هر یک از عناصر شکل دهنده آیین های نوروزی به گونه ای در ساختار فرهنگی زندگی مردم و هویت بخشی به آنان نقش داشته اند. نقش و کارکرد اجتماعی و بنیادی خوان نوروزی در گرد آوردن اعضای خانواده به دور هم بر سر خوان، زدایش کدورت و نفاق، تجدید وفاق، ایجاد وحدت و همبستگی در میان آنهاست.
از این رو، خوان نوروزی در استوار نگه داشتن بنیان و پایه های خانواده و تدوام بخشیدن به انسجام آن در جامعه نقشی بسیار موثر در تاریخ ما ایفا کرده اند و هنوز هم، چنین نقش تأثیر گذاری را دارد، در بلوچستان نیز جشن سال نو با آیین های متنوعی برپا می شود و مردم با آوازها و غذاهای خوشمزه به استقبال عید نوروز می روند.
جشن های نوروزی در بلوچستان
محمد علی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار ما بیان کرد: مردم شریف بلوچستان در استان کهن، زیبا و ناشناخته سیستان و بلوچستان نیز همانند سایر نقاط کشور در ایام نوروز به جشن، پایکوبی و برپایی آیین ها ویژه می پردازند.
وی افزود: با توجه به اینکه نوروز اساسا با طبیعت و زندگانی انسان در تمام گستره جغرافیایی و فرهنگی ایران بزرگ موجودیت می یابد و بلوچستان نیز همواره فرزند راستین دیار پارس بوده، پس نوروز و جشن و آیین نوروزی نیز در این خطه از ایران زمین، به فراخور موقعیت اقلیمی و مباحث فرهنگی، پاس داشته می شده است. 
به گفته ابراهیمی، بلوچستانی ها در ایام نوروز عروسی ها و جشن هایی از قبیل ختنه کودکان را با شکوه بیشتری برگزار و خانواده ها سعی می کردند، این گونه جشن ها را در روزهای نخست سال نو برپا کنند، چراکه بهار را تحول و دگرگونی روح انسان و طبیعت می دانستند.
نوکین روچ؛ آیینی اساطیری 
وی با بیان این که نوروز یا نوگ ‌روچ در پهلوی‌ به‌ معنی‌ نخستین‌ روز از ماه‌ فروردین‌ است و در بلوچستان نیز نوروز، "نوکین روچ" نام دارد، تصریح کرد: نوروز بر اساس آیینی اساطیری و باستانی که مبتنی بر اسطوره هایی کهن و در عین حال منطبق بر دانش ایرانیان باستان از قواعد طبیعت و تغییر فصول است، شکل گرفته و با باور داشته های مذهبی نیز آمیخته و تبدیل به جشن ملی و میهنی شده است. 
وی گفت: در سیستان و بلوچستان نیز جشن های متعددی در طول سال به مناسبت های مختلف مذهبی از جمله میلاد پیامبر مکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع)، نیمه شعبان، اعیاد مذهبی (قربان، فطر، غدیر و ...) جشن های ملی مثل دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب و ... ملی، آیینی مثل نوروز و.... و محلی مثل (گندم، هامین و...) مراسم برگزار می شود، نوروز نیز از دسته جشن های ملی و ارزشمند منطقه است که با شکوه خاصی آن را برپا می کنند. 
وی اضافه کرد: از جمله مراسم ایام نوروز و بهار در منطقه سرحد بلوچستان مراسم (هلک لدیی یا گِدام لدیی) به معنی خانه تکانی یا جابه جایی مکان سکونت و جابه جایی سیاه چادرها از منطقه زمستانی به منطقه و چراگاه بهاری و تابستانی است که در ایام بهار برای اینکه به منطقه ای که برای چرای گوسفندان مناسب و چراگاه بهاری آن طایفه بوده، جابه جا می شوند. 
این کارشناس تصریح کرد: آن ها طی مراسمی ویژه سیاه چادرها را از منطقه سکونت قبلی جمع آوری و با اجرای مراسم ویژه یعنی جمع شدن تمام افراد قبیله در یک حلقه دایره ای و خواندن آواها و آوازهای مخصوص توسط زنان که در اصطلاح محلی لیکو می گویند با مضامین وداع و خداحافظی به امید برگشت در سال بعد و دعا برای سردار و ریش سفید قبیله و اجازه گرفتن از وی برای حرکت به سمت چراگاه و مکان جدید بهاری حرکت می کنند.

اجرای آوازهای دسته جمعی و آواهای مخصوص 
به گفته وی، پس از رسیدن به منطقه جدید و چراگاه بهاری مجدد همه دایره وار حلقه می زنند و با اجرای مراسم و جشن بهار و اجرای آوازهای دسته جمعی و آواهای مخصوص توسط زنان و لیکو با مضامین شاد و توصیف چراگاه و طبیعت سبز آن و مدح سردار و ریش سفید طایفه شروع به برپایی سیاه چادرها می کنند. 
ابراهیمی گفت: عشایر بلوچ برای تهیه و تدارک آجیل نوروزی از امکانات اطراف خود استفاده می کنند خوشه های یک نوع گندم محلی را که دانه های چاق و درشتی دارد و از گندم معمولی دانه های آن درشت تر است و به آن پشمک می گویند، به همراه پودر زرد چوبه یا گیاه مخصوص محلی به نام هِچک که شبیه زعفران است و رنگ زرد دارد با شیر گوسفند می جوشانند و روی تابه محلی به نام تین تفت می دهند تا خشک شود و به آن دانکوک می گویند، رنگ آن زرد پررنگ است. 
وی اضافه کرد: دانکوک خوش طعم و نرم و شکننده بوده و با استفاده از مغز درختی کوهی به نام گواتام که شبیه بادام اما هسته آن کوچکتر از بادام است مغز هسته آن را از هسته جدا کرده و با شیر گوسفند می جوشانند تا طعم خام و تلخ آن از بین برود و روی آفتاب پهن می کنند، پس از خشک شدن همانند دانکوک نرم و شکننده و قابل خوردن است به آن وَشک می گویند و خواص دارویی زیادی دارد.
گواتام؛ خوراکی خاص نوروز 
این پژوهشگر گفت: اگر هسته گواتام را به جای شیر گوسفند با دوغ ترش محلی بجوشانند، خوش طعم و کمی ترش می شود و به آن ترپشک می گویند و همانند وشک پس از خشک شدن نرم و شکننده است و طعم لذیذ و ترشی دارد، عشایر بلوچ برای تهیه آجیل نوروزی دانکوک، وَشَک و تُرُپشَک را مخلوط کرده و از میهمانان نوروزی خود پذیرایی می کنند. 
وی ادامه داد: آن ها برای تدارک شیرینی نوروزی نیز علاوه بر تهیه انواع حلواهای محلی به نام حلوا مَدَر، چنگال و حلوای خرما یک نوع حلوای مخصوص نوروزی که از مخلوط خرما با دانکوک و به صورت گرد به اندازه توپ تنیس تهیه می شود، استفاده می کنند.
جشن سال نو در سفر یا حَضَر
ابراهیمی افزود: ایرانیان هر جا که باشند، در سفر یا حَضَر، در راه دور یا نزدیک به هر طریقی که بتوانند پیش از تحویل سال به خانه هایشان باز می گردند و با پدر و مادر و همسر و فرزند و خواهر و برادر و افراد دیگر خانواده بر سر سفر نوروزی می نشینند و تحویل سال نو را با هم جشن می گیرند. 
به گفته وی، مردم بلوچستان نیز در فصل بهار و ایام نوروز همه شاد و خوشحال و به دنبال بهانه ای برای ابراز شادمانی خود هستند، با آمدن بهار، طبیعت بلوچستان حیات نویی را شروع می کند و مردم بلوچ نیز همچون طبیعت سبز سرحد و نخلستان های زیبای مکران دل هایشان سبز و بهاری شده و مهر و محبت در جان آدمی زنده می شود. 
این کارشناس افزود: انسان از طبیعت سبز بلوچستان و گل ها و گیاهان دارویی رنگارنگ محلی درس عبرت گرفته و با وحدت و همدلی و دید و بازدید و صله رحم دلهای خود را جلا داده و زنگار دل و کینه ها و تفرقه را از سینه بیرون و بادل های صیقل یافته مشغول زندگی پاک در جامعه معنوی همراه با ارزش های انسانی پذیرای مهمان های نوروزیی می شوند.
 
انتهای پیام/