سکوی حفاری نیمه شناور امیرکبیر از سوی شرکت ملی نفت ایران در دریای خزر احداث شده است.

زمینه فعالیت این پروژه کشتی سازی است که با قرارداد مهندسی، خرید و ساخت طراحی و راه اندازی شده است.

این پروژه در سال 1380 آغاز به کار و در سال 1389 به پایان رسیده است.

سکوی حفاری نیمه شناور امیرکبیر به منظور انجام عملیات حفاری اکتشافی نفت و گاز جهت برداشت اولین سهم نفتی ایران در دریای مازندران طراحی شده است. فعالیت های مهندسی تفصیلی ، مهندسی کارگاهی، خرید، تامین تجهیزات و ماشین آلات پیشرفته حفاری و ساخت سکو با تکنولوژی خاص توسط شرکت صدرا بر اساس طرح پایه GVA-4000 در کارخانه مجتمع دریای خزر انجام شده است.

تجهیزات و ماشین آلات سکوی حفاری نیمه شناور امیرکبیر از نوع پیشرفته ترین در صنعت حفاری فراساحلی است که در ساخت سکو استفاده شده است.

اجزای سکو شامل عرشه، روپانتون و چهار ستون است.

موقعیت مکانی این پروژه در دریای مازندران است و محصول نهایی حاصل از بهره برداری پروژه نفت خام و گاز است.

سکوی نیمه شناور امیر کبیر با وزن ۱۴۷۰۰ تن، سنگین ترین سازه دریایی کشور است، این سکو قادر به تولید بیش از ۱۱ مگاوات برق بوده و امکان اقامت ۱۲۰ نفر بر روی آن فراهم شده‌است.

سکوی امیرکبیر، قادر به حفاری در آب‌های تا عمق ۱۰۰۰ متر بوده و همچنین قابلیت حفاری از کف دریا تا عمق ۶۶۰۰ متری را دارد، تثبیت موقعیت سکو در محل حفاری توسط ۸ لنگر ۲۰ تنی و زنجیر انجام شده‌است.

همزمان با کشف ذخایر جدید نفت و روشن شدن مشعل نفت در سکوی امیر کبیر، ایران به یک تکنولوژی جدید نفتی که در انحصار شرکت‌های حفاری آمریکایی بود، در این منطقه هیدروکربوری دست یافت.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر جزئیات روند طراحی، ساخت و استقرار سکوی نیمه‌شناور حفاری ایران در دریای خزر را تشریح کرد.

نگاهی به مصاحبه محمد کمالیان در دو سال گذشته اهمیت و جایگاه این پروژه را نشان می‌‎گوید: بعد از انجام آزمایشات لرزه‌نگاری در دریای خزر مشخص شد که بیشتر ساختارهایی که می‌تواند دارای هیدروکربوری باشد، در فراتر از اعماق 400 متر قرار گرفته‌اند، بنابراین، نیاز به یک شناور حفار قطعیت پیدا کرد.

وی ادامه داد: با تدوین مشخصات فنی سکو توسط مجری طرح سکوی حفاری دریای خزر، مناقصه بین‌المللی برگزار شد و در نهایت شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا) و شرکت سوئدی GVA برنده این مناقصه شدند.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر با بیان اینکه «شرکت GVA آورنده نقشه‌های پایه سکو و دارای تأییدیه مؤسسه رده‌بندی DNV بود»، تصریح کرد: تأمین نقشه‌های پایه به نقشه‌های تفضیلی توسط شرکت صدرا انجام شد که با نظارت صاحب لیسانس و با نظارت ارائه مشاور مجری طرح که شرکت اوج پژوهش صنعت بود؛ انجام گرفت.

این مسئول با اشاره به اینکه «برای سکوی امیرکبیر حدود 10 هزار و 700 نقشه اصلی طراحی شد»، افزود: صرف نظر از خود سکو، به شکلی باید تأمین پشتیبانی سکو نیز صورت می‌گرفت چرا که این سکو، سکوی شناور تثبیت با لنگر است و به همین جهت باید شناورهای لنگرانداز برای این کار تهیه می‌شد.

وی اضافه کرد: مجدداً مشخصات فنی مربوط به شناور لنگرانداز تهیه و مناقصه بین‌المللی انجام شد؛ در این مناقصه هم شرکت صدرا با ارائه نقشه‌های پایه مورد تأیید مؤسسه رده‌بندی DNV از شرکت VIC-SANDVIK نروژ برنده شد، بنابراین، این سکو حفاری با کمک دو شناور به محل انجام حفاری منتقل شد که این دو شناور در زمان لنگراندازی، به سکو در تثبیت جایگاه خود کمک می‌کنند.

کمالیان بیان کرد: این سکو حدود 14 هزار و 900 تن وزن دارد که در سطح تأسیسات فراساحلی کشور بی‌نظیر است.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر گفت: به منظور افزایش پتانسیل باربری در سکوی امیرکبیر عرشه فرود هلی‌کوپتر آن از جنس آلومینیومی طراحی و نصب شده، این در حالی است که عرشه فرود هلی‌کوپتر در سکوی شهیدرجایی و ایران خزر فولادی است.

وی با بیان اینکه «سکوی امیرکبیر مدل GVA4000 M است»، توضیح داد: این بدان معناست که به جهت حالت شناوری سکو تنها 4000 تن بار متغیر در عرشه سکو می‌تواند وجود داشته باشد و هر میزان که تجهیزات سنگین‌تر شود، از این 4000 تن کاسته خواهد شد.

کمالیان با اشاره به اینکه «سکوی امیرکبیر ظرفیت اسکان 120 نفر را دارد»، اظهار داشت: از چهار گوشه این سکوی حفار به طریق سنتی 8 رشته زنجیر دریایی و کابل فولادی به بستر دریا و به لنگر متصل شده است، در انتها این زنجیر و کابل فولادی یک لنگر به وزن 20تن آویزان است و طول رشته مهار به 3000 متر می‌رسد.

به گفته وی، یک متر زنجیر 125 کیلوگرم و لنگر 20 تن وزن دارد.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر ادامه داد: دهانه این لنگرها تحت نیروی کششی باز می‌شود تا بتواند در بستر دریا نفوذ بیشتری داشته باشد، بعد از اینکه این لنگرها انداخته شد، از 4 وینچ که روی سکو وجود دارد، نیروی کششی به لنگرها اعمال می‌شود تا اینکه به تنش مورد نظر برسد و سکو در حرکت خود محدود و حفاری آغاز شود.

وی افزود: سکوی امیرکبیر 11.2 مگاوات برق تولید می‌کند، تولید برق در سکو با برق تواتر 50 سیکل تولید شده است تا بتوان تجهیزات برقی را حتی‌المقدور از داخل تأمین کرد.

به گفته کمالیان، قابلیت حفاری سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر که پیش از این ایران-البرز نامیده می‌شد، تا 25 هزار فیت معادل 7 هزار و 620 متر است و همچنین سکوی امیرکبیر توان حفاری در مناطقی از دریای خزر با عمق 1000متر را دارد.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر خاطرنشان کرد: سکوهای جک‌آپ توسط پایه با زمین تثبیت می‌شوند اما در سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر توسط زنجیر و فولاد به بستر دریا متصل شده و دارای حرکت است و تا زمانی که دریا توفانی نشود، این حرکت‌ها احساس نمی‌شود که با این توصیف، به آن سکوی نیمه‌مغروب گفته می‌شود.

وی در خصوص نحوه چینش تجهیزات سکو اعلام کرد: دو پانتون در قسمت زیرین سکو قرار دارد که توسط 4 پایه به سازه دیگر که شامل اتاق کنترل، رستوران، خوابگاه و مسائلی از این قبیل است، وصل می‌شود، این دو پانتون زیرین حالت شناوری را به سکو می‌دهد.

کمالیان ابراز داشت: سکوی امیرکبیر در شرایط عملیات حفاری 19.5 متر زیر سطح دریا قرارگرفته، به طوری که 7.4 متر طول پانتون های زیرین و 11.8 متر طول پایه در آب واقع می‌شود.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر اضافه کرد: سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر دارای سه شناور لنگرانداز چندمنظوره ANCHOR HANDLER SUPPLY TUG است، سکوی امیرکبیر توانایی لنگراندازی تا عمق بیش از 500 متری را ندارد و باید در عمق بیش از 500 متر، شناور به سکو کمک کند.

وی اشاره کرد: این شناورها مدل 4610 VIC-SANDVIC نروژ هستند که موتورهای هرکدام از این شناورها صرف‌نظر از دیزل‌های دیگری که در درون خود دارند، 16 هزار اسب بخار قدرت دارد که علاوه بر لنگراندازی، وظیفه حمل سوخت، مواد فله سازنده گل و همچنین تردد پرسنل را برعهده دارند.

کمالیان تصریح کرد: برای رعایت اصول ایمنی در دریایی که فقر مطلق به لحاظ امکانات ترددی در دریای خزر وجود دارد، یک شناور به جهت ماهیت آتش‌خواری در مجاورت سکو مستقر است که به طور مستمر در مجاورت سکو گردش می‌کند تا اگر اتفاقی رخ داد، بتواند به سکوی حفار کمک کند و همچنین، در صورت نیاز نسبت به انتقال نیروی انسانی اقدام کند.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر در خصوص دیگر اقدامات انجام شده این شرکت گفت: شرکت نفت خزر اقدام به ساخت اسکله‌ای بعنوان بندر پشتیبانی در نکا کرده است که به عنوان عمیق‌ترین بندر به لحاظ عمق در دریای شمال به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه «سوخت و آب از مخازن موجود در اسکله نکاء توسط شناورها به سکوها منتقل می‌شود»، افزود: شناورهای شرکت نفت خزر در هیچکدام از بنادر فریدونکنار، امیرآباد و نوشهر به دلیل آبخور زیاد نمی‌توانند تردد کنند، بنابراین، اسکله نکا با تفکر آبخور 6.5 متر ساخته شده است.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر اضافه کرد: برای جلوگیری از رسوبگذاری، موج‌شکن نیز در این بندرگاه احداث شده است.

کمالیان عنوان کرد: روش ساخت سکوی امیرکبیر کاملاً ایرانی است؛ چرا که در دنیا، شناور در حوض خشک ساخته می‌شود. این در حالی است که در ایران امکان ساخت در حوض خشک فراهم نبود.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر گفت: بستر دریای خزر به لحاظ زمین‌شناسی بسیار پیچیده است و ایران برای اولین بار دست به حفاری در آب‌های عمیق زده است.

کمالیان اظهار داشت: بعد از ساخت سکوی ایران- خزر (سال 75 - 74) یک چاه در شمال خلیج گرگان حفر شد اما این چاه در آب کم‌عمق حفر شد و حفاری در آب‌های عمیق صورت نگرفت، بنابراین، در عملیات حفاری بسیار باید مدارا کرد.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر با اشاره به تکنولوژی استفاده شده در ساخت سکوی امیرکبیر گفت: این سکو از نوع نسل چهارمی است که در جهان نسل پنجم این سکوها نیز وجود دارد و نیازی به لنگراندازی ندارد و استقرار آنها با استفاده از تثبیت دینامیکی انجام می‌شود.

وی تصریح کرد: در سکوهای نسل پنجمی، 8 پروانه در زیر سکو قرار دارد که طول هر کدام از آنها به 3.5 متر می‌رسد؛ این پروانه‌ها با ارتباط با یک مرجع (ماهواره) ارتباط برقرار می‌کنند و با خاموش و روشن شدن در جای معین تثبیت می‌شوند.

کمالیان با بیان اینکه «برای سکوی امیرکبیر استفاده از روش تثبیت دینامیکی میسر نبود»، توضیح داد: چرا که نیروگاه آن به 3 برابر و هزینه‌ها افزایش می‌یافت و مسأله مهمی دیگر که نباید از آن چشم پوشید این است که تنها نباید به مسأله خرید تجهیزات توجه کرد، بلکه باید برای پشتیبانی تجهیزات نیز اهمیت ویژه‌ای قائل شد.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر با بیان اینکه «زمانی که چاه به نفت برسد باید ابزار لازم برای آزمایش طولانی مدت فراهم شود تا بتوان تصمیم‌گیری‌های اساسی روی میدان انجام داد»، تأکید کرد: باید یک فروند کشتی فراورشی مخزنی FPSO (Floting production storage offloud ) ساخته شود تا به جای اینکه نفت فرآورش شده از چاه سوزانده شود، به این شناور منتقل شود.

به گفته وی، این شناور نقش واحدهای بهره‌برداری جنوب را انجام می‌دهد و توسط یک تلمبه نفت موجود در شناور به یک تانکر منتقل و سرانجام به خشکی انتقال خواهد یافت، اما باید به نکته توجه داشت که تا زمانی که اقتصادی بودن میدان مشخص نشود؛ باید سرمایه‌گذاری‌ها به حداقل باشد.

مدیر مهندسی و ساختمان شرکت نفت خزر بر این اساس نتیجه‌گیری کرد: ساخت سکوی امیرکبیر بعنوان پیچیده‌ترین پروژه دریایی صنعت نفت کشور مطرح است که در برخی از نهادهای مرتبط بعنوان الگو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یادآور می شود که هم‌اکنون سکوی حفاری امیرکبیر 137 مایل هوایی معادل 250 کیلومتر از ساحل خزر فاصله دارد.