ پیشرفت صحبت می کنند و تفاوت معنایی بین توسعه و پیشرفت را به مردم یادآوری می کنند، نشان از وسعت دید ایشان نسبت به مسائل روز جامعه است .

 

متاسفانه امروز در کشور جریاناتی وجود دارند که اعتقاد دارند اگر این میز برای آن ها آراسته نشده، همان بهتر که قاعده بر هم بخورد بنابراین بعید است که عدول از شاخص ها، تغییری در رفتار این گروه به وجود بیاورد، آن ها بر رویۀ سابق خود پافشاری خواهند کرد.

 

این کارشناسی در ادامه به تشریح برخی از تاکتیک های رسانه ای در انتخابات پرداخت، از نگاه او برای شناخت این روش ها، ابتدا باید افراد و گروه هایی را که وارد عرصۀ سیاسی کشور شده اند، جریان شناسی کنیم. عده ای از این افراد تلاش می کنند برای جلب توجه در فضای عمومی کشور دوقطبی های خطرناک ایجاد کنند، ذات انتخابات دوگانه سازی است اما این فرآیند با دوقطبی سازی خطرناک تفاوت دارد. 

 

دوگانه سازی هایی مانند «گزینۀ ما و مردم» و «گزینۀ حاکمیت» غلط است. جریان ها و افراد نباید با چنین رفتارهایی مردم را دلسرد کنند، خطاهایی از این دست می تواند سرآغاز فتنه هایی در کشور باشد که پیش از این در سال های اخیر شاهد آن ها بوده ایم، البته انقلاب اسلامی تحت زعامت حکیمانۀ رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) و بصیرت مردم ولایت مدار ایران از فضای غبار آلود فتنه ها به سلامت عبور کرده است اما نافی اشتباهات برخی از جریانات و افراد در این عرصه نیست .

 

وی ادامه داد، حمله به ساختارها اشتباه دیگری است که برخی از افراد و جریان ها برای جلب توجه افکار عمومی می باشد. متاسفانه این افراد در کمال تعجب به ساختارهایی حمله می کنند که مدتی قبل خود در آن مسئولیت داشتند. رقیب هراسی دیگر تکنیک پرکاربرد برخی افراد در عرصۀ فعالیت های انتخاباتی است. در این سال ها مصادیقی از قبیل رشد نرخ ارز، آزادی هنرمندان، رسانه ها و ایجاد محدودیت های فرهنگی در صورت انتخاب شدن فرد یا گفتمان رقیب، دست آویز برخی افراد و جریان ها برای جلب حمایت افکار عمومی بوده است . 

 

نصیری در ادامه برچسب زدن را به عنوان تکنیک گروهی دیگر از افراد در رقابت های انتخاباتی معرفی کرد. او در تشریح این تکینک، گفت؛ برای مثال دیده شده است که رسانه ها شغل فرد را به عنوان یک ویژگی منفی برای شخصیت او معرفی می کنند، در حالی که اساساً آن شغل نکتۀ منفی در دل خود ندارد که فرد را ناکارآمد کند اما رسانه تلاش می کند تا نلقی منفی از این فرد به واسطۀ شغل وی در ذهن مخاطبان ایجاد نماید . دفاع از خود در مقابل این برچسب ها، فرد را از تبعات منفی این برچسب ها رها نمی¬کند. تقلای فرد باعث می شود که مخاطب حقیقت داشتن این برچسب را بیش از گذشته بپذیرد. ضد تکنیک این روش تبلیغات سیاسی، متمرکز شدن بر روی برنامه همینطور نقل عقلانی رقیبی است که این برچسب را به شما نسبت می دهد. 

 

وی در ادامه در خصوص دوقطبی فیلترینگ یا آزادی بی حد و مرز فضای مجازی افزود؛  برخی از گذاره ها رای ساز هستند، این دوگانه یکی از آن ها است. فیلترینگ یکی از مباحث مهم در جهان هست که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. کم تر از یک ماه پیش، اتحادیۀ اروپا در راستای صیانت از حقوق کودکان اقدام به تصویب قوانین جدیدی در حوزۀ فضای مجازی کرد؛ چرا که آن¬ها از آثار منفی ولنگاری فضای مجازی به خوبی آگاه هستند، به همین دلیل است که غربی ها در خصوص فضای مجازی با کسی تساهل و تسامح ندارند. البته فیلترینگ هوشمند بیش از انسداد کلی در این کشورها مورد اقبال است. بنابراین به ضرس قاطع می¬گویم که دوگانۀ «فیلترینگ و آزادی بی قاعدۀ فضای مجازی» از مباحث داغ جریان ها و افراد مختلف در انتخابات آینده است. 

 

نصیری خاطرنشان کرد، نکته ای که افکار عمومی نباید از آن غافل شود، این است که اغلب موضع گیری ها در خصوص فیلترینگ یا آزادی بی ضابطۀ فضای مجازی مبتنی بر احساسات و هیجانات موسم انتخابات و به دور از حقایق موجود در فضای عمومی جامعه خواهد بود اگر فردی بگوید؛ «من به دلیل صیانت از آزادی بیان مردم، تمایلی به اعمال هیچگونه فیلترینگی در فضای مجازی ندارم» یک گذارۀ احساسی است؛ چرا که اساساً وجود مفهومی تحت عنوان «آزادی بیان» در بستر فضای مجازی یک طنز تلخ هست. این واژه در تمام جهان حد و مرزی دارد، برای مثال در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایالات متحدۀ آمریکا مصداق بارز آن را دیدیم، حاکمیت آمریکا حتی رئیس جمهور مستقر کشور خود را سانسور کرد، شبکه های اجتماعی بارها عباراتی مانند؛ «این پیام گمراه کننده است» و «این پیام موثق نیست» را به پیام های دونالد ترامپ سنجاق کردند، در نهایت نیز ترامپ و طرفدارانش برای بازگشت آرامش به فضای فیزیکی ایالات متحده به طور کامل سانسور شدند. 

 

این کارشناس رسانه معتقد است که افکار عمومی باید این سوال را در خصوص کاندیدای مورد نظر خود، پیش از انتخاب وی پاسخ دهد، برنامه¬های این شخص برای فضای مجازی فردی من چه تبعاتی خواهد داشت، برنامه های او تا چه اندازه به تحقق اینترنت سالم، پارک و ارزان کمک خواهد کرد؟ هر فرد به فراخور استفاده¬ای که از فضای مجازی دارد، مانند تولید محتوا، تجارت یا آموزش و ... باید پاسخ این سوال را برای خود تبیین کند. هر خانوادۀ ایرانی بر مبنای نوع استفادۀ منحصر به فرد خود از فضای مجازی باید به این سوال پاسخ دهند اگر کسی وعدۀ آزادی بی حد و مرز فضای مجازی را داد، افکار عمومی باید آگاه باشند که آزادی بی قاعدۀ این فضا تبعاتی مانند «پخش زندۀ بلاگر اینستاگرامی با نوجوان ایرانی» یا «موزیک ویدئوهای مستهجن مانند آنچه اخیراً شاهد بودیم» یا چالش های ضدفرهنگی به اسم تفریح را برای خانواده¬های ایرانی به دنبال خواهد داشت و نسبت به این وعدۀ غلط واکنش منفی نشان دهند. 

 

به زعم وی افراد دغدغه مند وظیفه دارند که مطالبۀ مدیریت فضای مجازی را در افکار عمومی ایجاد کنند؛ چرا که برخی خانواده ها از مخاطرات پدیده های از این دست، آگاهی چندانی ندارند. امروز حدود بیست کشور در جهان قوانین فیلترینگ سختگیرانه تری نسبت به ایران دارند، این کشورها به هیچ وجه با این مسئله تسامح نمی کند .

 

این کارشناس رسانه اعتقاد دارد که عرصۀ تبلیغات انتخاباتی بستر مناسبی برای تببین دوگانۀ مذکور توسط نامزدها نیست، چرا که هیجان بر فضای انتخابات غالب است.  نامزدها باید در تبلیغات انتخاباتی بر ارائۀ برنامه های کلی خود برای ادارۀ کشور تمرکز کنند .روشنگری در این خصوص وظیفۀ کارشناسان این حوزه است، آن ها باید مردم را آگاه کنند تا ضابطه مند شدن فضای مجازی مطالبۀ آن ها شود، به این معنا که افکار عمومی مخالفت علنی خود را با ولنگاری این فضا اعلام کنند .

 

امروز گاهی در برخی محافل هنگامی که برخی از واقعیت های دولت فدرال آمریکا را می¬گوییم، به سادگی این حقایق را باور نمی کند . مخاطب ایرانی نمی پذیرد که در آمریکا اگر به کودک خود بیش از 13 سالگی گوشی یا رایانه هوشمند بدهید، بدون آن که نظارتی بر فعالیت¬های مجازی وی داشته باشید، دولت امکان قانونی سلب حضانت فرزند را از والدین خود دارد! 

 

والدین آمریکایی اجازه ندارند که ابزار هوشمند را بدون نظارت در اختیار فرزند خود قرار دهند اگر حاکمیت در ایران چنین قانونی را مطرح کند، برخی تصور می کنند که ایران با توسعه، پیشرفت و مفاهیمی از این قبیل مخالف است. کارشناسان در عرصۀ روشنگری کوتاهی کرده اند که امروز مردم آگاهی کافی از مخاطرات فضای مجازی ندارند، شاید تنها عرصه ای که الگوبرداری از مدیریت غربی برای کشور ضرری ندارد، جدیت در کنترل و اعمال حاکمیت در فضای مجازی است. 

 

نصیری فقدان روایت سازی صحیح را حلقۀ مفقودۀ جریان رسانه ای کشور در فضای مجازی و حقیقی می داند. وی معتقد است که ایران باید در عرصۀ روایت سازی رسانه ای خود را تقویب کند . این که پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا محدودیت گسترده بر فضای مجازی این کشور اعمال می شود اما چالش جدی برای حاکمیت پیش نمی آید اما اگر یک ساعت اختلال در یک پیام رسان خارجی اتفاق بیافتد، مسائل متفاوتی پیش می آید که در آمریکا شاهد آن نبودیم، ناشی از ضعف روایت گری در جریان رسانه ای است که باید در آن قدرتمند شویم. روایت ها تلاش می کنند تا افکار عمومی دچار واگیری هیجانی شوند. مخاطب هرگاه احساس کرد که در حال کنش هیجانی است، می بایست تأمل بیشتری در رفتار خود کند. عرصۀ انتخابات ایجاد می کند تا نامزدها با فریاد زدن و بلند صحبت کردن مخاطب را مجذوب صحبت های خود کنند بنابراین آن ها در حال انجام فعالیت معمول خود است، هرچند که این رویه صحیح نیست اما در بستر تبلیغات سیاسی یا «پروپاگاندا» می گنجد، مردم باید تلاش کنند تا تشخیص دهند که آن فرد در حال طرح مسئلۀ اصلی کشور است یا برای جلب نظر آن ها مسئله سازی نادرست می کند، برای مثال در خصوص همین دوگانۀ فیلترینگ، باید گفت امروز در مقابل اقتصاد این دوگانه محلی از اعراب ندارد بنابراین مردم نباید از مسائل اصلی غافل شوند. مخاطبان باید برنامه های هر شخص را بسنجند، میزان عملیاتی بودن برنامه ها نکتۀ دیگری است که افکار عمومی در خصوص برنامه ها باید مورد توجه قرار دهد. برنامۀ نامزدها باید به نحوی تنظیم شده باشد که شرایط روز کشور در آن لحاظ شده باشد، از آن مهم تر توجه به این نکته است که شاخص هایی برای سنجش تحقق این برنامه وجود داشته باشد بنابراین مخاطب هوشمند امروز باید از افراد و جریان ها مطالبۀ برنامه کند تا پس از سنجش برنامه ها رای خود را به فرد اصلح تخصیص دهد. تحقق این مطلوب تا حد زیادی وابسته به روشنگری کارشناسان خبره در زمینه های مختلف است.

 

این کارشناس رسانه در ادامه مجددا به تبیین برخی تاکتیک های رسانه ای پرکاربرد در انتخابات پرداخت. نصیری گفت؛ یکی از تاکتیک های پرکاربرد دیگر در عرصۀ انتخابات «شخص ستیزی» است. رسانه ها در این تاکتیک ذیل گفتمان یا برچسب خاصی قرار می دهند تا مخاطب از برنامۀ وی غافل شود. صفت ناپسندی را به فرد نسبت می دهند، سپس هر صحیتی که وی بکند، ناخودآگاه آن برچسب به ذهن مخاطب متبادر می شود. همانطور که اشاره شد، تلاش برای تبرئه از این تهمت، افکار عمومی را نسبت به فرد حساس تر می کند، هراندازه هم وی بگوید «عوام فریب، پوپولیست و...» نیست، مخاطب ادعای او را نمی پذیرد، راهکار برون رفت از چنین بحرانی ایجاد ضد جریان است .

 

ضدجریان به این معنا است که گفتمان جدیدی را مطرح کنید تا اذهان عمومی نسبت به برچسب جریان رقیب بی تفاوت شود.پاره حقیقت گویی یکی دیگر از تاکتیک ها برای عملیات روانی در عرصۀ رسانه است. جنگ هشتگ ها دیگر روش مرسوم برای تحت کنترل گرفتن افکار عمومی جامعه هست.

 

نصیری در تبیین روش «جنگ هشتگ ها» گفت؛ هشتگ ها مطلوب ترین وسیله برای الغای این گذاره هستند که اکثریت جامعه به دنبال تحقق مطالبۀ خاصی هستند. این امر به صورت ناخودآگاه در فضای حقیقی یا مجازی واکنشی ولو محدود را به دنبال دارد .تاثیرگذاری هشتگ ها تا حدی است که گاهی ترند شدن آن ها انقلابی را در فضای حقیقی برخی جوامع به وجود آورده اند. همین مسئله باعث شد که ترامپ برای افتتاح مرکز تخصصی «ترند هشنگ» به عربستان سعودی سفر کند! اخیراً چندبار هشتگ هایی در ایران ترند شد که با انتشار گراف های آن شاهد بودیم که محل رشد آن ها در جغرافیایی خارج از مرزهای سیاسی ایران بوده است اما برخی از رسانه-های فارسی زبان خارج از کشور با استناد به همین هشتگ ها در حال انجام عملیات روانی علیه کشور بودند. نکتۀ حائز اهمیت این است که مخاطب هوشمند باید بداند و بپذیرد که ترند شدن یک هشتگ لزوما به معنای در اکثریت بودن محتوای آن نیست، چرا که ربات ها، سازمانی ها و کاربران تقلبی نیز امکان ترند کردن هشتگ ها را دارند. دلیل اهمیت هشتگ ها، میل افراد برای قرار گرفتن در اکثریت و گرفتار نشدن در مارپیچ سکوت است اگر فریب جنگ هشتگ ها را بخوریم امکان دارد که سال ها درگیر تبعات آن در فضای حقیقی جامعه باشیم!

 

انتهای پیام/

 علی پژوهش