چندی پیش سازمان فضایی آمریکا «ناسا» گزارشی پیرامون گرمایش جهانی و خشکسالی در ۳۰ سال آینده جهان منتشر کرد که نشان می‌داد ۴۵ کشور جهان در معرض خشکسالی شدید هستند و ایران در رتبه چهارم فهرست هشدار قرار دارد.
روزنامه « فایننشال تایمز » نیز در مقاله‌ای با عنوان « ایران خشک شد » نوشت که ایران با پیشینه هفت هزار ساله تا ۲۰ سال دیگر از بی آبی و خشکسالی نابود می شود، تلویزیون فرانسه هم در گزارشی هشدار داد که مزارع پسته ایران به دلیل خشکسالی و برداشت بی رویه آبهای زیرزمین رو به نابودی هستند.
موسسه بین‌المللی « منابع جهانی » طی تحقیقی اذعان کرده که تا سال ۲۰۴۰ کم آبی در خاورمیانه منجر به ایجاد بحران‌های امنیتی و اقتصادی می‌شود، در رتبه بندی بحران آب از ۳۳ کشور اول، ۱۴ کشور در خاورمیانه واقع شده‌اند و ایران هم در رتبه سیزدهم قرار دارد.
در گزارش نگران‌کننده ناسا به رودخانه‌های دجله و فرات نیز اشاره شده و اینکه این رودخانه‌ها چگونه بر اثر گرمایش زمین از یک سو و مسابقه سدسازی در منطقه از سوی دیگر بعد از رودخانه‌های هند، بیش از هر جای دیگر در حال از دست دادن آب هستند که خطر خشکیدن دجله و فرات برای ما به معنای از دست رفتن بارش‌های پاییزه و تشدید پدیده گرد و غبار است.
در گزارش ناسا به کشورهایی مثل ایران، عراق، ترکیه و سوریه هشدار جدی داده شده‌ که به‌ خاطر استفاده نامطلوب از منابع آب در معرض جدی خطر خشکسالی و بحران آب قرار خواهند داشت، در بخشی دیگر از این گزارش آمده که هیچ بعید نیست بین ۳۰ تا ۴۰ سال آینده، بخش‌های وسیعی از ایران به بیابان مطلق تبدیل شود.
هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل نسبت به مسایل زیست محیطی و بحران آب در ایران هشدار داده است و از رسانه ها خواسته درباره این بحران به صورت جدی وارد شوند.
ایران با میانگین بارش ۲۵۰ میلی‌لیتر در سال در مقابل ۹۰۰ میلی‌لیتر متوسط بارندگی جهانی در کمربند خشکی کره زمین قرار گرفته است حال آنکه متوسط میزان بارندگی در سیستان و بلوچستان100میلی متر می باشد و امسال تاکنون حتی نصف این میزان هم محقق نشده است.
در ابتدای سال ۹۵ رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی تاکید کرد که بحران خشکسالی انباشته کشور با بارش های مقطعی رفع نخواهد شد و وضعیت آب‌های زیرزمینی با بارش‌های کوتاه مدت بهبود نمی‌یابد.

سیستان و بلوچستان کم بارش ترین استان کشور
علی ملاشاهی رئیس گروه هشدار و پیش بینی اداره کل هواشناسی سیستان و بلوچستان2بهمن ماه امسال در گفت و گو با ایرنا گفته بود این استان امسال رتبه نخست کم بارش ترین استان کشور را به خود اختصاص داد.
وی ادامه داده بود از مهرماه امسال تاکنون 3 . 4 دهم میلی متر باران در سیستان و بلوچستان باریده که کاهش 91 درصدی نسبت به بلند مدت را نشان می دهد،امسال 100 درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی است، از ابتدای مهرماه تا پایان آذرماه 19.9 دهم درصد مساحت سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی خفیف، 56.5 درصد خشکسالی متوسط و 23.2 درصد دچار خشکسالی شدید است.
وی تاکید کرده است براساس ارزیابی های صورت گرفته روند کاهش بارندگی ها در سیستان و بلوچستان تا پایان سال ادامه خواهد داشت به طوری که میزان بارش ها در سه فصل آخر سال کمتر از حد نرمال خواهد بود، با توجه به کاهش بارندگی ها در این استان ضروری است دستگاههای دست اندرکار تمهیدات لازم را برای تامین آب کشاورزی و آشامیدنی مدنظر قرار دهند.
 
در حال حاضر 58درصد مخازن سدهای استان خالی است
اتابک جعفری مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان 3بهمن امسال در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون، در این زمینه گفته است میزان حجم ذخیره آب در پشت سدهای سیستان و بلوچستان هزار و 967 میلیون متر مکعب بوده که درحال حاضر تنها 42 درصد ظرفیت آنها ذخیره سازی و حدود 58 درصد نیز خالی است.
بنا به گفته وی ذخیره آب در پشت سدهای سیستان و بلوچستان از ابتدای سال آبی 96-97 با کاهش 13 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته روبه رو بوده است، از ابتدای مهرماه امسال همزمان با شروع سال آبی جدید 817 میلیون متر مکعب آب در پشت هفت سد مخزنی سیستان و بلوچستان ذخیره شده که این مقدار آب نسبت به مدت مشابه سال قبل با 938 میلیون متر مکعب، کاهش 13 درصدی را نشان می دهد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان تاکید کرده است از مجموع 22 سد در دست بهره برداری در سیستان و بلوچستان، هفت سد مخزنی و 15 سد تغذیه ای است و مهمترین سدهای در دست ساخت سیستان و بلوچستان شامل سد مخزنی کهیر(کنارک) با حجم 314 میلیون متر مکعب، سد تغذیه ای گوهرکوه(خاش) با حجم 10 میلیون متر مکعب و سد شهری کور (مهرستان) با حجم 103 میلیون متر مکعب می باشد که با ساخت این سدها ظرفیت ذخیره سازی سدهای سیستان و بلوچستان به دو میلیارد و 400 میلیون متر مکعب افزایش خواهد یافت.
وی در خصوص طرح های آبخیزداری که توسط جهاد کشاورزی و منابع طبیعی و آبخیزداری و شرکت آب منطقه ای استان انجام می شود نیز گفته است این طرح ها با توجه به تخصیص اعتبارات و طرح های مطالعه شده در دست انجام بوده اما زمان بر است.

دولت برای مبارزه با بحران خشکسالی برنامه ریزی درستی ندارد
علی کرد عضو کمیسیون اجتماعی و نماینده مردم شهرستان خاش در مجلس شورای اسلامی2اسفند امسال در گفت و گو با خبرنگار تفتان ما با اشاره وضعیت خشکسالی در سیستان و بلوچستان، گفته بود: این استان بیش از 18 سال با مسئله مهم خشکسالی دست و پنجه نرم می کند که دولت باید به این منطقه توجه ویژه ای داشته باشد، خطر خشکسالی همه استان را به شدت تهدید می کند و تحت تاثیرقرار داده است.
وی ادامه داده است متاسفانه خشکسالی در سالهای اخیر به قدری بوده که چنانچه در چند سال آینده بارش‌های خوبی هم داشته باشیم باز هم نمی‌تواند کمبود بارش در سال‌های گذشته را جبران کنیم، وضعیت خشکسالی سیستان و بلوچستان به یک بحران جدی تبدیل شده است و در این راستا نمایندگان این استان برای سال آینده تلاش خواهند کرد تا بودجه ای را جهت مبارزه با خطر خشکسالی تامین کنند.
وی با بیان اینکه میزان بارندگی در برخی از شهرهای این استان در سال جاری کمتر از 5 میلی متر بوده است،  اظهار کرده است طبق تحقیقات دانشمندان، بدون شک ۴۰ درصد جمعیت جهان تا سال دوهزار و50 با چالش آبی مواجه می شوند که تنها راه آن مدیریت مصرف و منابع است.
کرد با بیان اینکه شهروندان نیز باید در مصرف آب صرفه جویی کنند، تصریح می کند کاهش بارش ها و خشکسالی های اخیر سبب شده تا آمار بیکاری افزایش در سیستان و بلوچستان چندین برابر شود.
نماینده مردم شهرستان خاش در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت برای مبارزه با بحران خشکسالی برنامه ریزی درستی ندارد، می افزاید متاسفانه خشکسالی ها و کاهش منابع سفره های زیر زمینی سبب خسارت و زیان به بخش کشاورزی شده و بسیاری از فعالیت های کشاورزان در این استان تعطیل شده و مردم ضرر کرده اند، نزولات آسمانی سال جاری در مقایسه با سال اخیر 90 درصد کاهش داشته است، دولت باید در راستای حل مشکلات خشکسالی و بی آبی برای سیستان وبلوچستان تدبیرو برنامه ریزی کند و مجلس نیز این مسئله را پیگیری خواهد کرد.
وی ادامه داده است تاکنون اعتبار خاصی برای مبارزه با معضل خشکسالی به سیستان و بلوچستان پرداخت نشده است، اگر چنانچه با این معضل مبارزه نشود بدون شک برای زندگی مردم در آینده با مشکل مواجه خواهیم بود.

سیستان و بلوچستان رکوردار فرسایس آبی و خاکی در دنبا
حسین سرگزی کارشناس ارشد خاک شناسی در زمینه فرسایش های موجود در استان در گفت و گو با عصرهامون، گفته است دو فرسایش آبی و بادی در دنیا وجود دارد که سیستان و بلوچستان رکوردار هر دو آنها است، در بخش آبی دارای فرسایش های شیاری و پاشمانی هستیم، اراضی جنوب سیستان و بلوچستان شیب دار هستند و باران های مونسون نیز در فصل خشک که زمین فاقد پوشش لازم است وجود دارد.
وی ادامه می دهد چون خاک های موجود در منطقه ما جوان و تکامل یافته نیست و عمق خاک نیز در اراضی شیب دار کم و بارندگی های موجود در منطقه سیل آسا و رگباری است اندک خاک تولید شده سالانه موجود در اراضی شیب دار به پایین دست وارد شوند، در پایین دست و به خصوص بخشی از دشت ها به مثل دشت چابهار که نزدیک دریا واقع شده اند، جنس خاک «مارن» و «سیلت» است، چون سیلت خاک خیلی زیاد است در زمان برخورد آب با آن، با توجه به خاصیت نوع خاک، روان شدن آب در منطقه را شاهد بوده و براین اساس فرسایش بالای آبی را در منطقه دارا می باشیم، به طوری که در استان شاید سالانه به نسبت بارندگی، بیش از 20تن درهکتار فرسایش آبی در جنوب استان داشته باشیم.
 وی با اشاره به بخش فرسایش بادی گفته است در گذشته منطقه آمودریا در کشور روسیه بیشترین فرسایش بادی را داشته که با توجه به وجود بیش از 80روز طوفانی در منطقه سیستان، به این حد بسیار نزدیک شده ایم و این امر باعث تحت تاثیر قرارگرفتن بخش زیادی از اراضی ما در فرسایش بادی شده است، واقع شدن در منطقه تحت تاثیر فرسایش، شیب دار بودن اراضی، کمبود بارش باران، خشکی هوا، وجود خاک های جوان، بارش باران های سیل آسا، وزش باهای تند و غیره از دلایل اقلیمی و طبیعی فرسایش به شمار می آیند.
سرگزی با اشاره به این نکته که فرسایش ها طبیعی و یا انسان ساز می باشند، تصریح می کند در بخش انسان ساز، دلایلی مثل بخش اجتماعی و فرهنگی از جمله چرای دامها در مناطق محل های فرسایش پذیر، شخم زدن زمین، جالیزکاری در فصل بادهای فرساینده و غیره وجود دارد، وضعیت خاک های استان اصلا خوب نیست در شمال استان میزان شوری و قلیایی خاک بسیار بالا بوده و مواد عالی و عناصر غذایی خاک بسیار پایین است و به همین دلیل خاک ها بسیار فقیرند و نیاز به تناوب دارند که این اتفاق نمی افتد.
سرگزی تاکید می کند مسئولان و مدیران مرتبط با بخش خاک متاسفانه این دید را ندارند که مشکل ما در شمال استان آب نیست بلکه خاک ضعیف و تحلیل رفته است، در جنوب استان هم مشکل فرسایش آبی وجود دارد و میزان دام و بوته کنی در عرصه های فرسایش پذیر نیز بسیار زیاد بوده و در چند ساله اخیر خشکسالی عامل بسیار وحشتناکی در منطقه برای فرسایش خاک در استان شده است،بخشی از اقدامات دستگاه های اجرایی در کانونهای بحرانی تاثیرگذار بوده اما اعتبارات دائمی نیست و وسعت عملیات بسیار محدود می باشد، اولویت بندی مناسبی برای اجرای پروژه ها نداریم و اقدامات کارآمد نبوده است.

خشکسالی بزرگترین مشکل ما در استان
عبدالباسط پاکزاد مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان در این خصوص به عصرهامون، گفته است بزرگترین مشکل ما در استان خشکسالی و کاهش بارندگی است، میانگین بارندگی جهانی 700تا750میلیمتر است که این رقم در کشور ایران 250میلیمتر و در سیستان و بلوچستان 110میلیمتر است و متاسفانه در دودهه اخیر، در برخی نقاط استان بارش به میزان 10میلیمتر هم نداشتیم شمال و جنوب دچار بحران خشکسالی است.
 وی ادامه داده است با توجه به مشکلات بیان شده به مثل خشک سالی و فرسایش، باید اقداماتی برای مدیریت و مهار این مشکلات انجام شود و در راستای اطلاع بیشتر در این زمینه، خبرنگار عصرهامون، مصاحبه ای با معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان انجام داده است.

30درصد سیستان و بلوچستان را بیابان ها تشکیل داده اند
مسعود ریگی معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سیستان و بلوچستان نیز در این زمینه در گفت و گو با خبرنگار عصرهامون، گفته است سازمان جنگل ها به جهت رسالت سازمانی چارت مشخصی دارد، حفظ منابع طبیعی کشور، احیا، توسعه و بهره برداری از آن ها و غیره را در دستور کار خود قرارداده است، این خطه از کشور از نظر وسعت بزرگترین استان کشور بوده و سطح بزرگی از مناطق کشور را در بر می گیرد و در منطقه ای خشک و نیمه خشک قرار دارد که بارندگی آن حدود 100 میلی متر است و براین اساس دچار یکسری ضعف هایی می باشد ولی از طرفی فرصت هایی مثل رشته کوه تفتان، سواحل، بیابان و غیره را دارا است که باعث تنوع در استان شده است.
وی بیان می کند از مجموع سطح استان، 10 و نیم میلیون هکتار مرتع، پنج و نیم میلیون هکتار بیابان و ۱.۲ میلیون هکتار هم جنگل ها را در بر می گیرد، یکی از معضلات استان بحث بیابانها است، حدود 30 درصد از سطح استان بیابان می باشد و از شمال تا جنوب استان را بیابان ها به صورت پراکنده در برگرفته اند.
این مسئول ادامه داده است در سال های اخیر که شرایط اقلیمی و بارندگی تغییر پیدا کرده، مناطق بحرانی بدتر و مناطق تحت ریسک به سمت بیابانی شدن سوق پیدا کرده اند، به طوری که در حال حاضر بیش از ۱.۲ دهم از سطح بیابان های سیستان و بلوچستان را کانون های بحرانی در بر می گیرد که در 28 نقطه استان پراکنده هستند و سه مورد در حوزه سیستان و مابقی در بلوچستان از زاهدان تا چابهار پراکنده شده است.
معاون اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ادامه داده است در حوزه سیستان حدود 250 هزار هکتار از بیابانهای موجود، سطوح کاملا بحرانی هستند که خارج از محدوده جمعیتی قرار دارد، در منطقه سیستان 3 کانون بحرانی  شامل کانون بحرانی تاسوکی که 140 هزار هکتار، کانون بحرانی نیاتک حدود 95 هزار هکتار و کانون بحرانی جزینک با 13 هزار هکتار وسعت وجود دارد که بخشی از اراضی کانونهای بحران در اختیار مردم قرار دارد و انجام عملیات های بیابان زدایی در آن نقاط با رضایت و اجازه از مالکان اراضی انجام می شود.
وی با اشاره به اینکه در حوزه سیستان سابقه فعالیت های بیابان زدایی به دهه 50 بر می گردد، می افزاید نهال کاری یکی از اولویت های اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان محسوب می شود اما با توجه به اینکه در حوزه سیستان مشکل تامین آب و خاک وجود دارد، مالچ پاشی نقاط بحرانی را در دستور کار مالچ پاشی قرار داده ایم و بر این اساس تاکنون 42 هزار و 473 هکتار در حوزه دشت سیستان عملیات مالچ پاشی انجام شده است، نهال کاری هایی که انجام می شود حداقل باید سه بار در هر سال آبیاری و مراقبت و حفاظت شوند و در این بخش نیز در مجموع در منطقه سیستان 35 هزار هکتار مراقبت و آبیاری 199 هزار هکتار عملیات حفاظت و انجام شده است.
این مسئول تصریح کرده است در سالهایی که ورود سیلاب در منطقه سیستان داشته ایم، عملیات پخش سیلاب را با بهره گیری از توان این اداره کل  انجام شده که باعث احیاء پوشش گیاهی در منطقه شده و براساس آمار موجود، 35 هزار و 725 هکتار عملیات پخش سطح آب در حوزه سیستان اجرا شده است،  برای بخشی از زمین های کشاورزان منطقه سیستان بادشکن حاشیه مزارع را به عنوان پروژه بومی با دیدگاه مشارکت مردمی اجرا کرده و تداوم آن را دنبال می کنیم این بادشکن ها به این صورت است که برخی از هزینه ها مثل تامین هزینه نهال را اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تامین و مردم از آنها نگهداری می کنند، این پروژه به صورت طولی در سیستان انجام شده و اگر بخواهیم به صورت هکتاری حساب کنیم،  پنج هزار و 400 هکتار تاکنون بادشکن در حوزه سیستان انجام شده است.
ریگی با بیان اینکه اگر این پروژه ها در سیستان انجام نمی شد بسیاری از روستاها تخریب می شدند، بیان می کند با اقدامات انجام شده در کانون بحرانی نیاتک به مرحله بهره برداری از اراضی رسیده ایم و این موضوع به این معناست که علاوه بر تامین اهداف بیابان زایی، ما تولید علوفه هم داریم و با دو دیدگاه کمک به تامین معیشت جوامع و کاهش خطر آتش سوزی بهره برداری از علوفه ها را نیز به مردم به صورت ساماندهی شده می دهیم.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار عصرهامون، در زمینه ضرر مالچ برای گیاهان، نیز گفته است مالچ در نقاطی مورد استفاده می گیرد که دارای شن متحرک است و پوشش گیاهی وجود ندارد، مالچ تپه های ایجاد شده توسط شن و ماسه روان را ثابت نگه می دارد و با عایقی که ایجاد می کند به سبز شدن بذرهای موجود در آن منطقه کمک می کند، مالچ در مقابل طوفان ها مقاوم است و در بحرانی ترین شرایط که گزینه دیگری را نمی توان مورد استفاده قرار داد، استفاده می شود.
وی اظهار کرده است در سال گذشته با منابعی که از وزارت نفت دریافت کرده ایم، فقط در یک پروژه 31 هزار هکتار از عرصه های در حال بیابان شدن و تحت ریسک را زیر عملیات بیابان زدایی بردیم که در 16 هزار و 100 هکتار از آن هلالی های آبگیر در 6 منطقه استان در تله سیاه زاهدان، دشت ربات خاش، میل 72 میرجاوه، دلگان ودر دشت سیب و سوران اجرا شده است، این پروژه ترکیبی از کار دستی و دستگاهی بوده و با توجه به شرایط منطقه علاوه بر اینکه حجم زیادی از ماشین آلات ها رابرای آن در نظر گرفتیم، تعداد زیادی از مردم هم مشغول به کار شدند به گونه ای که روزانه 350 نفر در این پروژه مشغول به فعالیت بودند و جمعا در اجرای صد درصدی این پروژه 65 هزار نفر روز اشتغال ایجاد کردیم.
وی ادامه داده است  در این پروژه 483 هزار سازه احداث کردیم که هر کدام از آنها 5 متر مکعب روان آب استحصال می کند یعنی در هر هکتار 150 متر مکعب در هر باران روان آب استحصال خواهد شد، متناسب با مطالعات موجود که بیش از 50 مورد در سطح استان بوده و یکسری پروژه در آنها تعریف شده است، با توجه به بحث های کارشناسانه و تجربیات موجود، فعلا سناریوی حداقلی پروژه های تعریف شده در استان در زمینه بیابان 150 میلیارد تومان پروژه در یک برنامه پنج ساله است و برای تخصیص آن به مثل دیگر پروژه ها صبر نخواهیم کرد و کار را در حال اجرا داریم.
این مقام مسئول اظهار می کند با توجه به شرایط اقلیمی وخشکسالی های موجود توقع این است که روند بیابان گسترش یابد اما به نظر می رسد در این خصوص موفق بوده ایم و علاوه بر اینکه موفق به مهار بیابان شده ایم از توسعه آن نیز جلوگیری کرده ایم، امسال اعتبارات بیابان زدایی یک رشد بی نظیری را با توجه به سندگرا بودن استان نسبت به سال گذشته داشته ایم  به طوری که سال 95 حدود 87 میلیارد ریال اعتبار برای بخش بیابان گرفتیم و امسال با سه برابر شدن این عدد 260 میلیارد ریال در استان اعتبار اختصاص پیدا کرده و این عدد به غیر از اعتبارات صندوق توسعه و  پروژه های نفت و امثال آن می باشد.
 
انتهای پیام/