نگاهی به آسیب های شبکه های اجتماعی؛

• شنبه ۰۸ خرداد ۱۳۹۵ ۱۲:۲۰
• کد خبر : 748936

• اخبار
• سایر رسانه ها

شبکه‌ی اینترنت در کنار مزایای بسیار، معایبی نیز دارد که عدم آشنایی کامل با فضای مجازی می‌تواند آسیب‌هایی را برای خانواده‌ها به بار آورد لذا این نوشتار درصدد آن است تا برخی از معایب و تهدیدات موجود در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی را معرفی و راهکارهایی جهت پیشگیری و کاهش این گونه آسیب‌های نوپدید ارایه کند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از اشراق24،شبکه‌ی اینترنت در کنار مزایای بسیار، معایبی نیز دارد که عدم آشنایی کامل با فضای مجازی می‌تواند آسیب‌هایی را برای خانواده‌ها به بار آورد. این نوشتار درصدد آن است تا برخی از معایب و تهدیدات موجود در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی را معرفی و راهکارهایی جهت پیشگیری و کاهش این گونه آسیب‌های نوپدید ارایه کند.

آسیب‌های نوپدید:
با پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی، جوامع مختلف در گذر از جامعه سنتی به یک جامعه پیشرفته علاوه بر حفظ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی که از قبل موجود بوده است، با آسیب‌های اجتماعی جدید روبه رو می‌شوند که به خاطر نداشتن سبقه و پیشینه در جوامع انسانی به آنها آسیب‌های اجتماعی نوپدید می‌گویند.
آسیب‌های نوپدید ، آسیب‌های مرتبط با با فناوری جدید ارتباطی است که آسیب‌های ناشی از استفاده از ماهواره، بازی‌های رایانه‌ای، فضاهای مجازی، تلفن همراه و اینترنت می‌تواند در این مجموعه قرار گیرد.

اینترنت:
اینترنت به نحو آشکار به زیرساخت‌های تکنولوژیک کامپیوترهای شبکه‌ای اشاره دارد که ارتباطات دیجیتالی را در سطح دنیا ممکن می‌سازند.
اینترنت سیستمی جهانی از شبکه‌هایی از کامپیوترهای به هم پیوسته است که از پروتکل اینترنتی استانداردی (TCP/IP) برای خدمت رسانی به میلیاردها کاربر در سراسر جهان استفاده می‌کند.
اینترنت شبکه‌ای است که از میلیون‌ها شبکه محلی یا سراسری مخفی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی تشکیل شده است که توسط تکنولوژی‌های الکترونیکی، بی‌سیمی و نوری به یکدیگر متصل شده‌اند. اینترنت محدوده وسیعی از منابع اطلاعاتی و سرویس‌ها نظیر صفحات به هم گره خورده اینترنتی در شبکه جهانی وب26 و یا ایمیل‌های الکترونیکی را در خود جای داده است.

خانواده:
خانواده پایه‌ی بنیادین اجتماع، سلول سازنده‌ی زندگی انسان، خشت بنای جامعه، کانون اصلی حفظ سنت‌ها، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی است و شالوده‌ی استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی و کانونی برای بروز و ظهور عواطف انسانی و پرورش اجتماعی است.
خانواده واحدی است که براساس ازدواج پدید می‌آید و از آغاز پیدایی خود، همچون حریمی امن، زندگی انسان را در بر گرفته و موج تازه‌ای در درون شبکه‌ی خویشاوندی ایجا می‌کند که شمار زیادتری از خویشاوندان را نیز به هم پیوند می‌دهد. آنچه در خانواده از اهمیت برخوردار است، توجه به ارزش‌ها به ویژه ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی است.

شبکه‌های اجتماعی:
یکی از مهمترین رسانه‌های اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی است. شبکه اجتماعی مجازی زنجیره‌ای از ارتباطات و گروه‌های شبکه اجتماعی یا حضور غیر فیزیکی افراد در یک محل مجازی است. شبکه‌های اجتماعی به مثابه راه‌های مختلفی می‌مانند که مردم در زمان عبور از آن می‌توانند در مورد مسائل مختلف باهم صحبت کنند، اطلاعات عمومی یا خصوصی خود را در قالب‌های مختلف اعم از عکس، ویدئو، واژه‌ها، دست نوشته و .... با فرد خاص یا گروه خاصی به نمایش و اشتراک بگذارند. اخیراً بحث ارتباط شبکه‌های اجتماعی با آموزش مورد توجه متخصصین و کارشناسان آموزش الکترونیکی قرار گرفته است.

فضای مجازی:
فضای سایبر به مجموعه‌هایی از ارتباطات درونی انسان‌ها از طریق کامپیوتر و وسایل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می‌شود. یک سیستم آنلاین، نمونه‌ای از فضای سایبر است که کاربران آن می‌توانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. فضای مجازی، مکان‌های مجازی هستند که در آنها افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و این ارتباط توسط فناوری‌های اینترنتی ممکن شده است. به بیان دیگر، فضای سایبر یا مجازی محیط الکترونیکی واقعی است که ارتباطات انسانی به شیوه‌ای سریع، فراتر از مرزهای جغرافیایی و با ابزار خاص خود در آن زنده و مستقیم روی می‌دهد.
ویژگی‌های فضای سایبری (شبکه‌های اجتماعی مجازی) :
1ـ جهانی و فرامرزی بودن : از ویژگی‌های منحصر به فردی که فضای سایبر را از دیگر رسانه‌ها ممتاز می‌سازد، جهانی بودن آن است. هر فردی در دو نقطه از جهان می‌تواند از طریق آن به آسانی به جدیدترین اطلاعات دست یابد. مرزهای جغرافیایی تاکنون نتوانسته از گسترش روزافزون فضای سایبر جلوگیری کند. از این رو، هر نوع فیلتر و مرزبندی در برابر آن بسیار دشوار می‌نماید.
2ـ دستیابی آسان به آخرین اطلاعات : چنانچه بخواهید به آخرین مقاله، کتاب و یا خبری که در زمینه تخصصی در سطح جهان منتشر شده، دست یابید، ساده‌ترین و سریع‌ترین راه استفاده از فضای سایبر است.
3ـ جذابیت و تنوع : رسانه‌ها از فیلم، عکس، متن و یا هر هنر دیگری برای جذاب کردن خویش استفاده می‌کنند و این ابزارها در فضای سایبر قابل دستیابی است به ویژه آنگاه که هیچ نظارت و فیلتری توان محدود کردنش را نداشته باشد. از ویژگی‌های منحصر به فردی که در تنوع و جذابیت فضای سایبر تأثیر بسزایی دارد، مشتری محوری محض است. در متون نوشتاری ارتباطی تنگاتنگ میان خوانندگان و نویسندگان وجود دارد که خواننده به راحتی می‌تواند نظر خود را با شخص نویسنده در میان بگذارد. از سوی دیگر، امکان نظر سنجی و ارزیابی در این فضا بسیار آسان‌تر و روزآمدتر است و این توانایی را به داده پردازان، فروشندگان و عرضه کنندگان محصولات اینترنتی می‌دهد که از آخرین خواسته‌های مشتریان و مخاطبان خود مطلع گردند.
4ـ آزادی اطلاعات و ارتباطات : معنای واقعی آزادی اطلاعات در فضای سایبر محقق شده است. از این رو، شما هر نوع اطلاعاتی را که بخواهید اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، بدون محدودیت‌های حاکم بر دیگر رسانه‌ها در فضای سایبر قابل دسترسی است. آزادی ارتباطی نیز از ویژگی‌های دیگر فضای مجازی است که در دیگر وسایل ارتباطی تا این حد قابل دستیابی نیست.

خصوصیات و عملکرد شبکه‌های اجتماعی:
1ـ ارایه خدمات مانند چت، وبلاگ نویسی، ایمیل، پیام‌های فوری، ویدئو، اشتراک گذاری فایل، اشتراک گذاری عکس و غیره
2ـ ساخت یک پایگاه داده از کاربران که باعث می‌شود تا کاربران دوستان خود را بیابند در عین حال اجتماعات مختلفی هم شکل می‌گیرند.
3ـ آزاد و بدون هزینه هستند.
4ـ به اشتراک گذاری علاقه‌مندی‌ها (دیدگاه‌های سیاسی و یا فعالیت‌های تجاری، مذهبی، ملیت و مبتنی بر هویت و ....)
5ـ ترکیب‌سازی‌های جدید برای گرفتن اطلاعات و ارتباطات از قبیل اتصال به تلفن همراه
6ـ اضافه کردن ویژگی‌های جدید را براساس نظرات کاربران دارند.
7ـ اجازه دادن به کاربران برای دسترسی و تنظیم قوانین و حفظ حریم خصوصی
8ـ ایجاد جوامع و گروه‌های مختلف
9ـ فراهم کردن زمینه‌ای برای ملاقات با افراد غریبه یا کسانی که به زمینه‌های مختلف مورد نظر افراد، نزدیک هستند.

به طور خلاصه، پیامدها و اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی مجازی بر فرد و خانواده عبارتند از:
1ـ شکل‌گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب
2ـ تبلیغات ضد دینی و القای شبهات در عقاید افراد
3ـ نقض حریم خصوصی افراد
4ـ انزوا و دور ماندن از محیط‌های واقعی اجتماع
5ـ تأثیرات منفی رفتاری که فرد با عضویت در هر شبکه اجتماعی درگیر نوع خاصی از فرهنگ ارتباطاتی می‌شود نظیر برخورد، تکیه کلام، اصطلاحات مخصوص، رفتار، تیپ شخصیتی و ظاهری و ...
6ـ مصنوعی شدن ارتباطات و از بین رفتن روابط صحیح اجتماعی
7ـ تضعیف نهاد خانواده و صله ارحام
8ـ بی‌هویتی ، بحران هویت و اختلال شخصیت در بین نوجوانان و جوانان
9ـ جرأت و جسارت ارتکاب جرم به خاطر ناشناخته بودن در محیط سایبری
10ـ اعتیاد رفتاری به اینترنت، چت و شبکه‌های اجتماعی که نتیجه آن افسردگی، اضطراب، بی‌خوابی، کاهش روابط اجتماعی با اطرافیان، انزوا، مختل شدن فعالیتهای روزمره، رها کردن شغل (بیکاری) و ... است.
11ـ فریب و بهره کشی جنسی
12ـ تلف شدن وقت جوانان و فاصله گرفتن آنها از واقعیت
13ـ سوء استفاده از پروفایل‌ها و سایت‌های دوست یابی
14ـ آسیب‌های سوء استفاده از اطلاعات داخل رایانه‌های خصوصی مردم
15ـ دوستی‌های بدون مرز و ضابطه
16ـ قرار دادن فایل‌های مبتذل در دسترس عموم کاربران
17ـ انتقال هنجارها و نرم‌های ارزشی و اخلاقی غربی
18ـ وابستگی شدید روانی و فکری به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی
19ـ آسیب‌های جسمانی از قبیل فشارهای عصبی، چاقی، انزوا، چشم درد و ...
20ـ گسست فکری و عاطفی: با ورود اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به درون خانواده‌ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری، عاطفی و فیزیکی رخ می‌دهد و پیشرفت خیره کننده فناوری تأثیرات محسوس و نامحسوس زیادی را بر زندگی خانواده‌ها به ویژه دختران و بانوان گذاشته است.
21ـ تهدید بنیان‌های خانواده و نارضایتی‌های خانوادگی مانند افزایش سن ازدواج، تجرّد جوانان، طلاق، فرار از منزل، فحشا، سردی روابط زن و شوهر و سایر مسایل و مشکلات خانوادگی ...
22ـ گسترش ارتباطات نامتعارف بین نوجوانان و جوانان
23ـ تعارض ارزش‌ها
24ـ تغییر سبک زندگی و ذایقه جوانان
25ـ شکل گیری خرده فرهنگ‌های مختلف
26ـ تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری
27ـ رواج سطحی نگری فکری
28ـ انحرافات جنسی و اختلالات جنسی
29ـ گسترش اباحه گری عملی
30ـ گریز از واقعیت و ...
به منظور پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی نوپدید فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی راهکارهایی به شرح ذیل پیشنهاد می‌شود که در صورت اجرای به موقع و مناسب می‌تواند ثمربخش واقع شود:
1ـ ریشه آسیب‌های نوپدید فضای مجازی در مدیریت این فناوری‌هاست که در این حوزه نیازمند مدیریت کارآمد برای هدایت و شناسایی این فناوری‌ها هستیم.
2ـ در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین برخورد مقابله‌ای و قهری چاره کار نیست و نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و مانند کشورهایی مثل کانادا و استرالیا نحوه استفاده مناسب و صحیح از فضای مجازی به کاربران در گروه‌های مختلف سنی آموزش داده شود.
3ـ برگزاری جلسات آموزشی از سوی مصادر امور فرهنگی به منظور آشنا نمودن و اطلاع‌رسانی به والدین و خانواده‌ها در مورد فناوری‌های جدید به ویژه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مجازی.
4ـ برگزاری کلاس‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها در جهت آگاهی دادن به کودکان، نوجوانان و جوانان در مورد مزایا و معایب فناوری‌های جدید و نحوه‌ی استفاده صحیح از آنها.
5ـ تشویق فرزندان و ایجاد جذابیت در نوجوانان جهت شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و تقویت این گونه رفتارها توسط والدین.
6ـ استفاده از ظرفیت‌هایی مانند رسانه‌های دیداری و شنیداری، روزنامه‌ها، مجلات و نشریات برای نهادینه شدن فرهنگ سایبری.
7ـ آموزش و پرورش با گنجاندن موارد پیشگیری در برنامه‌های درسی به نوجوانانی که در معرض مخاطرات اجتماعی هستند، توجه نماید.
8ـ فراهم نمودن مکان‌های تفریحی و ورزشی سالم و کم هزینه برای نوجوانان و جوانان جهت گذراندن اوقات فراغت در محلات شهر.
9ـ ساخت و پخش فیلم‌ها و سریال‌ها و برنامه‌هایی با موضوع فضای مجازی و بررسی معایب و مزایای آن.
10ـ پخش آگهی‌های آموزنده از سوی ارگان‌های فرهنگی نظیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی در رادیو و تلویزیون در جهت افزایش آگاهی خانواده‌ها در خصوص خطرات ناشی از اینترنت و فضای مجازی.
11ـ گذراندن اوقات بیشتری با فرزندان در فضای بیرون از خانه به طوری که فرزندان از نظر عاطفی و روانی، احساس خلاء نکنند و جهت جبران این کمبود به فضای مجازی پناه نبرند.
12ـ طراحی و تدوین بخشی در کتاب‌های درسی در ارتباط با آشنایی دانش‌آموزان با فناوری‌های جدید، اینترنت و خطرات بالقوه‌ی آنها.
13ـ استفاده از آموزه‌های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر به عنوان نوعی کنترل اجتماعی توسط هر شخص.
14ـ هنجار سازی‌های مثبت و ترویج فرهنگ استفاده از اینترنت و فضای مجازی.
15ـ آگاهی رسانی و آشنا نمودن نوجوانان و خانواده‌ها درباره قانون، حقوق و مسوولیت‌هایی که در لوای قانون دارند.
16ـ وضع قوانین سخت‌گیرانه‌تر جهت برخورد با مجرمان و جرایم اینترنتی و اجرایی نمودن این قوانین. به عنوان مثال «قانون حفاظت از دانش‌آموز امی هستیر»29 معروف به «قانون میسوری فیس‌بوک» هرگونه گفتگوی خصوصی بین معلمان و دانش‌آموزان را در فیس‌بوک منع می‌کند.
17ـ والدین باید تا حدودی به فناوری‌های روز دنیا مسلّط بوده و نسبت به شیوه‌های جدید ارتباط فرزندان خود، تهدیدات و آسیب‌های ناشی از اینترنت و فضای مجازی آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند تا از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل آید.
18ـ پخش برنامه‌های کوتاه آموزشی درباره مزایا و معایب اینترنت و فضای مجازی از زبان هنرمندان و ورزشکاران محبوبی که عموماً جوانان آنها را الگوی خود قرار می‌دهند.
19ـ آگاهی بخشی و آگاه کردن مردم از طریق بسیج کردن همه امکانات موجود.
20ـ استفاده از امکانات دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه برای برگزاری همایش‌های تخصصی.
21ـ استفاده از ظرفیت‌های مساجد و شبکه تبلیغ اعم از روحانیون، مبلغین، ائمه جماعات مساجد و ...
22ـ تحکیم و تقویت مبانی اعتقادی، فکری و عقیدتی جامعه خصوصاً جوانان از طریق نهادهای فرهنگی.
23ـ برنامه‌ریزی برای آموزش تخصصی مردم خصوصاً جوانان برای ورود به فضای مجازی و ابراز وجود و ارایه برنامه‌های دینی و ملی جذاب.
24ـ ایجاد اشتغال برای جوانان بیکار به ویژه تحصیل کردگان دارای مهارت و تخصص.
25ـ انجام تحقیقات کاربردی و یافتن مشکلات با توجه به فرهنگ بومی هر استان جهت ارایه راه حل‌های لازم در خصوص رفع مشکلات موجود ضرورت دارد.
26ـ تشکیل «شورای آینده نگری» در استان‌ها به منظور رصد، آسیب شناسی، پیش بینی و برنامه‌ریزی در خصوص ورود و سیمای مصرف فناوری‌های جدید ارتباطی.
27ـ قانون گذاری به منظور تعیین وظایف نهادها و دستگاه‌های فرهنگی و غیر فرهنگی در فضای سایبر و احیاناً تشکیل نهادهای ضروری برای پیشگیری و مبارزه با آسیب‌های نوپدید مرتبط با فناوری‌های اطلاعات.
28ـ آگاهی و هوشیاری پلیس سایبری در مورد انواع جدید جرایم رایانه‌ای و گشت در فضای مجازی و کمک به افرادی که در معرض خطر هستند.
29ـ والدین، مربیان، معلمان و مسوولان فرهنگی، تربیتی و آموزشی می‌توانند نقش مهمی در جلوگیری از تهدیدات سایبری و ایجاد جهان آنلاینی مهربان‌تر یا آنچه که به اصطلاح «مهربانی سایبری» خوانده می‌شود، ایفا نمایند.

نتیجه گیری:
ارتباط از طریق فضای مجازی در سال‌های اخیر جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی) تأثیرگذارند. در شکل دهی به هویت نقش دارند و حتی روی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع هم تأثیرگذارند. امروزه با توجه به نقشی که تاکنون در ابعاد مختلف زندگی داشته‌اند، نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه‌ی افکار و اندیشه‌های بشری محسوب می‌شود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند. ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانواده‌ها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجه‌ی نخست اولویت قرار دارد. پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و توجه والدین به رفتار فرزندان بسیار مهم می‌باشد و برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده‌ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ شیادان به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده باز می‌شود. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می‌آید.

انتهای پیام/گ

• برچسب ها
• #
• #
• #