آقای روحانی کدام اعتدال؟

روح الله سامانی

[

شبکه اطلاع رسانی دانا، انتخابات 92 با تمام حماسه ای که آفرید و موجبات خیره شدن چشم جهانیان گشت اما در هاله ای از ابهام و سردرگمی آن هم به خاطر گفتمانی است که امروز ملت بدان اقبال نشان داده و و آن را شاید بهترین دانسته اند به سر می برد و آن چیزی نیست جز واژه گنگ و مبهم"اعتدال" که امروز لقلقه زبان بسیاری گشته و رئیس جمهور منتخب خود را برخواسته از آن میداند.

, شبکه اطلاع رسانی دانا,

صحبت از اعتدال امری است بسیار عمیق که نگاه ظاهری بدان آن را اصل بدور می دارد و چیزی جزء افراط و تفریط را نتیجه نمی دهد. نگاه امروز آقای روحانی به اعتدال با وجود تمام سخنان و صحبتهایشان، هنوز در یک گنگی محض به سر می برد و هرکس را بر آن داشته تا تفسیری از جانب خود در مورد آن ارائه دهد و آن چیزی که ذبح گشته و حلقه غفلت را به خود گرفته است معنای اصیل اعتدال است.

قضیه امروز بی شباهت به زمان روی کار آمدن دولت اصلاحات نیست چرا که آن زمان هم به جای واژه اعتدال این واژه "اصلاحات" بود که بدون تعریف و چارچوب بندی، مسیر منحرفی را به خود گرفت. بارها رهبر معظم انقلاب معنابخشی به این واژگان را گوشزد نمودند. به عنوان نمونه در بخشی از سخنانشان آمده است که: «اصلاحات یکی از واژه‌هایی است که همیشه پرجاذبه بوده است. دولت جدید از اولی که آمد، مساله اصلاحات را مطرح کرد. که از هر فسادی رنج می برد، دلشان با این شعار می تپد و طرفدار اصلاحاتند. اصلاحات چیز بسیار خوبی است؛ اما اصلاحات چیست؟ این جاست که باز دشمن پادرمیانی می کند. تبلیغات امپراتوری خبری دشمن وارد میدان می شود و کاری می کند که در داخل کشور عده ای پیدا شوند و شعار اصلاحات بدهند؛ عده ای پیدا شوند و شعار نفی اصلاحات بدهند. مگر ممکن است کسی با اصلاحات مخالف باشد؟ آری؛ کار دشمن این گونه است. کار دشمن ، شبهه انداختن و غبارآلود کردن فضا برای بهره گیری است. دشمن که به اصلاحات علاقه ای ندارد. حرف قاطع در این زمینه، یک کلمه است:اصلاحات، یا انقلابی و اسلامی و ایمانی است و همه مسوولان کشور، همه مردم مومن و همه صاحب نظران با آن موافقند؛ یا اصلاحات، اصلاحات آمریکایی است و همه مسئولان کشور، همه مردم مومن و همه آحاد هوشیار ملت با آن مخالفند....».(1)

امروز نیز به سان دیروز، اگر بخواهیم سر بسته از معنای اعتدال عبور کنیم و آن را تنها در حد شعار باقی گذاشته و معنابخشی برای آن نداشته باشیم، قطعاً خلاهایی برای معنای این واژه برای دشمنان و سوء استفاده کنندگان مهیا می شود و سرنوشتی جزء اصلاح طلبان برای دولت جدید نیز در بر نخواهد بود.

اینجاست که جای سخنان مقام معظم رهبری در مورداعتدال خالی می ماند که باید به صورت عمیق به آنها توجه نمود. ایشان در باره عدل و اعتدال می فرماید:« عدل یعنى هر چیزى در جاى خود قرار گرفتن. معناى لغوى عدل هم یعنى میانه. اعتدال هم که مى‌گویند، از این واژه است؛ یعنى در جاى خود، بدون افراط و بدون تفریط؛ بدون چپ‌روى و بدون راست‌روى. این هم که مى‌گویند عدل یعنى قرار دادن هر چیزى در جاى خود، به‌خاطر همین است. یعنى وقتى هر چیز در جاى خود قرار گرفت،‌‌ همان تعادلى که در نظام طبیعت بر مبناى عدل و حق آفریده شده، به‌وجود مى‌آید. در رفتار انسان، عدل لازم است. براى حکمران، عدل لازم است. در موضعگیرى، عدل لازم است. در اظهار محبت و نفرت، عدل لازم است. قرآن فرموده است: «و لا یجرمنّکم شنئان قوم على الّا تعدلوا»؛ دشمنى با کسى موجب نشود که شما درباره‌ى او از عدالت کناره بگیرید و عدالت را رعایت نکنید؛ «اعدلوا هو اقرب للتّقوى» (2). (3)

, اعتدال,

به کسى نباید بیهوده تهمت زد؛ کسى را نباید به خاطر یک امر، از همه‌ى آن چیزهائى که صلاحیت محسوب می‌شود، انسان او را نفى بکند. با انصاف باید بود؛ با انصاف باید عمل کرد؛ با انصاف باید حرف زد. (...) اگر با کسى دشمنید، این دشمنى موجب نشود که نسبت به او بى‌انصافى کنید، بى‌عدالتى کنید؛ حتّى نسبت به دشمن؛ حالا آنکه دشمن هم نیست. بى‌عدالتى‌ها را همه کنار بگذارند؛ بى‌انصافى‌ها را همه کنار بگذارند؛ همه در زیر پرچم نظام اسلامى و جمهورى اسلامى جمع بشوند؛ اصولى وجود دارد، به آن اصول همه پابندى خودشان را اعلام بکنند. در کنار هم باشند، اختلاف سلیقه هم باشد. چه اشکال دارد؟ همیشه اختلاف سلیقه بوده. در دورانهاى مختلف هر جائى که این اختلاف سلیقه‌‌ها و اختلاف برداشت‌ها با هواى نفس انسان مخلوط شد، کار خراب می‌شود. هواى نفس را باید خیلى ملاحظه کرد. به خودمان در فریب خوردن از هواى نفس سوءظن داشته باشیم. نگاه کنیم ببینیم کجا نفس است و هوى‌هاى نفسانى ماست؛ کجا نه، واقعاً احساس تکلیف است؛ و در احساس تکلیف هم دقت بکنیم که قدم از دایره‌ى تکلیف آنطرف‌‌تر نباید گذاشت؛ زیاده‌روى نباید کرد. (4) بله، یک عده‌‌اى دشمنى می‌کنند، یک عده‌‌اى خباثت به خرج می‌دهند، یک عده اى از خباثت‌‌کنندگان پشتیبانى می‌کنند - این‌ها هست - اما باید مراقب بود. (5)

اگر به نام عدالت‌خواهى و به نام انقلابیگرى، اخلاق را زیر پا بگذاریم، ضرر کرده‌ایم؛ از خط امام منحرف شده‌ایم. اگر به نام انقلابیگرى، به نام عدالت‌خواهى، به برادران خودمان، به مردم مؤمن، به کسانى که از لحاظ فکرى با ما مخالفند، اما می‌دانیم که به اصل نظام اعتقاد دارند، به اسلام اعتقاد دارند، اهانت کردیم، آن‌ها را مورد ایذاء و آزار قرار دادیم، از خط امام منحرف شده‌ایم. اگر بخواهیم به نام انقلابیگرى و رفتار انقلابى، امنیت را از بخشى از مردم جامعه و کشورمان سلب کنیم، از خط امام منحرف شده‌ایم. در کشور آراء و عقاید مختلفى وجود دارد. اگر چنانچه یک عنوان مجرمانه‌اى بر یک حرکتى، بر یک حرفى منطبق شود، این عنوان مجرمانه البته قابل تعقیب است؛ دستگاه‌هاى موظف باید تعقیب کنند و می‌کنند؛ اما اگر عنوان مجرمانه‌اى نباشد، کسى است که نمی‌خواهد براندازى کند، نمی‌خواهد خیانت کند، نمی‌خواهد دستور دشمن را در کشور اجرا کند، اما با سلیقه‌ى سیاسى ما، با مذاق سیاسى ما مخالف است، ما نمی‌توانیم امنیت را از او دریغ بداریم، عدالت را دریغ بداریم؛ «و لایجرمنّکم شنئان قوم على الّا تعدلوا». قرآن به ما دستور می‌دهد و می‌گوید: مخالفت شما با یک قومى، موجب نشود که عدالت را فرو بگذارید و فراموش کنید. «اعدلوا»؛ حتّى در مورد مخالف هم عدالت به خرج دهید. «هو اقرب للتّقوى»؛ این عدالت، نزدیک‌تر به تقواست. مبادا خیال کنید تقوا این است که انسان مخالف خودش را زیر پا له کند؛ نه، عدالت ورزیدن با تقوا موافق است. (6) تقوا یعنى‌‌ همان مراقبت؛ مراقبت از خود، مراقبت از مسیر، مراقبت از در نیفتادن و دچار نشدن به مشکلات. می‌فرماید: اینجورى است که شما از چنگ مشکلات رهائى پیدا می‌کنید؛ اینجورى است که در این خارزار عجیب و غریب، می‌توانید راه را درست طى کنید و بدون آسیب جلو بروید؛ «اعدلوا هو اقرب للتّقوى». (7)

حال صحبت نگارنده این است که آقای روحانی با تمام تفاسیری که از اعتدال و میانه روی دارد تنها به کلیات اکتفا نموده و در شیوه های رسیدن و جزئیات آن ها صحبتی به میان نیاورده است. حیاتی ترین نکته ای که امرو جناب دکتر روحاتی باید بدان توجه صرف داشته باشد این است که با تعریف کامل از اعتدال، تفسیر به رای ها را مهر خاموشی نهد و فضای بهره کشی های سوء از این واژه را ببندد.

پی نوشت:

1). بیانات در خطبه های نماز جمعه تهران،26/1/1379

2)مائده: ۸
3)بیانات‌ در دیدار اعضاى هیأت دولت‌ ۱۳۸۳/۰۸/۲۰
4)بیانات ‌در دیدار شرکت‌کنندگان مسابقات‌ قرآن ۱۳۸۸/۰۵/۰۳
5) بیانات در دیدار مردم قم در سالگرد قیام ۱۹ دى ۱۳۸۸/۱۰/۱۹
6) بیانات در بیست و دومین سالگرد امام خمینی (ره) ۱۳۹۰/۰۳/۱۴
7) بیانات در دیدار رئیس و مسئولان قوه‌ى قضائیه‌ ۱۳۸۹/۰۴/07