نقش بانکها در نوسانات نرخ ارز/ ارز بازی بانکها
نوسانات قیمت ارز در چند وقت اخیر حاشیههای زیادی داشته است. برخی کارشناسان معتقدند ارز توافقی در راستای جبران کسری بودجه دولت ایجاد شده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ نوسانات قیمت ارز در چند وقت اخیر حاشیههای زیادی داشته است. برخی کارشناسان معتقدند ارز توافقی در راستای جبران کسری بودجه دولت ایجاد شده است. مهاجرانی، سخنگوی دولت به صراحت این موضوع را رد کرده است اما نوسان رو به بالای قیمت ارز فارغ از اینکه تبعاتی برای جامعه دارد و منجر به رشد انتظارات تورمی میشود، برای شرکتها و بانکها مزیتهای زیادی دارد. بانکها در حال حاضر با مشکل ناترازی مواجه هستند و به دنبال هر ابزاری برای کاهش زیانهای خود میگردند. بانکها بیشترین ذخایر ارزی را در اختیار دارند و به همین دلیل از تسعیر نرخ ارز سود بالایی میبرند، از این رو از نوسانات رو به بالای ارز حمایت میکنند. هرچند این رویکرد تأثیرات منفی بر اقتصاد دارد و از جمله افزایش انتظارات تورمی ایجاد میکند اما بانکها جبران ناترازی خود از جیب مردم را در اولویت قرار میدهند.
در چند وقت اخیر قیمت ارز در ایران از حدود ۶۰ هزار تومان به بیش از ۸۰ هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت ارز تأثیرات مختلفی بر اقتصاد داشته است، از جمله افزایش هزینههای ترکیبی و افزایش انتظارات تورمی. در حال حاضر، بانکها در ۲ حوزه ارز به طور مستقیم و غیرمستقیم فعالیت دارند. یکی از روشهای فعالیت غیرمستقیم آنها از طریق صرافیهای وابسته به بانکها است. این صرافیها در شرایط عادی میتوانند مانند سایر صرافیها در بازار ارز فعالیت و سود کسب کنند اما در شرایط فعلی بانکها باید به طور موثر مدیریت کنند تا فعالیت صرافیهای وابسته به آنها موجب افزایش تنش در بازار ارز نشود و در عوض به سیستم بانکی کشور در آرامش بخشیدن به بازار کمک کنند. اما آیا تاکنون چنینی مدیریتی در بازار ارز رخ داده است؟ با افزایش قیمت ارز، نرخ تسعیر ارز نیز بالا میرود و بانکها از این طریق سود بیشتری کسب میکنند. علاوه بر این، بانکها تسهیلات ارزی یا ارزی - ریالی به واحدهای تولیدی اعطا میکنند و خدمات و تعهدات ارزی مانند ضمانتنامههای بانکی یا اعتبارات اسنادی غیرریالی ارائه میدهند. این اقدامات در واقع بانکها را به یکی از عوامل اصلی بازیگر در بازار ارز تبدیل میکند. منابع ارزی این تسهیلات از بانک مرکزی یا صندوق توسعه تأمین میشود و به تولیدکنندگان تخصیص داده میشود. بانکهای عامل مسؤولیت دارند منابع ارزی را به درستی به تولیدکنندگان متقاضی تخصیص دهند و تعهدات ارزی خود را در مقابل بانک مرکزی یا صندوق توسعه به انجام برسانند. به طور قطع بخشی از این منابع ارزی در اختیار شرکتهای زیرمجموعه بانکها قرار میگیرد، به همین دلیل نقش بانکها در بازار ارز پررنگتر میشود. البته برخی از آنها با سرمایهگذاری در شرکتهای صادراتی در دریافت درآمد ارزی نیز سهیم هستند.
افزایش مطالبات معوق ریالی یا ارزی بانکها، قدرت تسهیلاتدهی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد و سایر تولیدکنندگان را از دریافت تسهیلات بانکی محروم میسازد. بنابراین، بانکها با فشار بر دولت و بانک مرکزی تلاش میکنند نرخ تسعیر ارز را بالا ببرند. این فرآیند به رشد قیمت ارز در بازار آزاد منجر میشود.
مدیریت ارزی کشور بر عهده بانک مرکزی است. درواقع بانک مرکزی میتواند از ظرفیتهای سیستم بانکی دولتی و خصوصی استفاده کند. در حال حاضر ۲ تشکل صنفی شورای هماهنگی بانکهای دولتی و کانون بانکها و موسسات اعتباری دولتی به عنوان نهادهای نسبتاً مستقل در هماهنگی فعالیتهای بانکهای دولتی فعال هستند. بانک مرکزی میتواند بسیاری از سیاستهای ارزی خود را با همکاری این ۲ تشکل به اجرا درآورد؛ حال با توجه به اینکه افزایش قیمت ارز به معنای افزایش سود بانکها نیز خواهد بود، به همین دلیل این ۲ تشکل در راستای رشد قیمت ارز نیز نقش دارند.
همچنین باید توجه داشت که در بازار ارز، خریداران و فروشندگان به هم نزدیک میشوند تا مبادلات ارزی را انجام دهند. این بازار محدود به یک مکان خاص نیست، بلکه مکانیسمی است که انتقال پول از یک کشور به کشور دیگر را تسهیل میکند. اعضای اصلی این بازار شامل بانکها، صادرکنندگان، واردکنندگان، شرکتها، دلالان، تجار و سفتهبازان هستند که به صورت مداوم از طریق تلفن، سوئیفت، پست، تلکس، اینترنت و... در تماس هستند و به خرید و فروش ارز اقدام میکنند.
هر معامله ارزی مستلزم دریافت یا پرداخت ارز است؛ یعنی با هر معامله ارزی، مبلغ مشخصی از یک نوع ارز دریافت و نوع دیگری از ارز پرداخت میشود. بانکها به عنوان یکی از بزرگترین و فعالترین اعضای بازار ارز، از روشهای مختلفی برای دریافت یا پرداخت وجوه ارزی استفاده میکنند. عملیات خزانهداری ارزی، خرید و فروش اسکناس و مسکوک ارزی، ارسال و دریافت حوالههای ارزی، صدور چکهای ارزی، اعتبارنامههای مسافرتی و ضمانتنامههای ارزی، بخشی از نقشهای مهم بانکها در این بازار است.
عملیات خرید و فروش در بازار ارز به ۲ شکل نقد و سلف انجام میشود. معامله نقد به معاملاتی گفته میشود که در زمان انجام معامله یا حداکثر ۲ روز کاری بعد از آن ارز مبادله میشود. معاملات سلف به معاملاتی گفته میشود که تاریخ سررسید دریافت یا پرداخت ارز بیش از ۲ روز کاری پس از تاریخ انجام معامله و برای تاریخی معین در آینده است. معاملات سلف به ۲ بخش سلف ثابت و سلف اختیاری تقسیم میشوند. در معاملات سلف ثابت، سررسید و زمان تحویل ارز مشخص است اما در معاملات سلف اختیاری، مشتری فرصت و اختیار دارد که تا سررسید طبق نرخ توافق شده معامله را انجام دهد. اگر مشتری در مهلت مقرر معامله را انجام ندهد، نرخ ارز توافق شده معتبر نبوده و بانک با نرخی جدید وارد معامله خواهد شد. افزایش قیمت ارز در این نوع معاملات نیز سود بیشتری برای بانکها به همراه خواهد داشت.
به طور کلی، تفاوت میان نرخ نقدی ارز و نرخ وعدهدار (سلف) بر اساس نرخ بهره و ریسک مبادله تعیین میشود و از مقایسه میزان صرف یا تنزیل ارز با قیمت نقدی میتوان به حد انتظارات بازار درباره تضعیف یا تقویت ارز پی برد. این مکانیسمها همگی به بانکها کمک میکنند تا از افزایش قیمت ارز سود بیشتری کسب کنند.
بانکهای ایران به دلیل سیاستهای مختلف خود نقش مهمی در تعیین و افزایش قیمت ارز دارند. بانکهای مرکزی با تعیین نرخهای بهره و اعمال سیاستهای پولی مختلف میتوانند قیمت ارز را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره ممکن است باعث جلب سرمایهگذاری خارجی شود که تقاضا برای ارز محلی را افزایش میدهد و در نتیجه قیمت آن بالا میرود.
وقتی بانکها اعتبار بیشتری به شرکتها و افراد میدهند، این کار میتواند منجر به افزایش مصرف و سرمایهگذاری شود. افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات وارداتی نیز میتواند به افزایش تقاضا برای ارز خارجی منجر شود، که خود باعث بالا رفتن قیمت آن میشود.
بانکها با خرید و فروش ارزهای خارجی در بازار نقدی و آتی، میتوانند نوسانات قیمتی را تحت تأثیر قرار دهند. هرگاه بانکها در مقیاس بزرگ وارد بازار میشوند، میتوانند تأثیر قابل توجهی بر عرضه و تقاضای ارز داشته باشند.
در برخی موارد، بانکهای مرکزی ممکن است به طور مستقیم در بازار ارز مداخله کنند تا قیمت ارز را تنظیم کنند. مثلا با فروش ارز در بازار، تلاش میکنند قیمت آن را کاهش دهند یا با خرید ارز، قیمت آن را افزایش دهند.
بانکها از طریق افزایش پایه پولی، میتوانند به تورم دامن بزنند. رشد سریع پایه پولی معمولا منجر به کاهش ارزش پول محلی میشود که در نهایت باعث افزایش قیمت ارزهای خارجی میشود.
ارسال دیدگاه