دانا گزارش می دهد؛
تکیه ای که به فرمان ناصری ساخته شد/ تکیه دولت؛ جای خالی روضه و تعزیه
تکیه دولت که گاهی آن را با اسامی دیگر مانند تکیه همایونی دولتی، تکیه قصر یا تکیه بزرگ شاهی نیز می‌خوانند، بنایی است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار و برای برگزاری مراسم تعزیه و همین طور مراسم سوگواری و روضه‌خوانی ماه محرم ساخته شده بود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ مراسم عزاداری بازار بزرگ تهران هر ساله با شور و حال خاصی برگزار می‌شود. بسیاری از افراد نیز برای شرکت در این مراسم از گوشه و کنار تهران خود را به بازار می‌رسانند. این مراسم در گذشته نیز با عظمت و شکوه خاصی در بازار برگزار می‌شده است.
یکی از مراسمی که همواره مورد توجه مردم و به‌ویژه شاهان قاجار بوده، مراسم تعزیه است. ازاین‌رو تکیه‌ی دولت برای اجرای تعزیه ساخته می‌شود.این تکیه هم از لحاظ تاریخی، هم از لحاظ معماری و هم از جهت اجرای مراسم باشکوه تعزیه و کمک به رواج این نمایش آیینی، حائز اهمیت است.اکنون تنها چیزی که از این تکیه‌ی بزرگ و باشکوه باقی مانده، وسایل تعزیه‌خوانان و تخت و منبر است که بخشی از آن‌ها در کاخ گلستان نگهداری می‌شود.
مدیر تکیه، معین‌البکاء بود که او را به‌عنوان تعزیه‌گردان تکیه‌ی دولت می‌شناسند. اوج فعاليت تکيه‌ی دولت در محرم بود. با اينکه حدودا ۳۰۰ تکيه‌ی ديگر در تهران از قبيل تکيه سيدنصرالدين، تکيه درخونگاه، تکيه رضاقلی‌خان و... وجود داشت ولی به‌علت وابستگی به دربار در تکيه دولت باشکوه‌ترين و عظيم‌ترين نمايش‌های مذهبی اجرا می‌شد. و هزاران نفر هر روز ۲ بار، يک بار از سه ساعت به غروب مانده تا غروب و نوبت دوم از دو ساعت از شب گذشته به تماشای تعزیه می‌نشستند. شاه گاهی هر دو بار را در آن شرکت می‌کرد که در خاطراتش به تفصيل به آن اشاره کرده است.
ناصرالدين شاه از همه‌ی امکانات دربار از قبيل جواهرات، لباس‌های فاخر، غلامان دربار، لشکريان و حتی باغ وحش همايونی جهت عظمت بخشيدن به اين مراسم استفاده می‌کرد و می‌توان گفت تقريبا تنها مراسمی بود که با حضور شاه و گدا بدون واسطه و آلايش، ده روز ادامه می‌يافت.
این بنا در جنوب شرقی کاخ گلستان و در سمت جنوب غربی شمس‌العماره، شمال سبزه میدان و روبه‌روی مسجد امام قرار داشته است. ساختمان این تکیه ۳ طبقه و آجری بوده که به‌شکل دایره‌ای به قطر تقریبی ۶۰ متر و ارتفاع ۲۴ متر ساخته شده است. مساحت این تکیه ۲۸۲۴ مترمربع بوده و در میانه‌ی صحن آن، سکویی گرد برای اجرای تعزیه در نظر گرفته بودند.تکیه‌ی دولت پس از اینکه سال‌ها به‌شکل ویرانه باقی مانده بود، در سال ۱۳۲۵ برای ساخت شعبه‌ی بانک ملی در بازار، تخریب و بیشتر مساحت آن زیربنای بانک شد.
تکیه دولت را چه کسی تخریب کرد؟
در مورد تاریخ شروع و پایان کار اتفاق نظر نیست، اما این بنا به دستور دوست‌علی خان معیرالممالک ساخت شد و نام معمارهای مختلفی برای این کار مطرح شد، اما بر اساس تحقیقات انجام شده نتوانستیم اثبات کنیم که معمار تکیه دولت چه کسی بوده است.
در سال ۱۳۲۶ "تکیه دولت" از طرف اداره بیوتات سلطنتی که تحت نظر وزارت دارایی بود به بانک ملی واگذار و ۱۳۲۷ به بانک ملی تحویل داده شد. بانک ملی یک بخش از فضای بیرونی تکیه دولت را که نیاز داشت در اختیار گرفت، اما بخش شمالی بین فضای فعلی بانک ملی و کاخ گلستان را به شخصی به نام "حبیب‌الله ثابت" واگذار کرد.
معلوم نبود دقیقا چه کسی این مکان تاریخی را تخریب کرده، اما بعدا براساس یکی از متون درباره‌ی تاریخ نوشته "حجت بلاغی" که یکی از دقیق‌ترین مورخان تهران است، یک جمله ثبت شده که منبع آن مشخص نیست؛ «تکیه دولت واقع در جوارکاخ گلستان و مضافات آن را عبدالحسین هژیر _در یک مقطع در پهلوی دو وزیر دارائی بوده_ خراب کرد.
بنابراین به طور دقیق مشخص نیست "حبیب‌الله ثابت" این بنا را تخریب کرده یا وقتی تحویل وزارت دارایی یا بانک ملی شده، تخریب کرده‌اند. از سوی دیگر جعفر شهری در گفته‌هایش آورده است که " مردم آجرهای تکه دولت را می‌بردند و آن‌جا یک ویرانه بود".
تا اینکه بعد از انقلاب اسلامی مجمع امور صنفی بازار فضای این مکان تحت اختیار می‌گیرد و در نهایت از سوی بنیاد مستضعفان به وزارت دادگستری واگذار می‌شود.
استفاده تکیه دولت فقط برای تعزیه و عزاداری نبود
علاوه بر تعزیه و شبیه‌خوانی و عزاداری در طول سال، در دوره‌هایی نیز نمایشگاه‌هایی از محصولات ایرانی در این مکان برپا می‌شد که مشابه نمایشگاه‌های اکسپوی امروزی در دنیاست.
یک دوره دیگر در این مکان ضرب سکه انجام می‌شد و مکانی برای عیارسنجی سکه بود.
اما یکی از مهمترین استفاده‌ها از این فضا، تشکیل مجلس موسسانی بود که رأی به انقراض قاجار و روی کارآمدن دوره‌ی پهلوی را داد. برای برگزاری این مجلس در ۲۵ آذر ۱۳۰۴ تعمیرات اساسی روی این بنا انجام شد، چون متون نشان می‌دهد این بنا مدتی متروکه بوده است.
ارسال دیدگاه