دانا گزارش می دهد؛
آخرین هشدار برای نگین فیروزه‌ای؛ دریاچه ارومیه در سراشیبی سقوط!
تراز ۱۲۷۰.۲۲ متر شاید فقط یک عدد به‌نظر برسد، اما برای دریاچه ارومیه، این عدد آخرین مرز بین بودن و نبودن است؛ هر سانتی‌متر که آب عقب‌نشینی می‌کند، یک قدم به پایان نزدیک‌تر می‌شویم.
به گزارش خبرنگار اجتماعی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ دریاچه ارومیه، نگین فیروزه‌ای شمال‌غرب ایران، همچنان در شرایطی بحرانی قرار دارد؛ شرایطی که شواهد آماری و داده‌های رسمی از وخامت بیشتر آن نسبت به سال‌های گذشته خبر می‌دهند. اگرچه در ماه‌های اخیر بارش‌ها در برخی مناطق حوضه آبریز دریاچه افزایشی جزئی داشته‌اند، اما این افزایش نتوانسته روند کاهش تراز سطح آب را متوقف کند.
افت تراز؛ ثبت یک هشدار در عددها
طبق داده‌های رسمی شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، تراز سطح آب دریاچه ارومیه در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۴۰۴ برابر با ۱۲۷۰.۲۲ متر از سطح دریا گزارش شده است؛ این عدد در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته (فروردین ۱۴۰۳) که تراز دریاچه ۱۲۷۰.۳۷ متر بود، کاهش ۱۵ سانتی‌متری را نشان می‌دهد. اگرچه به‌تنهایی ممکن است این عدد چشمگیر نباشد، اما در مقیاس یک سال و در کنار سایر داده‌ها، نشانه‌ای روشن از ادامه روند نزولی سطح آب به شمار می‌آید.
بر اساس آمار سازمان هواشناسی، در سال آبی جاری، میزان بارندگی در بخش‌هایی از استان آذربایجان غربی تا ۱۰ درصد بیشتر از میانگین بلندمدت بوده و در برخی مناطق آذربایجان شرقی نیز افزایش جزئی بارش به ثبت رسیده است؛ با این حال، خروجی عملی این افزایش بارش در تراز دریاچه دیده نمی‌شود؛ موضوعی که توجه به عوامل دیگر مانند مدیریت منابع آب، وضعیت پروژه‌های عمرانی و شرایط اقلیمی را ضروری می‌سازد.
پروژه‌هایی که به مقصد نرسیدند
در سال‌های اخیر، پروژه‌های متعددی با هدف احیای دریاچه ارومیه تعریف شده‌اند؛ از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب اشاره کرد که طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار بود سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب را به حوضه دریاچه منتقل کند.
با این حال، بر اساس گزارش منابع رسمی، تا پایان فروردین امسال، میزان آبی که از این مسیر وارد دریاچه شده، کمتر از ۱۰ درصد میزان پیش‌بینی‌شده بوده است.
از سوی دیگر، مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب تبریز که قرار بود در سال گذشته به بهره‌برداری برسد، هنوز به صورت کامل وارد مدار نشده است. همین تأخیر سبب شده است که حجم آب تصفیه‌شده ورودی به دریاچه از این مسیر نیز بسیار پایین‌تر از ظرفیت طراحی‌شده باشد.
علاوه بر پروژه‌های عمرانی، یکی از موانع مهم در مسیر احیای دریاچه، وضعیت رودخانه‌های تغذیه‌کننده آن مانند نازلوچای، باراندوزچای، زرینه‌رود و گدارچای است.
طبق اعلام مسئولان، عدم لایروبی و انسداد مسیر در برخی نقاط این رودخانه‌ها باعث شده است که حتی در جریان‌های فصلی و سیلابی نیز بخش زیادی از آب به دریاچه نرسد و در اراضی اطراف پراکنده شود یا از دست برود.
افزایش دما و پدیده تبخیر شدید
مسئله مهم دیگر، تغییرات اقلیمی و افزایش دما در منطقه است؛ داده‌های منتشرشده از سوی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد که میانگین دمای منطقه در فروردین ۱۴۰۴ حدود ۱.۲ درجه بالاتر از میانگین بلندمدت بوده است. افزایش دما به‌طور مستقیم باعث افزایش نرخ تبخیر از سطح دریاچه می‌شود.
بر اساس پیش‌بینی‌ها، در سه‌ماهه تابستان، میزان تبخیر از سطح دریاچه به بیش از ۱۲۰۰ میلی‌متر خواهد رسید؛ عددی که در نبود ورودی کافی، منجر به کاهش بیشتر سطح و وسعت دریاچه خواهد شد.
عواقب این روند تنها محدود به افت تراز نیست. پدیده غبار نمکی یکی از مهم‌ترین پیامدهای خشک شدن بستر دریاچه است. مطالعات انجام‌شده در دانشگاه ارومیه و پژوهشکده هواشناسی نشان می‌دهد که با خشک شدن بستر و وزش بادهای فصلی، ذرات نمک و گردوغبار می‌توانند تا شعاع ۵۰ کیلومتری از محدوده دریاچه منتشر شوند. این پدیده می‌تواند بر سلامت ساکنان شهرهای ارومیه، تبریز، سلماس، شبستر و مناطق روستایی اطراف تأثیر مستقیم داشته باشد.
نبود راهبری یکپارچه؛ حلقه گمشده احیا
در کنار همه عوامل طبیعی و فنی، ساختار مدیریتی نیز یکی از گلوگاه‌های اصلی در احیای دریاچه ارومیه است؛ بر اساس داده‌های منتشرشده در اسناد دولتی، بیش از ۸ نهاد و دستگاه اجرایی از جمله وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست، استانداری‌های آذربایجان غربی و شرقی، جهاد کشاورزی و شرکت‌های آب منطقه‌ای به‌صورت مجزا در طرح‌های احیای دریاچه مشارکت دارند؛ اما تاکنون سازوکار مشخصی برای هماهنگی و تصمیم‌گیری یکپارچه میان این نهادها تعریف نشده است.
کارشناسان حوزه منابع طبیعی بارها بر ضرورت تشکیل یک نهاد مستقل، فرادستگاهی و دارای اختیار اجرایی بالا تأکید کرده‌اند که بتواند با نگاه جامع و منطقه‌ای، راهبردهای احیای دریاچه را بدون موازی‌کاری و با اولویت‌بندی منسجم پیگیری کند.
زمان تصمیم‌گیری فرا رسیده است
با توجه به داده‌های فعلی، در صورتی که روند فعلی کاهش تراز ادامه یابد و پروژه‌های نیمه‌تمام همچنان بلاتکلیف بمانند، پیش‌بینی می‌شود تراز دریاچه تا پایان تابستان به حدود ۱۲۶۹.۹۰ متر برسد؛ این مقدار می‌تواند یکی از پایین‌ترین ترازهای ثبت‌شده در یک دهه اخیر باشد.
در حالی که تا آغاز فصل گرما فرصت اندکی باقی مانده، هنوز هیچ طرح اضطراری جدیدی برای مهار تبخیر یا تأمین ورودی اضطراری به دریاچه اعلام نشده است؛ در شرایطی که پیامدهای اکولوژیکی، اقتصادی و انسانی این بحران هر روز نمایان‌تر می‌شود، آینده شهرها و ساکنان اطراف دریاچه به تصمیماتی گره خورده که باید همین امروز اتخاذ شوند.
ارسال دیدگاه