رسانهها و تربیت از منظر امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) رسانهها را عامل تربیت انسان میدانست و بر جایگزینی برنامههای انحرافی با محتوای بیداربخش برای ارتقای سواد رسانه تاکید داشت.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ امام خمینی (ره) رسانههای جمعی را دارای جایگاهی کلیدی در صلاح و فساد جامعه میدانستند. ایشان معتقد بود تلویزیون و رادیو، بهواسطه ارتباط شنیداری–دیداری مستقیم با انسان و دسترسی به همه اقشار جامعه، نقش بیبدیلی در شکلدهی افکار عمومی و فرهنگ عمومی دارند. در نگاه امام، اگر رسانهها در مسیر حق گام بردارند، به «خدمتگزاری» به مردم میپردازند، اما در صورت انحراف، میتوانند فسادآور باشند.از این رو پس از انقلاب، تلویزیون را یکی از مهمترین وسایل تبلیغ و آموزش دینی در نظر گرفت که نظارت بر محتوای آن اهمیت فراوان دارد.
رادیو و تلویزیون به مثابه مراکز آموزشی گسترده
امام خمینی رادیو را نخستین رسانه فراگیر میدانست که میتواند سرباز آموزش عمومی و مبارزه با فساد باشد. ایشان بر این باور بود که به دلیل پوشش سراسری رادیو، همه اقشار جامعه میتوانند از آن بهرهمند شوند و بنابراین رادیو مسئولیت هدایت افکار عمومی را بر عهده دارد. به گفته امام، «رسالت رادیو آموزش عمومی، مبارزه با فساد، تبلیغات صحیح و پرهیز از اختلاف و انحراف است».
تلویزیون نیز در اندیشه امام همچون یک «دانشگاه عمومی» شناخته میشد. ایشان معتقد بود تلویزیون با دسترسی گسترده و ترکیب صوت و تصویر بهخوبی میتواند به تربیت اقشار مختلف جامعه بپردازد. بر این اساس امام (ره) تأکید میکرد تلویزیون باید از «حداکثر ظرفیتها» برای تربیت دینی و اخلاقی مردم استفاده کند و آن را «دانشگاهی عمومی به گستردگی کشور» میدانست. تلویزیون در دیدگاه ایشان یکی از بهترین ابزارها برای «خدمتگزاری به مردم» است که تأثیر ویژهای بر تکوین شخصیت نسل جوان و کودکان دارد.
انحراف رسانهها از رسالت اخلاقی و تربیتی
امام خمینی بارها نسبت به انحراف رسانهها در دوران پهلوی هشدار داد. ایشان رادیو و تلویزیون شاهنشاهی را در اغلب موارد برخلاف منافع ملت و در خدمت استعمار میدانست. به عنوان مثال، به گزارش اسناد صحیفه، امام (ره) انتقاد میکرد که تلویزیون پهلوی با پخش تصاویر و موسیقیهای نامناسب، جوانان را به سرگرمی و موسیقی عادت میدهد تا از مسائل جدّی زندگی غافل شوند. در نظر ایشان، این رسانهها بهجای آموزش و تهذیب، انحراف و فساد نشر میدادند. امام خمینی همچنین میفرمودند که «سکوت تلویزیون در برابر جنایات رژیم پهلوی، قرار گرفتن در خدمت طاغوت و ترویج فساد و مصرفگرایی» از نقاط ضعف بارز تلویزیون پیشین بود. تلویزیون پهلوی در نگاه امام، ابزار بیاعتبار کردن عقاید مذهبی و تشویق به فرهنگ بیگانه بود و به این ترتیب «حلال را حرام» جلوه میداد.
امام (ره) معتقد بود انحراف رسانهها پیامدهای سنگینی در پی دارد: «وقتی یک تلویزیونی، یک رادیویی، یک روزنامه یا یک مجله فاسدکننده باشد، این در تمام قشر ملت فساد ایجاد کرده است». این هشدار صریح ایشان نشان میدهد که رسانههای مفسد تا چه اندازه میتوانند سلامت فکری و اخلاقی جامعه را تهدید کنند.
مسئولیت اخلاقی و تربیتی رسانهها
امام خمینی با صراحت اعلام میکرد رسانههای یک کشور باید در مسیر ملت و در خدمت ملت باشند. از نظر ایشان، این ابزارهای ارتباط جمعی وظیفه دارند پیام اسلام را تبلیغ کنند، اخلاق را گسترش دهند و برای بیدارکردن و آگاهسازی مردم تلاش نمایند. به بیان امام (ره)، «مطبوعات وسیلهای تبلیغاتی است که باید حامل پیام اسلام، مبلّغ و مجری احکام و تهذیبکننده جامعه باشند و اخلاق را در جامعه گسترش دهند». از دیگر وظایف اصلی رسانهها در دیدگاه امام، نظارت بر امور جامعه و اشاره به انحرافات بود تا «مردم بیدار شوند، اختلافات کاهش یابد و همبستگی ایجاد شود». وی استقلال فکر و صدای آزاد مردم را در گرو داشتن «مطبوعات مستقل و آزاد» میدید؛ به گفته امام، «وجود جوّ سالم یا ناسالم هر کشوری، به مطبوعات مستقل و آزاد آن بستگی دارد».
همچنین امام (ره) بارها بر نقش آموزشی – تربیتی رسانهها تأکید میکرد. ایشان صداوسیما را «یکی از مراکز آموزشی برای همه طبقات جامعه» میدانست و معتقد بود رسالت اصلی تلویزیون، خصوصاً در «تعلیم و تربیت اسلامی و دینی اقشار مختلف، به ویژه جوانان» است. بر این اساس، ایشان هرگونه محتوای ضدّ دینی، اخلاقی یا ترویج بیبندوباری را مردود میشمرد و دولت و صداوسیما را به هماهنگسازی برنامهها با مصالح اسلام و ارزشهای دینی فراخواند.
محتوای آموزشی مطلوب در رسانهها
امام خمینی بر ضرورت پخش محتوای سازنده، آموزنده و دینی در رسانهها تأکید داشت. ایشان معتقد بود رسانهها باید در خدمت توسعه آگاهی و بینش مردم باشند؛ مثلاً تلویزیون میتوانست «وسیلهای باشد برای آگاهی مردم و اطلاعرسانی خدمات جمهوری اسلامی و مقایسه آن با اقدامات رژیم پهلوی» تا پشتوانه مردمی انقلاب تقویت گردد. امام (ره) همچنین تربیت نسل جوان را وظیفه ملی و الهی رسانهها میدانست و بر لزوم حذف همه مظاهر فرهنگی غربزده و جایگزینی آنها با محتوای دینی و انقلابی تأکید میکرد. به عبارت دیگر، به نظر ایشان رسانههای عمومی باید از انتشار هر آنچه فسادآفرین است دست برداشته و زمینه تفکر، استحکام ایمان و پرهیز از وابستگی فرهنگی را فراهم کنند.
نتیجهگیری: رسانه در خدمت آگاهی، مقاومت و استقلال
در جمعبندی اندیشه امام خمینی (ره)، رسانهها میبایست چراغ بیداری جامعه باشند؛ ابزارهایی که به نشر حقایق، تقویت روحیه مقاومت و استقلال فکری کمک کنند. امام (ره) بارها هشدار داد که اگر تلویزیون یا رادیویی به محتوای فسادآور آلوده شود، «در تمام قشر ملت فساد ایجاد میکند». از این رو ایشان خواستار آن بود که رسانهها از طرح هرگونه محتوای مبتذل و مخرّب پرهیز کنند و در عوض برنامههایی سازنده و آموزشی تولید نمایند. همانگونه که ایشان فرموده است، سلامت یک جامعه در گرو وجود رسانههای آزاد و مستقل است. به این ترتیب، امام خمینی (ره) رسانههای جمعی را ظرفیتی سرنوشتساز در تعلیم و تربیت نسلهای آینده میدید و بر لزوم بهرهگیری از این ظرفیت برای افزایش آگاهی، تقویت اعتماد به نفس ملی و پرورش نسلی مقاوم تأکید میکرد.
ارسال دیدگاه