دانا گزارش می دهد؛
بزرگداشت شیخ بهایی؛ نابغه‌ی بی‌بدیل/ از مسجد شاه تا کشکول، میراثی جاویدان از یک نابغه
بزرگداشت شیخ بهایی، پاسداشت یک عمر تلاش بی‌وقفه در راه اعتلای دانش و فرهنگ و تجلیل از اندیشه‌هایی است که نه‌تنها در زمان خود، بلکه تا به امروز، الهام‌بخش بوده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ در پهنه‌ی وسیع تاریخ ایران، ستارگانی درخشان طلوع کرده‌اند که نور علم، حکمت و هنرشان، همچنان راهنمای نسل‌هاست؛ در میان این ستارگان، شیخ بهایی، فقیه، حکیم، منجم، ریاضیدان، معمار، شاعر و ادیب برجسته، همچون نگینی درخشان می‌درخشد.
بزرگداشت شیخ بهایی، پاسداشت یک عمر تلاش بی‌وقفه در راه اعتلای دانش و فرهنگ و تجلیل از اندیشه‌هایی است که نه‌تنها در زمان خود، بلکه تا به امروز، الهام‌بخش بوده است. این بزرگداشت، ادای احترام به مردی است که با ذوق سرشار، دانش گسترده و همت بلند خود، در عصر طلایی صفوی، نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و تمدنی ایران ایفا کرد.
زندگی‌نامه و پیشینه
شیخ بهایی، با نام کامل بهاءالدین محمد بن حسین عاملی، در سال ۹۵۳ هجری قمری در بعلبک لبنان چشم به جهان گشود؛ در دوران کودکی، همراه با پدر بزرگوارش، شیخ عزالدین حسین، که از علمای برجسته آن زمان بود، به ایران مهاجرت کرد و در اصفهان اقامت گزید.
اصفهان، در آن دوران، پایتخت باشکوه صفویان بود و به همین دلیل، محفل تجمع علما، دانشمندان و هنرمندان از سراسر جهان اسلام محسوب می‌شد. شیخ بهایی از این فرصت بی‌نظیر بهره برد و تحصیلات خود را در رشته‌های مختلف علوم، از جمله فقه، فلسفه، ریاضیات، نجوم و ادبیات، نزد اساتید برجسته زمان خود به پایان رساند.
او در حوزه‌های مختلف علوم، از فقه و اصول تا فلسفه و عرفان، به تسلطی مثال‌زدنی دست یافت؛ نبوغ ذاتی و استعداد سرشار او، در کنار پشتکار فراوان، باعث شد که به زودی به یکی از چهره‌های برجسته علمی و فرهنگی دوران صفویه تبدیل شود.
او با برخورداری از جایگاه والایی در دربار صفوی، مورد توجه ویژه شاه عباس صفوی قرار گرفت و در اداره امور مختلف مملکتی و فرهنگی، نقش بسزایی ایفا کرد.
آثار و تألیفات
شیخ بهایی، میراثی گرانبها از آثار علمی و فرهنگی به جای گذاشت که همچنان مورد مطالعه و تحقیق قرار دارد؛ آثار او، نشان‌دهنده‌ی وسعت دانش، ژرفای اندیشه و ذوق هنری اوست. از جمله مهم‌ترین آثار شیخ بهایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جامع عباسی: این اثر، یک دوره فقه استدلالی به زبان فارسی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع فقه شیعه شناخته می‌شود و مبنای بسیاری از احکام شرعی است.
کشکول: این اثر، مجموعه‌ای از اشعار، حکایات، نکات علمی، فلسفی، اجتماعی و تاریخی است که به شکل پراکنده و متنوع در آن گردآوری شده است. کشکول، دریچه‌ای است به سوی ذهن خلاق و ذوق سلیم شیخ بهایی.
نان و حلوا: این مثنوی عرفانی، به زبان ساده و روان سروده شده است و حاوی نکات اخلاقی، عرفانی و پندآموز است که در قالب داستان و تمثیل بیان شده‌اند.
اربعین: این اثر، مجموعه چهل حدیث در فضیلت ائمه اطهار (ع) است که در آن، به تبیین جایگاه ائمه و اهمیت پیروی از سیره ایشان پرداخته شده است.
تشریح الافلاک: این رساله، به علم هیئت و نجوم اختصاص دارد و در آن، به بررسی نظریات نجومی و کیهان‌شناختی آن دوران پرداخته شده است.
زبده‌الاصول: این اثر، در علم اصول فقه تألیف شده است و به بررسی مبانی و قواعد استنباط احکام شرعی می‌پردازد.
علاوه بر این، شیخ بهایی در معماری و شهرسازی نیز نقش بسیار مهمی داشت. طراحی و ساخت مسجد امام (مسجد شاه) در اصفهان، که از شاهکارهای معماری جهان به شمار می‌رود، از جمله اقدامات عمرانی اوست. همچنین، تقسیم آب زاینده‌رود و ساخت منارجنبان، که همچنان از جاذبه‌های گردشگری اصفهان محسوب می‌شود، نشان‌دهنده تبحر او در مهندسی و معماری است.
نقش و جایگاه در عصر صفوی
شیخ بهایی در دوران صفویه، نه‌تنها به عنوان یک عالم دینی، بلکه به عنوان یک چهره‌ی تأثیرگذار در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی ایفای نقش کرد. او با ترویج علم و دانش، تأسیس مدارس و کتابخانه‌ها، تربیت شاگردان برجسته و تألیف آثار ارزشمند، به گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی کمک شایانی نمود.
شیخ بهایی با بهره‌مندی از جایگاه ویژه‌ای در دربار صفوی، در جهت آبادانی شهرها، بهبود وضعیت معیشتی مردم، ارتقای سطح دانش و آگاهی جامعه و ایجاد وحدت و همبستگی میان اقشار مختلف مردم تلاش فراوانی کرد.
او با برقراری ارتباط با دیگر دانشمندان و اندیشمندان عصر خود، به تبادل نظر و گسترش دانش و فرهنگ کمک کرد و در این راستا، نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و تمدنی ایران ایفا نمود.
اهمیت و تأثیرات ماندگار؛ تأسیس یک مکتب فکری
فراتر از آثار مکتوب و خدمات عمرانی، شیخ بهایی یک میراث معنوی نیز از خود برجای گذاشت: بنیان‌گذاری یک مکتب فکری که نسل‌های بعدی را تحت تأثیر قرار داد. این مکتب، بر پایه تلفیقی از دانش، خرد، اخلاق و عمل استوار بود.
شیخ بهایی با تأکید بر اهمیت علم و دانش، به عنوان ابزاری برای درک بهتر جهان و خدمت به جامعه، پیروان خود را به تحقیق، تفکر و نوآوری تشویق می‌کرد. او، با تأکید بر اخلاق و فضیلت، الگوئی از زندگی سالم و پرهیز از تعلقات دنیوی را ارائه می‌داد.
این مکتب فکری، بر چهار رکن اصلی استوار بود:
علم‌گرایی: تأکید بر اهمیت علم و دانش در تمام عرصه‌های زندگی، از علوم دینی تا علوم تجربی.
خردورزی: تشویق به تفکر انتقادی، تعقل و دوری از خرافات و تعصب.
اخلاق‌مداری: تأکید بر ارزش‌های اخلاقی همچون صداقت، عدالت، نوع‌دوستی و خدمت به خلق.
عمل‌گرایی: تأکید بر ضرورت عمل به دانش و تلاش برای بهبود وضعیت جامعه و جهان.
این مکتب فکری، نه‌تنها در زمان حیات شیخ بهایی، بلکه در طول قرون بعدی نیز، الهام‌بخش بسیاری از دانشمندان، متفکران و هنرمندان ایرانی بود. تأثیرات این مکتب، در آثار ادبی، هنری، علمی و معماری دوره‌های بعد، به وضوح قابل مشاهده است.
می‌توان گفت که شیخ بهایی، با بنیان‌گذاری این مکتب، یک جریان فکری پویا و زنده را در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران بنیان نهاد که همچنان الهام‌بخش و راهگشای نسل‌های امروزی است.
بزرگداشت شیخ بهایی، تجلیل از یک عمر تلاش بی‌وقفه در راه اعتلای علم و فرهنگ و پاسداشت یک میراث ماندگار است. شیخ بهایی، با دانش، خرد، اخلاق و عمل خود، الگویی بی‌بدیل از دانایی و توانایی را به نمایش گذاشت. او نه‌تنها در علوم مختلف سرآمد بود، بلکه در زمینه‌ی معماری، شهرسازی و مدیریت نیز نقش مهمی ایفا کرد.
فراتر از این، شیخ بهایی با بنیان‌گذاری یک مکتب فکری، یک جریان پویا و زنده را در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران بنیان نهاد که همچنان الهام‌بخش و راهگشای نسل‌های امروزی است. بزرگداشت شیخ بهایی، یادآور این نکته است که برای ساختن ایرانی آباد و سرافراز، باید از دانش، خرد، اخلاق و عمل بهره جست و همواره به دنبال ارتقای سطح دانش و فرهنگ جامعه بود.
ارسال دیدگاه