دانا گزارش می دهد؛
سوریهِ پسابشار؛ معامله با صهیونیسم یا آغاز تجزیه پنهان؟
محمد الجولانی، در تلاش است از فرمانده میدانی جهادی به شریک امنیتی رژیم صهیونیستی تبدیل شود؛ حرکتی که نشاندهنده ضعف و بازمهندسی قدرت در سوریه است.
به گزارش خبرنگار بین الملل شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ پس از سقوط بشار اسد در زمستان ۲۰۲۴، سوریه نه وارد دوران بازسازی شد و نه به ثبات نسبی رسید؛ بلکه در مسیر جدیدی قرار گرفت که امروز با نام «مرحله جولانی» شناخته میشود. احمد الشرع، مشهور به ابومحمد الجولانی و رهبر گروهک تروریستی تحریرالشام، اکنون تلاش میکند خود را از یک فرمانده میدانی جهادی به رئیس یک دولت نیمبند و شریک امنیتی رژیم صهیونیستی تبدیل کند؛ مسیری که اگرچه در ظاهر با شعار «مصلحت و ضرورت» توجیه میشود، اما در واقع نشانه ضعف، جاهطلبی و یک مهندسی جدید در ساختار قدرت سوریه است.
جولانی در کمتر از یک سال، با تکیه بر نفوذ میدانی و حذف رقبا، بخش مهمی از دمشق و غرب سوریه را تحت کنترل درآورد. او کابینهای نمایشی تشکیل داده، چند چهره رنگپریده از اقلیتها را به دولت اضافه کرده و برای غرب، خود را «رئیس اجرایی مرحله انتقال» معرفی میکند؛ اما کارنامه خونین او از کشتار علویان و اسماعیلیان تا تصفیههای درونگروهی و نسلکشی در سویدا همچنان بهعنوان هویت واقعیاش باقی است.
با وجود این گذشته، جولانی اکنون یک پروژه تازه را کلید زده است. نزدیک شدن به آمریکا و رژیم صهیونیستی از مسیر یک توافق امنیتی که از سوی او «صلح تاکتیکی بر اساس توافق ۱۹۷۴» عنوان میشود، اما در واقع چیزی فراتر از عادیسازی خزنده و معامله بر سر تمامیت ارضی سوریه است.
چرا جولانی به اسرائیل نزدیک شد؟
جولانی چند هدف را همزمان دنبال میکند:
کاهش فشار نظامی و اطلاعاتی تلآویو: (از دسامبر ۲۰۲۴ تاکنون)، بیش از صد حمله هوایی به مواضع مختلف در سوریه انجام شده است؛جولانی تصور میکند با توافق امنیتی میتواند خط حملات را متوقف یا محدود کند.
خرید زمان برای تحکیم قدرت داخلی: او میداند مشروعیتش شکننده است و با بحرانهای قومی، مذهبی و سیاسی مواجه است.
دریافت کمک مالی و خروج از تحریمها: طبق گزارشهای رسانهای، جولانی در نامهای به ترامپ متعهد شده در صورت لغو تحریمها تا پایان ۲۰۲۶ روابط دیپلماتیک با تلآویو را رسمی کند.
نمایش چهرهای شبهکشوری برای ورود به مجامع بینالمللی: هدف او حضور در سازمان ملل و بازتعریف نقش سوریه در جهان پساداعش و پسابشار است.
انگیزههای تلآویو؛ امنیت یا تجزیه؟
رژیم صهیونیستی از این فرصت حداکثر بهرهبرداری را دنبال میکند. از زمان فروپاشی دولت اسد، تلآویو بخشی از جنوب سوریه ازجمله مناطق مشرف بر کوه حرمون را اشغال کرده و با ایجاد پایگاههای مشترک و منطقه پرواز ممنوع، حضور خود را تثبیت کرده است.
در این میان مهمترین اهداف تلآویو عبارتند از:
1. ایجاد منطقه حائل در مرز جولان؛ با اتکا به شبهنظامیان دروزی و گروههای محلی.
2. باز کردن مسیر ارتباطی به شمال سوریه، کردستان عراق و مرزهای شرقی ایران.
3. تضعیف نفوذ ترکیه بهعنوان بازیگر اصلی حامی تحریرالشام.
4. پیشبرد استراتژی «صلح از طریق قدرت» و کشاندن سوریهِ جولانی به ساختار توافقات ابراهیمی.
با وجود مذاکرات محرمانه، اختلافات مهمی باقی است؛ از جمله حق ادامه تجاوز هوایی اسرائیل به حریم سوریه و مدل عقبنشینی احتمالی از مناطق اشغالی.
در این میان آمریکا با نگاه ابزاری به جولانی، او را یک شریک «موقتاً قابل تحمل» برای مهار ایران، فروپاشی محور مقاومت و ایجاد منطقه حائل در جنوب و شمال سوریه میبیند. روسیه فعلاً ناظر محتاط است و ترکیه بیشترین نگرانی را دارد، زیرا از یکسو، جولانی را ابزار نفوذ خود در دمشق میدانست و از سوی دیگر، حملات تلآویو به مواضع نزدیک به ترکیه در ماههای اخیر به سطح تهدیدات مستقیم کشیده شده است.
از زاویه میدانی، اختلافات جولانی با کردها، دروزیان و حتی اسلامگرایان سنتی سنی همچنان شعلهور است و هر امتیازدهی به تلآویو میتواند به انفجار داخلی منجر شود.
خیابانهای دمشق و حمص شاهد تظاهرات پراکنده علیه «معامله با دشمن تاریخی» است؛ بدنه مذهبی، قبایل سنتی، علویها، و حتی بخشی از سلفیها جولانی را به «فروش کشور» متهم میکنند. شبکههای اجتماعی سوریه پر شده از هشدار، تمسخر و پیشبینی سقوط رژیم جولانی پس از واگذاری جولان.
ترس از بازگشت درگیریهای شبیه دوران داعش کاملاً جدی است؛ زیرا ساختار قدرت جولانی نه قانونی است، نه مردمی و نه باثبات.
محتوای تقریبی توافق امنیتی در حال مذاکره
برخی ارزیابیها نشان میدهد مدلی شبیه توافق ۱۹۷۴ اما با مولفههای جدید مطرح است: تقسیم جنوب غرب دمشق به مناطق غیرنظامی، ممنوعه پروازی و نواحی مشترک نظارتی؛ خروج محدود نیروهای صهیونیستی از برخی مناطق اشغالی پس از دسامبر ۲۰۲۴؛ باقی ماندن جولان اشغالی تحت عنوان «باغ صلح»؛ تعهد دمشق برای مقابله با زیرساختهای مقاومت و همکاری علیه ایران و ثبت احتمالی توافق پیش از پایان سپتامبر ۲۰۲۵ و پس از سخنرانی جولانی در سازمان ملل.
اما تلآویو همچنان خواستار ادامه پروازهای نظامی بر فراز سوریه است؛ موضوعی که بهگفته شبکه ۱۳ رژیم صهیونیستی محور اصلی اختلاف باقی مانده است.
همزمان، تنشها میان جولانی و نیروهای کردی، درگیریهای خونین با دروزیان، مجموعهای از اعتراضات مردمی، و شکاف در بدنه تروریستی تحریرالشام باعث شده این توافق بیش از آنکه یک «طرح راهبردی» باشد، به یک «تلاش اضطراری برای بقا» شباهت داشته باشد.
از سوی دیگر، اشغال جنوب سوریه برای تلآویو غیرقابل واگذاری است، مگر با دریافت تضمینهای سنگین از دمشق جدید. حتی اگر توافقی امضا شود، احتمال شکستن آن توسط صهیونیستها بالاست؛ همانگونه که بارها توافقات امنیتی گذشته را نقض کردهاند، از حمله به وزارت دفاع سوریه تا عملیاتهای هوایی مکرر.
سه سناریوی محتمل در ماههای آینده
1. توافق گسترده و وابستگی استراتژیک: احتمال امضای توافق کامل تا پایان ۲۰۲۵ وجود دارد، اما عقبنشینی تلآویو از جنوب سوریه و پیوستن کامل دمشق به توافقات ابراهیمی بسیار دور از واقعیت است.
2. توافق محدود مرزی و تداوم تنشها: محتملترین حالت، ایجاد منطقه شبهخنثی در جنوب و ادامه حملات هوایی اسرائیل است. در این سناریو، جولانی برای حفظ قدرت ناچار به نزدیکتر شدن به ترکیه و روسیه خواهد شد و درگیریهای فرقهای در داخل کشور شدت میگیرد.
3. شکست مذاکرات و تجزیه خزنده سوریه: محتملترین سناریوی بدبینانه، فروپاشی روند مذاکرات پیش از نهاییشدن است. در این مسیر، سوریه عملاً میان کردها، تحریرالشام و دروزیان تقسیم میشود و تلآویو همچنان جنوب را اشغال نگه میدارد.
توافق امنیتی یا نقشه تجزیه؟
تحرکات جولانی نه حاصل قدرت، بلکه نشانه ترس از فروپاشی است؛ او با رویکرد «معامله برای بقا» به سراغ دشمن دیرینه سوریه رفته تا در برابر فشارهای داخلی، فروپاشی اقتصادی و تهدیدهای خارجی، فرصتی برای ماندن پیدا کند. اما واقعیت این است که این توافق بیش از آنکه جایگاه جولانی را تثبیت کند، میتواند آتش زیر خاکستر اعتراضات و درگیریهای قومی و مذهبی را شعلهور سازد.
در نقطه مقابل، رژیم صهیونیستی نیز مسیر خود را بر مبنای اشغال و تجزیه پیش میبرد، نه صلح پایدار. هر امتیازی که جولانی بدهد، حفره جدیدی در حاکمیت سوریه ایجاد میکند.
سوریه امروز بر سر دو راهی نیست؛ در میانه یک میدان مین است. هر گام غلط، میتواند کشور را وارد فاز جدیدی از فروپاشی و مداخله خارجی کند. آنچه جولانی «ضرورت» مینامد، ممکن است در عمل جرقه انفجاری باشد که آینده سوریه را از دل بحران فعلی به سمت تجزیه رسمی یا جنگ داخلی تازه سوق دهد.
ارسال دیدگاه