ایران از دید اندیشکده‌های جهان در ماهی که گذشت
نامه مذاکره آمریکا روی میز وزیر خارجه روحانی
در بررسی اندیشکده‌های جهان در ماهی که گذشت، بیشترین تمرکز بر لزوم توجه آمریکا به مذاکره‌ی مستقیم با ایران و استفاده از فرصت به‌دست‌آمده توسط آمریکا بود. جان آلن گِی: «توصیه می‌کنم که وزیر خارجه‌ی بعدی ایران، هر کسی که باشد، باید وقتی وارد دفترش می‌شود، متوجه شود یادداشتی از سوی جان کری روی میزش است. این یادداشت باید او را دعوت به ملاقات یک‌به‌یک با کری در کشوری بی‌طرف کند.»[
به گزارش شبکه اطلاع رسانی دانا؛با توجه به تحولاتی که در یک ماه گذشته اتفاق افتاد و تمرکز بر اندیشکدهای دنیا به عنوان بازوهای فکری‌عقیدتی نظام‌های سیاسی خود، بر سه موضوع، تلاش داریم تحلیل اتاق‌های فکر دنیا در مورد ایران را مورد بررسی قرار دهیم. در این مطلب به بررسی موضوعات زیر خواهیم پرداخت:
, شبکه اطلاع رسانی دانا, توجه به تحولاتی که در یک ماه گذشته اتفاق افتاد و تمرکز بر اندیشکدهای دنیا به عنوان بازوهای فکری‌عقیدتی نظام‌های سیاسی خود، بر سه موضوع، تلاش داریم تحلیل اتاق‌های فکر دنیا در مورد ایران را مورد بررسی قرار دهیم. در این مطلب به بررسی موضوعات زیر خواهیم پرداخت:,
1. مسئله‌ی هسته‌ای
گفتنی است بر خلاف ماه‌های قبل، که تمرکز زیادی توسط اندیشکده‌های غربی بر مسئله‌ی هسته‌ای شده بود، در ماه گذشته، این موضوع تحت تأثیر شکل‌گیری فرآیند تلاش برای راه‌حل مناقشه‌ی هسته‌ای ایران به محاق رفت. البته ما در زیر به بررسی دو اندیشکده در خصوص این مهم اشاره خواهیم کرد. اندیشکده‌ی «مرکز مطالعات سیاسی اروپا» در مقاله‌ای به بررسی برنامه‌ی هسته‌ای ایران پرداخته و دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را کلید خاورمیانه‌ی عاری از سلاح کشتارجمعی دانسته است. «استیون بلاکمنز» و «مایکلا کلارووا» در گزارش خود اضافه کردند که «یک توافق سیاسی برای منع سلاح کشتار جمعی در خاورمیانه می‌تواند مؤثرترین راهکارها برای حل مشکل اتمی ایران را ارائه دهد که نه انزوای سیاسی ایران و نه مداخله‌ی سیاسی، چنین راهکارهایی را ارائه نمی‌دهند.»
این گزارش افزوده است که «برای اطمینان، به منظور جلوگیری از به‌کارگیری سلاح اتمی از سوی ایران، باید روند E3+3 کاملاً به پایان برسد. با توجه به عدم کارایی دیپلماسی قهرآمیز فعلی که از سوی جامعه‌ی بین‌المللی به کار گرفته شده است، برای اروپا، به عنوان رهبر مذاکرات دیپلماتیک بین‌المللی با ایران، بهتر است که میدان تمرکز خود را وسیع‌تر کرده و روش‌هایی را مورد نظر قرار دهد که به ایران برای قبول توافق اتمی انگیزه بدهد.»
در این خصوص، مجلهی «دیپلمات»، در گزارشی با اشاره به اینکه رسانه‌های اسرائیلی به نقل از مقاماتی که توسط همتایان آمریکایی‌شان، در جریان قرار گرفته بودند، گزارشی داد مبنی بر اینکه آمریکا سال گذشته برای اولین بار بمب جدید «سنگرشکن» را علیه ایران آزمایش کرد. «زاکاری کک» اضافه می‌کند که طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار، بمب GBU-57B ملقب به بمب سنگرشکن را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای مورد آزمایش قرار داد. این گزارش افزود «جروزالم‌پست گزارش داد که "ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است." بمب سنگرشکن تأسیسات هسته‌ای را با موفقیت تخریب کرد.» «کک» با ناموفق قلمداد کردن چنین اقداماتی، در نهایت این‌چنین نتیجه می‌گیرد: «اگرچه بمب سنگرشکنبه مذاکره‌کنندگان زمان بیشتری برای رسیدن به مصالحه می‌دهد، اما در نهایت نمی‌تواند معمای هسته‌ای ایران را که در حال حاضر یک مشکل سیاسی است نه مشکل نظامی، برطرف کند.»
«زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.
2. تأثیر انتخابات بر تغییر معادلات داخلی و جهان بیرون از ایران
بعد از انتخابات، مهم‌ترین موضوعی که توجه اندیشکده‌ها را به خود جلب کرد، تأثیرپذیری مناسبات بیرون و درون ایران از جابه‌جایی قدرت در ایران بود که ما در اینجا با توجه به اهمیت موضوع، تحلیل‌ها را به دو دسته‌ی داخلی و خارجی تقسیم خواهیم کرد.
2-1. تغییر معادلات داخلی
اندیشکده‌ی سلطنتی «چتم هاوس» انگلیس، با اشاره به پیروزی دکتر حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران نوشت که اگر ما به انتخابات ایران با این دید نگاه کنیم که حکومت این کشور در صدد بازگرداندن وضعیت سابق سیاسی خود است، به چند نکته‌ی مهم پی خواهیم برد. رئیس برنامه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقای «چتم هاوس» گفت که «پایان تنش‌های به‌وجودآمده در انتخابات 2009، جنبش سبز و اعتراضات ناشی از آن که آسیب‌هایی را به حکومت ایران وارد کرده بود»، اولین نکته‌ی این انتخابات بود.
وی اضافه کرد که «حالا راهبرد ایران برای بازگرداندن ریاست‌جمهوری به دست روحانیون احتمالاً در زمره‌ی افکار بیداری اسلامی این کشور قرار می‌گیرد.» «کلر اسپنسر» دومین هدف حکومت را «نیاز برای ایجاد یک توافق جمعی داخلی برای حل مسائل اقتصادی» قلمداد کرده و سومین نکته را «بهبود روابط خارجی ایران» دانسته و بیان می‌دارد: «این بهبود، تنها شامل پاسخ دادن به خواسته‌های سیاسی غرب نمی‌شود.»
اندیشکده‌ی سلطنتی «روسی» انگلیس در مقاله‌ای، ضمن بررسی دیدگاه‌های حسن روحانی، به تحلیل زمینه‌های فعلی موجود در ایران برای ایجاد تغییر پرداخته است و اضافه می‌کند؛ پیروزی حسن روحانی می‌تواند به منزله‌ی یک انقلاب باشد که ایدئولوژی افراطی تندروهای درون حکومت ایران را رد می‌کند. به هر حال، این که آیا رئیس‌جمهور ایران می‌تواند تغییراتی را ایجاد کند یا خیر، چیزی است که باید در آینده منتظر آن بود. پروفسور «علی انصاری» اضافه می‌کند که «بسیاری از رسانه‌های سرتاسر دنیا همچنان از پیروزی شگفت‌انگیز حسن روحانی در تعجب به سر می‌برند. اما بسیاری دیگر در حال بررسی موشکافانه‌ی وعده‌های انتخاباتی او هستند که از آن جمله می‌توان به وعده‌ی تغییر اشاره کرد. آیا روحانی می‌تواند در روند وضع سیاست‌ها نیز مشارکت لازم را داشته باشد؟»
اندیشکده‌ی آمریکایی «گیت‌استون» در گزارشی به بررسی انتخابات ایران پرداخت و نوشت: ایرانیان بهترین طراحان راهبردی خاورمیانه هستند و حتی از غربیان نیز باهوش‌‌ترند و به همین دلیل است که همواره در شکست دادن غرب موفق هستند. «هارولد رود» اضافه می‌کند: «یک اندیشکده‌ی آمریکایی معتقد است آیت‌الله خامنه‌ای دوباره ثابت کرد که در مسائل راهبردی، تدبیرگری چیره‌دست است. وی موفق شد که غرب و مردم خود را آرام کند و بدین شکل برای دانشمندانش زمان لازم برای تکمیل برنامه‌ی هسته‌ای خود را فراهم کرد.»
سفیر سابق آلمان در ایران و دبیرکل اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آلمان»، طی مقاله‌ای، به بررسی رئیس‌جمهور جدید ایران و انرژی هسته‌ای این کشور پرداخت و عنوان کرد که روحانی با دیگر سیاست‌مداران ایرانی تفاوت دارد.
«پائول فِرِهِر فون مالتزِن»، که از سال 2003 تا 2006 سفیر آلمان در ایران بوده است، در برآوردهای خود می‌گوید: روحانی نمی‌خواهد حکومت فعلی را به چالش بکشاند، اما مطمئناً خط‌قرمزهای نظام را محک خواهد زد.
مجلهی «دیپلمات»، در گزارشی با اشاره به نقش مذهب در ایران، نوشت دین در اکثر اوقات نقشی محوری و اغلب متناقض را در مباحثات مربوط به برنامه‌ی هسته‌ای ایران ایفا کرده است. به عنوان مثال، رهبران ایران اغلب اوقات در استدلال خود مبنی بر اینکه در پی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای نیستند، به اسلام استناد می‌کنند. «کسنیا برگنتز» و «کارتیکا سیسیکومار» در گزارش خود تأکید کردند که علی‌رغم اینکه رهبر ایران با استناد به قرآن و اسلام همیشه استفاده از سلاح هسته‌ای را ممنوع و خلاف شرع می‌داند،باز هم واشنگتن از ترکیب اسلام و برنامه‌ی هسته‌ای در ایران احساس خطر می‌کند. با این وجود، با روی کار آمدن حسن روحانی، بارقه‌هایی از امید در غرب پدیدار شده است.
2-2. تغییرات خارجی
در تفسیر و تحلیل اندیشکده‌ها از تأثیر انتخابات ایران بر معادلات خارجی، دو نوع نگاه توسط اندیشکده‌ها منعکس شده است. نخست تجویز نگاه واقع‌گرایانه و دوم تجویز نگاه بدبینانه است که ما با توجه به این تقسیم‌بندی، تحلیل‌ها را بیان خواهیم کرد.
2-2-1. تحلیل‌های واقع‌گرایانه
اندیشکده‌ی اطلاعاتی «استراتفور» در گزارشی به بررسی تأثیر انتخاب رئیس‌جمهور منتخب ایران بر سیاست خارجی این کشور پرداخت. «مایکل نایبی اسکوئی» و «کامران بخاری» در گزارش خود نوشتند: «با دورنمای نوسازی سیاست داخلی ایران، می‌توان از این کشور انتظار تعامل دیپلماتیک بیشتری را داشت. اگرچه چالش‌های مختلفی بر سر راه تغییر سیاست داخلی ایران و تعامل با آمریکا وجود دارد، اما غرب و منطقه همچنان امیدوارند که این تغییرات رخ دهد.»
این گزارش اضافه می‌کند که «اگر روحانی بتواند حمایت روحانیون را به دست آورده و منافع نیروهای نظامی و امنیتی و نیز طیف گسترده‌ی رأی‌دهندگان را فراهم کند، شانسش برای دستیابی به توافق از طریق گفتمان یا مذاکره با غرب افزایش زیادی خواهد یافت. این تغییرات صرفاً نتیجه‌ی تغییر مقامات ایران نیستند، بلکه نتیجه‌ی تغییر محیط جغرافیایی‌ـ‌سیاسی این کشور هستند. از آنجا که دیگر تهدید منطقه‌ای وجود ندارد، دشمنی قدیم ایران با منافع آمریکا دیگر با اهداف بلندمدت ایران در منطقه هماهنگ نیست.»
مجلهی آمریکایی «نشنال اینترست» در گزارشی به قلم «جان آلن گِی» نوشت: «توصیه می‌کند که وزیر خارجه‌ی بعدی ایران، هر کسی که باشد، باید وقتی وارد دفترش می‌شود متوجه شود یادداشتی از سوی جان کری روی میزش است. این یادداشت باید او را دعوت به ملاقات یک‌به‌یک با کری در کشوری بی‌طرف کند.»
اندیشکده‌ی «شورای آتلانتیک» در گزارشی نوشت از زمان انتخاب شگفت‌انگیز «حسن روحانی» به عنوان رئیس‌جمهور بعدی، اغلب کارشناسان بر توان وی برای افزایش روابط ایران و آمریکا و حل مشکلات دیرینه بر سر برنامه‌ی اتمی ایران تمرکز کرده‌اند. «باربارا اسلاوین» تأکید می‌کند که «به هر حال، جایگزینی محمود احمدی‌نژاد تندرو با یک مذاکره‌کننده‌ی مجرب که شیخ دیپلمات لقب گرفته است می‌تواند فرصتی برای حل تنش‌های فزاینده‌ی فرقه‌ای در منطقه و پایان دادن به جنگ داخلی سوریه نیز فراهم کند.»
عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»
اندیشکده‌ی«شورای روابط خارجی اروپا» در گزارشی نوشت: «پیروزی روحانی فرصتی برای اروپاست تا به جای اینکه رابطه با ایران را صرفاً بر اساس مسئله‌ی هسته‌ای پیش ببرد، در مورد منافع راهبردی بلندمدتش در ایران تجدیدنظر کند.»
اندیشکده‌ی «رند» در گزارشی نوشت: دلایلی برای خوش‌بینی در خصوص پیروزی «روحانی» وجود دارد. او آرام، عمل‌گرا و منطقی‌تر از اکثر سیاست‌مداران ایرانی است. ممکن است ریاست‌جمهوری او درهای دیپلماسی ایران را بر مذاکرات جدی میان این کشور و گروه 1+5 باز کند. «علیرضا نادر»، از تحلیل‌گران ارشد سیاسی این اندیشکده، بر آن است که ممکن است ریاست‌جمهوری روحانی درهای دیپلماسی ایران را بر مذاکرات جدی میان این کشور و گروه 1+5 باز کند.
اندیشکده‌ی آمریکایی «گروه بین‌المللی بحران» در گزارشی نوشت: تاریخچه‌ی روابط ایران و آمریکا سرشار از فرصت‌های ازدست‌رفته است. دولت اوباما باید کاری کند تا فرصتی که به واسطه‌ی پیروزی رئیس‌جمهور میانه‌روی ایران ایجاد شده از دست نرود. ارسال نامه‌ی تبریک به رئیس‌جمهور جدید در روز تحلیف او (یعنی سوم اوت) گام مثبتی خواهد بود. «علی واعظ» اضافه کرد در این صورت، محافظه‌کاران در تهران باید با به یاد آوردن یادداشت تبریک محمود احمدی‌نژاد به اوباما در سال 2009 سکوت اختیار کنند. اما با توجه به اینکه بیشتر متحدان آمریکا در آن منطقه حتی انتخابات برگزار نمی‌کنند، جمهوری‌خواهان در کنگره‌ی آمریکا رئیس‌جمهور را به تأیید روند انتخابات ایران متهم خواهند کرد.
نشریه‌ی «فارن پالیسی» در گزارشی نوشت: اوباما باید از فرصت توافق هسته‌ای با رئیس‌جمهور جدید ایران استفاده کند. «جیمز تراب»، روزنامه‌نگار آمریکایی و از اعضای اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»، اضافه کرد که «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند. این توقع زیادی است. اما ما حق داریم چنین توقعی داشته باشیم.»
2-2-2. تحلیل‌های بدبینانه
در ادامه‌ی همین روند ایران‌هراسانه، اندیشکده‌ی «امریکن انترپرایز» نیز در گزارشی نوشت: پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران، کاخ سفید و چند دولت غربی از تصور احتمال ازسرگیری مذاکرات در خصوص برنامه‌ی سلاح‌های هسته‌ای تهران هیجان‌زده بودند. «جان بولتون» در گزارش خود اضافه کرد که «یک اندیشکده‌ی آمریکایی بر این باور است که روحانی طی دوران تصدی‌اش به عنوان مذاکره‌کننده‌ی ارشد هسته‌ای ایران، غرب را فریب داد، مورد استهزا قرار داد و تحقیر کرد و در همین اثنا، پیشرفت برنامه‌ی سلاح‌های هسته‌ای ایران ادامه داشت. شواهد حاکی از آن هستند که او پس از انتصاب به سمت ریاست‌جمهوری ایران، دقیقاً همین کار را انجام خواهد داد.»
اندیشکده‌ی «واشنگتن» در گزارشی به قلم «نیما گرامی» نوشت: «ممکن است روحانی بتواند ظواهر و شعارهای سیاست هسته‌ای تهران را منعطف و نرم سازد، اما دلایل کافی برای اینکه انتظار داشته باشیم اهداف حکومت تغییر خواهد کرد، وجود ندارد.»
«اندیشکده‌ی واشنگتن» در گزارشی به قلم «دنیس راس» نوشت: غالباً می‌توان دیپلماسی موجود را به دو نکته‌ی اصلی مستتر در آن تقلیل داد: از بین بردن بهانه‌هایی که برای سکون در واکنش‌ها طرح می‌شود و همچنین ارائه‌ی توضیحاتی در باب موافقت‌نامه‌ای که می‌توان بدان دست پیدا کرد. مذاکره‌کنندگان ایرانی در وهله‌ی اول می‌گویند که آنان نمی‌دانند در نهایت طرف غربی چه چیزی را خواهد پذیرفت. پاسخ این است که ما توان هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را قبول داریم، اما باید بر آن محدودیت‌هایی اعمال شود که دستیابی به سلاح اتمی را سخت کند و همچنین در صورت بروز چنین اتفاقی، بتوان آن را سریعاً شناسایی کرد. پیشنهاد ما باید از حیث بین‌المللی معتبر باشد تا اگر ایرانی‌ها آمادگی پذیرش آن را نداشتند، بر همه مشخص شود که آنان خود برای قبول آنچه درخواست داشته‌اند آماده نیستند. به بیان دیگر، اگر به ایران پیشنهاد معتبری داده شود که در آن اجازه‌ی بهره‌مندی از توان هسته‌ای صلح‌آمیز با وجود برخی محدودیت‌ها وجود داشته باشد، وجهه‌ی ایران هم حفظ می‌شود. طرف ایرانی در چنین شرایطی، می‌تواند بگوید که این پیشنهاد همان چیزی است که آنان همیشه درخواست داشته‌اند و در واقع حقوق ایران به رسمیت شناخته شده است.
«المانیتور» در گزارشی به قلم «مئیر جاودانفر» نوشت: ایران روز سوم اوت شاهد یک رئیس‌جمهور جدید به نام حسن روحانی خواهد بود. در مورد سیاست خارجی می‌توان روحانی را نقطه‌ی مقابل سیاست‌های احمدی‌نژاد توصیف کرد. ظهور یک رئیس‌جمهور جدید در ایران نیازمند تغییر رویه‌ی اسرائیل در مورد ایران است.
اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی» آمریکا در گزارشی، با اشاره به تحریم‌های دور جدید علیه صنعت خودرو و پول داخلی ایران، نوشت که «دولت اوباما استدلال می‌کند پیروزی روحانی تصمیم رئیس‌جمهور مبنی بر ادامه‌ی افزایش تنبیه‌ها را توجیه می‌کند.» «کارلا رابینز» اضافه کرد که یکی از مقامات می‌گوید: «ما این انتخابات را نوعی شعار اجتماعی برای پایان دادن به تحریم‌ها تلقی می‌کنیم.» او اضافه می‌کند گرایش فعلی ما «اجرای جدیدترین تحریم‌هاست، اما تحریم‌های جدید را به تعویق می‌اندازیم تا ببینیم هدف روحانی چیست. ممکن است اکنون کاخ سفید برای ارائه‌ی پیشنهاد بهتر تمایل داشته باشد. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا رئیس‌جمهور جدید ایران از این پیشنهاد استقبال خواهد کرد یا خیر.»
3. سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ایران
سومین حوزه‌ای که اندیشکده‌های خارجی بر آن تمرکز کرده بودند مسئله‌ی نقش و تأثیر ایران بر تحولات منطقه و جهان است که در ذیل، با توجه به این جدایی، به ارائه‌ی تحلیل‌های اندیشکده‌ها در این خصوص خواهیم پرداخت.
3-1. حوزه‌ی منطقه‌ای
موسسه‌ی آمریکایی «مطالعات جنگ» در گزارشی به توان ایران در حوزه‌ی دریایی اشاره کرد و نوشت که یکی از اهداف حکومت ایران، گسترش قدرت خود در منطقه‌ی خاورمیانه و کاستن از نفوذ آمریکا در منطقه است. کادر رهبری ایران، منطقه‌ی خلیج فارس و آسیای مرکزی را جزء مناطق خارجی نزدیک به شمار می‌آورند؛ جایی که فرهنگ و منافع ایران باید در این مناطق نفوذ مهمی داشته باشد.
«کریستوفر هارمر» نوشت که ایران سه اقدام متمایز را در پیش گرفته است که نشان از تمایلات گسترده و استراتژیک این کشور دارد؛ اول اینکه ایران بخشی از عملیات‌های دریایی خود را بر تقویت یا گسترش ادعاهای مالکیت خود بر خلیج فارس، تنگه‌ی هرمز و دریای خزر متمرکز کرده است. دوم اینکه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های دوربُرد خود را در جهت تقویت روابط استراتژیک با شرکای کلیدی افزایش داده است. سوم اینکه هم‌زمان با اینکه از کشتیرانی جمهوری اسلامی برای حمایت لجستیک از اهداف ایران استفاده می‌شود، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی نیز ممکن است عملیات‌های مشابهی را انجام بدهد.
اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
اندیشکده‌ی «بروکینگز» در گزارشی به قلم «سوزان مالونی» نوشت: واشنگتن باید از تکرار گام‌های نادرستی که در گذشته، از جمله در رابطه با ایران، برداشته خودداری کند و در عین حال، حضور چشمگیر آمریکا را برای پاسخ‌گویی به چالش‌های موجود در منطقه تسهیل نماید.
اندیشکده‌ی «واشنگتن» در گزارشی نوشت: آتش درگیری فرقه‌ای، قدرت نرم ترکیه در خاورمیانه را، که به سختی به دست آمده است، به تدریج از بین می‌برد و آنکارا را به واشنگتن نزدیک‌تر می‌کند. مدت کمی پس از پیدایش حزب عدالت و توسعه در سال 2002، ترکیه دستور کار بلندپروازانه‌ای برای سیاست خارجی‌اش به کار گرفت تا تبدیل به رهبر مستقل منطقه شود. ترکیه با این تصور جدید، به دنبال این بود که نقش اصلی را به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، به خاورمیانه مسلط شود. متأسفانه جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند. «سونر کاگاپتای» اضافه کرد که «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
اندیشکده‌ی آلمانی «مرکز مشاوره‌ی راهبردی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی برلین»، در گزارشی راهبردی به قلم «یوسف بودانسکی»، به منافع ژئوپلیتیکی ایران و سودان در آفریقای غربی می‌پردازد. به گفته‌ی نویسنده، ایران و سودان در حال آماده‌سازی برای یک خیز عظیم راهبردی در منطقه‌ی ساحل و سواحل خلیج گینه هستند. این اقدامات، حامی اصلی ایران و سودان، یعنی جمهوری خلق چین، و غرب را به چالش می‌کشد. همان طور که در این گزارش استدلال می‌شود، هدف نهایی این خیز، تحکیم تسلط یا نفوذ بر این منطقه‌ی گسترده و ذخایر قابل توجه نفت، گاز، اورانیوم و سایر مواد معدنی آن (فلزات نایاب و ذخایر خاکی نایاب) است. در عین حال، این خیز مانع حضور آمریکا، غرب و ناتو و گسترش نهادهای جهادی‌ـ‌تکفیری ضدشیعه می‌شود.
3-2. حوزه‌ی جهانی
اندیشکده‌ی صهیونیستی «بگین سادات» در گزارشی نوشت: «احتمال اینکه ایران بازیگری منطقی باشد که نتوان آن را ترساند یا جلویش را گرفت، احتمالی است که در مباحثات گوناگون در مورد این کشور، کمتر به آن پرداخته شده است.» «پروفسور استیون دیوید» اضافه کرد که «نمونه‌های تاریخی نشان می‌دهند که حتی رهبران منطقی نیز زمانی که در حال از دست دادن حکومت خود باشند و کار زیادی از دستشان برنیاید، دست به تخریب و ویرانی می‌زنند. ممکن است اگر ایرانیان احساس کنند که چیزی برای از دست دادن ندارند، با تسلیحات هسته‌ای خود، اسرائیل را مورد حمله قرار دهند.»
اندیشکده‌ی «مطالعات امنیت ملی» اسرائیل در گزارشی نوشت: «اگر و وقتی که معلوم شود هیچ انتخاب دیگری به جز اقدام نظامی علیه ایران وجود ندارد، اسرائیل معتقد است که انجام چنین عملی توسط آمریکا بهتر خواهد بود و نه اسرائیل.» «زکی شالوم» اضافه کرد که «رویکردِ "اول آمریکا" منطق خاص خود را دارد و بدون شک تا آنجا که به اسرائیل مربوط می‌شود، دارای مزایای بسیاری نسبت به اقدام مستقل اسرائیل است. در عین حال، اسرائیل باید نتایج منفی این نوع اقدام را نیز محاسبه کند. آگاهی از این عواقب بالقوه، به اسرائیل اجازه خواهد داد که اگر و هنگامی که این گزینه محقق شود، آسیب واردشده را محدود کند.»
پایگاه تحلیلی «پراجکت سیندیکیت»، در گزارشی به قلم «خاویر سولانا»، از اعضای برجسته‌ی اندیشکده‌ی «بروکینگز» و سابقاً نماینده‌ی عالی اتحادیه‌ی اروپا در سیاست‌های خارجی و امنیتی، دبیرکل ناتو و وزیر امور خارجه‌ی اسپانیا، نوشت: مردم ایران به صدا درآمده‌اند و صدای آن‌ها شنیده شده است. بیش از 70 درصد از رأی‌دهندگان واجد شرایط در انتخابات شرکت کردند تا میانه‌روترین نامزد از میان هشت کاندیدای ریاست‌جمهوری تأییدصلاحیت‌شده توسط شورای نگهبان را برگزینند. «سولانا» اضافه می‌کند که خطوط ارتباطی (به ویژه میان ایران و ایالات متحده) را باید آهسته، اما مطمئن بازسازی کرد. روزنه‌ای به سوی هر دو طرف گشوده شده است. دست یافتن به برخی روابط حسنه از طریق دیپلماسی‌های دقیق و مشوق‌های به دقت سنجیده‌شده، امکان‌پذیر خواهد بود.
اندیشکده‌ی بروکینگز در گزارشی به قلم «سوزان مالونی» نوشت: هم‌زمان با جمع شدن سران آمریکایی و همتایان اروپایی، روس و چینی ایشان، جهت طراحی گام‌های بعدی در مذاکرات با ایران، تغییری جدید در تلاش بیش از ده‌ساله جهت محدود کردن آمال اتمی تهران به وجود آمده که دلیل آن بروز نشانه‌هایی از میانه‌روی سیاسی در ایران است. معامله با تهران ریسک‌های زیادی دارد. شاید این رویکردهای جایگزین به جایی نرسند و انعطاف‌پذیری تازه از سوی واشنگتن می‌تواند متحدان را به سنگ‌اندازی بیشتر تشویق کند؛ هرچند این اتفاق اجتناب‌ناپذیر است. با این همه، بهتر است فرصت موجود را در بوته‌ی آزمایش گذاشت تا اینکه در زمان در دسترس نبودن آن‌ها، از غیبت‌شان افسوس خورد. اگر هزینه‌ی میانه‌روی در ایران عدم قطعیت بیشتر در زمینه‌ی راهبرد آمریکا در قبال تهران باشد، این موضوع از دید منافع آمریکا و امنیت بین‌المللی معامله‌ی بدی به حساب نمی‌آید.(*)
* میرزا رضا لیلانی؛ کارشناس مسائل بین‌الملل
1. مسئله‌ی هسته‌ای
, 1. مسئله‌ی هسته‌ای,
گفتنی است بر خلاف ماه‌های قبل، که تمرکز زیادی توسط اندیشکده‌های غربی بر مسئله‌ی هسته‌ای شده بود، در ماه گذشته، این موضوع تحت تأثیر شکل‌گیری فرآیند تلاش برای راه‌حل مناقشه‌ی هسته‌ای ایران به محاق رفت. البته ما در زیر به بررسی دو اندیشکده در خصوص این مهم اشاره خواهیم کرد. اندیشکده‌ی «مرکز مطالعات سیاسی اروپا» در مقاله‌ای به بررسی برنامه‌ی هسته‌ای ایران پرداخته و دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را کلید خاورمیانه‌ی عاری از سلاح کشتارجمعی دانسته است. «استیون بلاکمنز» و «مایکلا کلارووا» در گزارش خود اضافه کردند که «یک توافق سیاسی برای منع سلاح کشتار جمعی در خاورمیانه می‌تواند مؤثرترین راهکارها برای حل مشکل اتمی ایران را ارائه دهد که نه انزوای سیاسی ایران و نه مداخله‌ی سیاسی، چنین راهکارهایی را ارائه نمی‌دهند.»
,
این گزارش افزوده است که «برای اطمینان، به منظور جلوگیری از به‌کارگیری سلاح اتمی از سوی ایران، باید روند E3+3 کاملاً به پایان برسد. با توجه به عدم کارایی دیپلماسی قهرآمیز فعلی که از سوی جامعه‌ی بین‌المللی به کار گرفته شده است، برای اروپا، به عنوان رهبر مذاکرات دیپلماتیک بین‌المللی با ایران، بهتر است که میدان تمرکز خود را وسیع‌تر کرده و روش‌هایی را مورد نظر قرار دهد که به ایران برای قبول توافق اتمی انگیزه بدهد.»
, E3+3,
در این خصوص، مجلهی «دیپلمات»، در گزارشی با اشاره به اینکه رسانه‌های اسرائیلی به نقل از مقاماتی که توسط همتایان آمریکایی‌شان، در جریان قرار گرفته بودند، گزارشی داد مبنی بر اینکه آمریکا سال گذشته برای اولین بار بمب جدید «سنگرشکن» را علیه ایران آزمایش کرد. «زاکاری کک» اضافه می‌کند که طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار، بمب GBU-57B ملقب به بمب سنگرشکن را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای مورد آزمایش قرار داد. این گزارش افزود «جروزالم‌پست گزارش داد که "ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است." بمب سنگرشکن تأسیسات هسته‌ای را با موفقیت تخریب کرد.» «کک» با ناموفق قلمداد کردن چنین اقداماتی، در نهایت این‌چنین نتیجه می‌گیرد: «اگرچه بمب سنگرشکنبه مذاکره‌کنندگان زمان بیشتری برای رسیدن به مصالحه می‌دهد، اما در نهایت نمی‌تواند معمای هسته‌ای ایران را که در حال حاضر یک مشکل سیاسی است نه مشکل نظامی، برطرف کند.»
, GBU-57B,
«زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.
«زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.
«زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.
«زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.
, «زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است., «زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمبGBU-57B ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است., «زاکاری کک»: طبق گزارش رسانه‌ها، سال گذشته آمریکا برای اولین بار بمب, GBU-57B, GBU-57B, ملقب به بمب «سنگرشکن» را در مقابله با یک ماکت تأسیسات هسته‌ای (فرضی ایران) مورد آزمایش قرار داد. ساخت این ماکت میلیون‌ها دلار هزینه در بر داشته، جنس آن از بتن است و زیر چندین متر خاک و سنگ مدفون شده است.,
2. تأثیر انتخابات بر تغییر معادلات داخلی و جهان بیرون از ایران
, 2. تأثیر انتخابات بر تغییر معادلات داخلی و جهان بیرون از ایران,
بعد از انتخابات، مهم‌ترین موضوعی که توجه اندیشکده‌ها را به خود جلب کرد، تأثیرپذیری مناسبات بیرون و درون ایران از جابه‌جایی قدرت در ایران بود که ما در اینجا با توجه به اهمیت موضوع، تحلیل‌ها را به دو دسته‌ی داخلی و خارجی تقسیم خواهیم کرد.
,
2-1. تغییر معادلات داخلی
,
اندیشکده‌ی سلطنتی «چتم هاوس» انگلیس، با اشاره به پیروزی دکتر حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران نوشت که اگر ما به انتخابات ایران با این دید نگاه کنیم که حکومت این کشور در صدد بازگرداندن وضعیت سابق سیاسی خود است، به چند نکته‌ی مهم پی خواهیم برد. رئیس برنامه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقای «چتم هاوس» گفت که «پایان تنش‌های به‌وجودآمده در انتخابات 2009، جنبش سبز و اعتراضات ناشی از آن که آسیب‌هایی را به حکومت ایران وارد کرده بود»، اولین نکته‌ی این انتخابات بود.
,
وی اضافه کرد که «حالا راهبرد ایران برای بازگرداندن ریاست‌جمهوری به دست روحانیون احتمالاً در زمره‌ی افکار بیداری اسلامی این کشور قرار می‌گیرد.» «کلر اسپنسر» دومین هدف حکومت را «نیاز برای ایجاد یک توافق جمعی داخلی برای حل مسائل اقتصادی» قلمداد کرده و سومین نکته را «بهبود روابط خارجی ایران» دانسته و بیان می‌دارد: «این بهبود، تنها شامل پاسخ دادن به خواسته‌های سیاسی غرب نمی‌شود.»
,
اندیشکده‌ی سلطنتی «روسی» انگلیس در مقاله‌ای، ضمن بررسی دیدگاه‌های حسن روحانی، به تحلیل زمینه‌های فعلی موجود در ایران برای ایجاد تغییر پرداخته است و اضافه می‌کند؛ پیروزی حسن روحانی می‌تواند به منزله‌ی یک انقلاب باشد که ایدئولوژی افراطی تندروهای درون حکومت ایران را رد می‌کند. به هر حال، این که آیا رئیس‌جمهور ایران می‌تواند تغییراتی را ایجاد کند یا خیر، چیزی است که باید در آینده منتظر آن بود. پروفسور «علی انصاری» اضافه می‌کند که «بسیاری از رسانه‌های سرتاسر دنیا همچنان از پیروزی شگفت‌انگیز حسن روحانی در تعجب به سر می‌برند. اما بسیاری دیگر در حال بررسی موشکافانه‌ی وعده‌های انتخاباتی او هستند که از آن جمله می‌توان به وعده‌ی تغییر اشاره کرد. آیا روحانی می‌تواند در روند وضع سیاست‌ها نیز مشارکت لازم را داشته باشد؟»
, بسیاری از رسانه‌های سرتاسر دنیا همچنان از پیروزی شگفت‌انگیز حسن روحانی در تعجب به سر می‌برند. اما بسیاری دیگر در حال بررسی موشکافانه‌ی وعده‌های انتخاباتی او هستند که از آن جمله می‌توان به وعده‌ی تغییر اشاره کرد. آیا روحانی می‌تواند در روند وضع سیاست‌ها نیز مشارکت لازم را داشته باشد؟»,
اندیشکده‌ی آمریکایی «گیت‌استون» در گزارشی به بررسی انتخابات ایران پرداخت و نوشت: ایرانیان بهترین طراحان راهبردی خاورمیانه هستند و حتی از غربیان نیز باهوش‌‌ترند و به همین دلیل است که همواره در شکست دادن غرب موفق هستند. «هارولد رود» اضافه می‌کند: «یک اندیشکده‌ی آمریکایی معتقد است آیت‌الله خامنه‌ای دوباره ثابت کرد که در مسائل راهبردی، تدبیرگری چیره‌دست است. وی موفق شد که غرب و مردم خود را آرام کند و بدین شکل برای دانشمندانش زمان لازم برای تکمیل برنامه‌ی هسته‌ای خود را فراهم کرد.»
, یک اندیشکده‌ی آمریکایی معتقد است آیت‌الله خامنه‌ای دوباره ثابت کرد که در مسائل راهبردی، تدبیرگری چیره‌دست است. وی موفق شد که غرب و مردم خود را آرام کند و بدین شکل برای دانشمندانش زمان لازم برای تکمیل برنامه‌ی هسته‌ای خود را فراهم کرد.»,
سفیر سابق آلمان در ایران و دبیرکل اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آلمان»، طی مقاله‌ای، به بررسی رئیس‌جمهور جدید ایران و انرژی هسته‌ای این کشور پرداخت و عنوان کرد که روحانی با دیگر سیاست‌مداران ایرانی تفاوت دارد.
, سفیر سابق آلمان در ایران و دبیرکل اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آلمان»، طی مقاله‌ای، به بررسی رئیس‌جمهور جدید ایران و انرژی هسته‌ای این کشور پرداخت و عنوان کرد که روحانی با دیگر سیاست‌مداران ایرانی تفاوت دارد.,
«پائول فِرِهِر فون مالتزِن»، که از سال 2003 تا 2006 سفیر آلمان در ایران بوده است، در برآوردهای خود می‌گوید: روحانی نمی‌خواهد حکومت فعلی را به چالش بکشاند، اما مطمئناً خط‌قرمزهای نظام را محک خواهد زد.
,
مجلهی «دیپلمات»، در گزارشی با اشاره به نقش مذهب در ایران، نوشت دین در اکثر اوقات نقشی محوری و اغلب متناقض را در مباحثات مربوط به برنامه‌ی هسته‌ای ایران ایفا کرده است. به عنوان مثال، رهبران ایران اغلب اوقات در استدلال خود مبنی بر اینکه در پی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای نیستند، به اسلام استناد می‌کنند. «کسنیا برگنتز» و «کارتیکا سیسیکومار» در گزارش خود تأکید کردند که علی‌رغم اینکه رهبر ایران با استناد به قرآن و اسلام همیشه استفاده از سلاح هسته‌ای را ممنوع و خلاف شرع می‌داند،باز هم واشنگتن از ترکیب اسلام و برنامه‌ی هسته‌ای در ایران احساس خطر می‌کند. با این وجود، با روی کار آمدن حسن روحانی، بارقه‌هایی از امید در غرب پدیدار شده است.
,
2-2. تغییرات خارجی
,
در تفسیر و تحلیل اندیشکده‌ها از تأثیر انتخابات ایران بر معادلات خارجی، دو نوع نگاه توسط اندیشکده‌ها منعکس شده است. نخست تجویز نگاه واقع‌گرایانه و دوم تجویز نگاه بدبینانه است که ما با توجه به این تقسیم‌بندی، تحلیل‌ها را بیان خواهیم کرد.
,
2-2-1. تحلیل‌های واقع‌گرایانه
,
اندیشکده‌ی اطلاعاتی «استراتفور» در گزارشی به بررسی تأثیر انتخاب رئیس‌جمهور منتخب ایران بر سیاست خارجی این کشور پرداخت. «مایکل نایبی اسکوئی» و «کامران بخاری» در گزارش خود نوشتند: «با دورنمای نوسازی سیاست داخلی ایران، می‌توان از این کشور انتظار تعامل دیپلماتیک بیشتری را داشت. اگرچه چالش‌های مختلفی بر سر راه تغییر سیاست داخلی ایران و تعامل با آمریکا وجود دارد، اما غرب و منطقه همچنان امیدوارند که این تغییرات رخ دهد.»
,
این گزارش اضافه می‌کند که «اگر روحانی بتواند حمایت روحانیون را به دست آورده و منافع نیروهای نظامی و امنیتی و نیز طیف گسترده‌ی رأی‌دهندگان را فراهم کند، شانسش برای دستیابی به توافق از طریق گفتمان یا مذاکره با غرب افزایش زیادی خواهد یافت. این تغییرات صرفاً نتیجه‌ی تغییر مقامات ایران نیستند، بلکه نتیجه‌ی تغییر محیط جغرافیایی‌ـ‌سیاسی این کشور هستند. از آنجا که دیگر تهدید منطقه‌ای وجود ندارد، دشمنی قدیم ایران با منافع آمریکا دیگر با اهداف بلندمدت ایران در منطقه هماهنگ نیست.»
,
مجلهی آمریکایی «نشنال اینترست» در گزارشی به قلم «جان آلن گِی» نوشت: «توصیه می‌کند که وزیر خارجه‌ی بعدی ایران، هر کسی که باشد، باید وقتی وارد دفترش می‌شود متوجه شود یادداشتی از سوی جان کری روی میزش است. این یادداشت باید او را دعوت به ملاقات یک‌به‌یک با کری در کشوری بی‌طرف کند.»
, توصیه می‌کند که وزیر خارجه‌ی بعدی ایران، هر کسی که باشد، باید وقتی وارد دفترش می‌شود متوجه شود یادداشتی از سوی جان کری روی میزش است. این یادداشت باید او را دعوت به ملاقات یک‌به‌یک با کری در کشوری بی‌طرف کند.»,
اندیشکده‌ی «شورای آتلانتیک» در گزارشی نوشت از زمان انتخاب شگفت‌انگیز «حسن روحانی» به عنوان رئیس‌جمهور بعدی، اغلب کارشناسان بر توان وی برای افزایش روابط ایران و آمریکا و حل مشکلات دیرینه بر سر برنامه‌ی اتمی ایران تمرکز کرده‌اند. «باربارا اسلاوین» تأکید می‌کند که «به هر حال، جایگزینی محمود احمدی‌نژاد تندرو با یک مذاکره‌کننده‌ی مجرب که شیخ دیپلمات لقب گرفته است می‌تواند فرصتی برای حل تنش‌های فزاینده‌ی فرقه‌ای در منطقه و پایان دادن به جنگ داخلی سوریه نیز فراهم کند.»
,
عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»
عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»
عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»
عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»
, عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.», عضو اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»: «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند.»,
اندیشکده‌ی«شورای روابط خارجی اروپا» در گزارشی نوشت: «پیروزی روحانی فرصتی برای اروپاست تا به جای اینکه رابطه با ایران را صرفاً بر اساس مسئله‌ی هسته‌ای پیش ببرد، در مورد منافع راهبردی بلندمدتش در ایران تجدیدنظر کند.»
, پیروزی روحانی فرصتی برای اروپاست تا به جای اینکه رابطه با ایران را صرفاً بر اساس مسئله‌ی هسته‌ای پیش ببرد، در مورد منافع راهبردی بلندمدتش در ایران تجدیدنظر کند.»,
اندیشکده‌ی «رند» در گزارشی نوشت: دلایلی برای خوش‌بینی در خصوص پیروزی «روحانی» وجود دارد. او آرام، عمل‌گرا و منطقی‌تر از اکثر سیاست‌مداران ایرانی است. ممکن است ریاست‌جمهوری او درهای دیپلماسی ایران را بر مذاکرات جدی میان این کشور و گروه 1+5 باز کند. «علیرضا نادر»، از تحلیل‌گران ارشد سیاسی این اندیشکده، بر آن است که ممکن است ریاست‌جمهوری روحانی درهای دیپلماسی ایران را بر مذاکرات جدی میان این کشور و گروه 1+5 باز کند.
, ممکن است ریاست‌جمهوری روحانی درهای دیپلماسی ایران را بر مذاکرات جدی میان این کشور و گروه 1+5 باز کند.,
اندیشکده‌ی آمریکایی «گروه بین‌المللی بحران» در گزارشی نوشت: تاریخچه‌ی روابط ایران و آمریکا سرشار از فرصت‌های ازدست‌رفته است. دولت اوباما باید کاری کند تا فرصتی که به واسطه‌ی پیروزی رئیس‌جمهور میانه‌روی ایران ایجاد شده از دست نرود. ارسال نامه‌ی تبریک به رئیس‌جمهور جدید در روز تحلیف او (یعنی سوم اوت) گام مثبتی خواهد بود. «علی واعظ» اضافه کرد در این صورت، محافظه‌کاران در تهران باید با به یاد آوردن یادداشت تبریک محمود احمدی‌نژاد به اوباما در سال 2009 سکوت اختیار کنند. اما با توجه به اینکه بیشتر متحدان آمریکا در آن منطقه حتی انتخابات برگزار نمی‌کنند، جمهوری‌خواهان در کنگره‌ی آمریکا رئیس‌جمهور را به تأیید روند انتخابات ایران متهم خواهند کرد.
,
نشریه‌ی «فارن پالیسی» در گزارشی نوشت: اوباما باید از فرصت توافق هسته‌ای با رئیس‌جمهور جدید ایران استفاده کند. «جیمز تراب»، روزنامه‌نگار آمریکایی و از اعضای اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی آمریکا»، اضافه کرد که «رئیس‌جمهور در صرف سرمایه‌اش در خاورمیانه صرفه‌جویی کرده، در لیبی نقش ثانویه به عهده گرفته، حتی‌الامکان از خشونت در سوریه فاصله گرفته و در مورد کودتا و سایر مسائل مصر بیانیه‌های پنهانی صادر کرده است. اما باید در ایران، یعنی جایی که او پوشش سیاسی داخلی برای ابتکار جسورانه ندارد، ولخرجی کند. این توقع زیادی است. اما ما حق داریم چنین توقعی داشته باشیم.»
,
2-2-2. تحلیل‌های بدبینانه
, 2-2-2. تحلیل‌های بدبینانه,
در ادامه‌ی همین روند ایران‌هراسانه، اندیشکده‌ی «امریکن انترپرایز» نیز در گزارشی نوشت: پس از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور ایران، کاخ سفید و چند دولت غربی از تصور احتمال ازسرگیری مذاکرات در خصوص برنامه‌ی سلاح‌های هسته‌ای تهران هیجان‌زده بودند. «جان بولتون» در گزارش خود اضافه کرد که «یک اندیشکده‌ی آمریکایی بر این باور است که روحانی طی دوران تصدی‌اش به عنوان مذاکره‌کننده‌ی ارشد هسته‌ای ایران، غرب را فریب داد، مورد استهزا قرار داد و تحقیر کرد و در همین اثنا، پیشرفت برنامه‌ی سلاح‌های هسته‌ای ایران ادامه داشت. شواهد حاکی از آن هستند که او پس از انتصاب به سمت ریاست‌جمهوری ایران، دقیقاً همین کار را انجام خواهد داد.»
, یک اندیشکده‌ی آمریکایی بر این باور است که روحانی طی دوران تصدی‌اش به عنوان مذاکره‌کننده‌ی ارشد هسته‌ای ایران، غرب را فریب داد، مورد استهزا قرار داد و تحقیر کرد و در همین اثنا، پیشرفت برنامه‌ی سلاح‌های هسته‌ای ایران ادامه داشت. شواهد حاکی از آن هستند که او پس از انتصاب به سمت ریاست‌جمهوری ایران، دقیقاً همین کار را انجام خواهد داد.»,
اندیشکده‌ی «واشنگتن» در گزارشی به قلم «نیما گرامی» نوشت: «ممکن است روحانی بتواند ظواهر و شعارهای سیاست هسته‌ای تهران را منعطف و نرم سازد، اما دلایل کافی برای اینکه انتظار داشته باشیم اهداف حکومت تغییر خواهد کرد، وجود ندارد.»
, ممکن است روحانی بتواند ظواهر و شعارهای سیاست هسته‌ای تهران را منعطف و نرم سازد، اما دلایل کافی برای اینکه انتظار داشته باشیم اهداف حکومت تغییر خواهد کرد، وجود ندارد.»,
«اندیشکده‌ی واشنگتن» در گزارشی به قلم «دنیس راس» نوشت: غالباً می‌توان دیپلماسی موجود را به دو نکته‌ی اصلی مستتر در آن تقلیل داد: از بین بردن بهانه‌هایی که برای سکون در واکنش‌ها طرح می‌شود و همچنین ارائه‌ی توضیحاتی در باب موافقت‌نامه‌ای که می‌توان بدان دست پیدا کرد. مذاکره‌کنندگان ایرانی در وهله‌ی اول می‌گویند که آنان نمی‌دانند در نهایت طرف غربی چه چیزی را خواهد پذیرفت. پاسخ این است که ما توان هسته‌ای صلح‌آمیز ایران را قبول داریم، اما باید بر آن محدودیت‌هایی اعمال شود که دستیابی به سلاح اتمی را سخت کند و همچنین در صورت بروز چنین اتفاقی، بتوان آن را سریعاً شناسایی کرد. پیشنهاد ما باید از حیث بین‌المللی معتبر باشد تا اگر ایرانی‌ها آمادگی پذیرش آن را نداشتند، بر همه مشخص شود که آنان خود برای قبول آنچه درخواست داشته‌اند آماده نیستند. به بیان دیگر، اگر به ایران پیشنهاد معتبری داده شود که در آن اجازه‌ی بهره‌مندی از توان هسته‌ای صلح‌آمیز با وجود برخی محدودیت‌ها وجود داشته باشد، وجهه‌ی ایران هم حفظ می‌شود. طرف ایرانی در چنین شرایطی، می‌تواند بگوید که این پیشنهاد همان چیزی است که آنان همیشه درخواست داشته‌اند و در واقع حقوق ایران به رسمیت شناخته شده است.
,
«المانیتور» در گزارشی به قلم «مئیر جاودانفر» نوشت: ایران روز سوم اوت شاهد یک رئیس‌جمهور جدید به نام حسن روحانی خواهد بود. در مورد سیاست خارجی می‌توان روحانی را نقطه‌ی مقابل سیاست‌های احمدی‌نژاد توصیف کرد. ظهور یک رئیس‌جمهور جدید در ایران نیازمند تغییر رویه‌ی اسرائیل در مورد ایران است.
,
اندیشکده‌ی «شورای روابط خارجی» آمریکا در گزارشی، با اشاره به تحریم‌های دور جدید علیه صنعت خودرو و پول داخلی ایران، نوشت که «دولت اوباما استدلال می‌کند پیروزی روحانی تصمیم رئیس‌جمهور مبنی بر ادامه‌ی افزایش تنبیه‌ها را توجیه می‌کند.» «کارلا رابینز» اضافه کرد که یکی از مقامات می‌گوید: «ما این انتخابات را نوعی شعار اجتماعی برای پایان دادن به تحریم‌ها تلقی می‌کنیم.» او اضافه می‌کند گرایش فعلی ما «اجرای جدیدترین تحریم‌هاست، اما تحریم‌های جدید را به تعویق می‌اندازیم تا ببینیم هدف روحانی چیست. ممکن است اکنون کاخ سفید برای ارائه‌ی پیشنهاد بهتر تمایل داشته باشد. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا رئیس‌جمهور جدید ایران از این پیشنهاد استقبال خواهد کرد یا خیر.»
,
3. سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ایران
, 3. سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ایران,
سومین حوزه‌ای که اندیشکده‌های خارجی بر آن تمرکز کرده بودند مسئله‌ی نقش و تأثیر ایران بر تحولات منطقه و جهان است که در ذیل، با توجه به این جدایی، به ارائه‌ی تحلیل‌های اندیشکده‌ها در این خصوص خواهیم پرداخت.
, سومین حوزه‌ای که اندیشکده‌های خارجی بر آن تمرکز کرده بودند مسئله‌ی نقش و تأثیر ایران بر تحولات منطقه و جهان است که در ذیل، با توجه به این جدایی، به ارائه‌ی تحلیل‌های اندیشکده‌ها در این خصوص خواهیم پرداخت.,
3-1. حوزه‌ی منطقه‌ای
, 3-1. حوزه‌ی منطقه‌ای,
موسسه‌ی آمریکایی «مطالعات جنگ» در گزارشی به توان ایران در حوزه‌ی دریایی اشاره کرد و نوشت که یکی از اهداف حکومت ایران، گسترش قدرت خود در منطقه‌ی خاورمیانه و کاستن از نفوذ آمریکا در منطقه است. کادر رهبری ایران، منطقه‌ی خلیج فارس و آسیای مرکزی را جزء مناطق خارجی نزدیک به شمار می‌آورند؛ جایی که فرهنگ و منافع ایران باید در این مناطق نفوذ مهمی داشته باشد.
,
«کریستوفر هارمر» نوشت که ایران سه اقدام متمایز را در پیش گرفته است که نشان از تمایلات گسترده و استراتژیک این کشور دارد؛ اول اینکه ایران بخشی از عملیات‌های دریایی خود را بر تقویت یا گسترش ادعاهای مالکیت خود بر خلیج فارس، تنگه‌ی هرمز و دریای خزر متمرکز کرده است. دوم اینکه نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های دوربُرد خود را در جهت تقویت روابط استراتژیک با شرکای کلیدی افزایش داده است. سوم اینکه هم‌زمان با اینکه از کشتیرانی جمهوری اسلامی برای حمایت لجستیک از اهداف ایران استفاده می‌شود، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی نیز ممکن است عملیات‌های مشابهی را انجام بدهد.
,
اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
, اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.», اندیشکده‌ی «واشنگتن»: «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»,
اندیشکده‌ی «بروکینگز» در گزارشی به قلم «سوزان مالونی» نوشت: واشنگتن باید از تکرار گام‌های نادرستی که در گذشته، از جمله در رابطه با ایران، برداشته خودداری کند و در عین حال، حضور چشمگیر آمریکا را برای پاسخ‌گویی به چالش‌های موجود در منطقه تسهیل نماید.
, واشنگتن باید از تکرار گام‌های نادرستی که در گذشته، از جمله در رابطه با ایران، برداشته خودداری کند و در عین حال، حضور چشمگیر آمریکا را برای پاسخ‌گویی به چالش‌های موجود در منطقه تسهیل نماید.,
اندیشکده‌ی «واشنگتن» در گزارشی نوشت: آتش درگیری فرقه‌ای، قدرت نرم ترکیه در خاورمیانه را، که به سختی به دست آمده است، به تدریج از بین می‌برد و آنکارا را به واشنگتن نزدیک‌تر می‌کند. مدت کمی پس از پیدایش حزب عدالت و توسعه در سال 2002، ترکیه دستور کار بلندپروازانه‌ای برای سیاست خارجی‌اش به کار گرفت تا تبدیل به رهبر مستقل منطقه شود. ترکیه با این تصور جدید، به دنبال این بود که نقش اصلی را به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، به خاورمیانه مسلط شود. متأسفانه جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند. «سونر کاگاپتای» اضافه کرد که «ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»
, ترکیه به دنبال این بود که نقش اصلی را در منطقه به عهده بگیرد و با در اختیار داشتن قدرت نرم، بر خاورمیانه مسلط شود؛ اما جنگ سوریه و طرح‌های سلطه‌گرایانه‌ی منطقه‌ای ایران مانع بیشتر بلندپروازی‌های آنکارا شدند.»,
اندیشکده‌ی آلمانی «مرکز مشاوره‌ی راهبردی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی برلین»، در گزارشی راهبردی به قلم «یوسف بودانسکی»، به منافع ژئوپلیتیکی ایران و سودان در آفریقای غربی می‌پردازد. به گفته‌ی نویسنده، ایران و سودان در حال آماده‌سازی برای یک خیز عظیم راهبردی در منطقه‌ی ساحل و سواحل خلیج گینه هستند. این اقدامات، حامی اصلی ایران و سودان، یعنی جمهوری خلق چین، و غرب را به چالش می‌کشد. همان طور که در این گزارش استدلال می‌شود، هدف نهایی این خیز، تحکیم تسلط یا نفوذ بر این منطقه‌ی گسترده و ذخایر قابل توجه نفت، گاز، اورانیوم و سایر مواد معدنی آن (فلزات نایاب و ذخایر خاکی نایاب) است. در عین حال، این خیز مانع حضور آمریکا، غرب و ناتو و گسترش نهادهای جهادی‌ـ‌تکفیری ضدشیعه می‌شود.
,
3-2. حوزه‌ی جهانی
,
اندیشکده‌ی صهیونیستی «بگین سادات» در گزارشی نوشت: «احتمال اینکه ایران بازیگری منطقی باشد که نتوان آن را ترساند یا جلویش را گرفت، احتمالی است که در مباحثات گوناگون در مورد این کشور، کمتر به آن پرداخته شده است.» «پروفسور استیون دیوید» اضافه کرد که «نمونه‌های تاریخی نشان می‌دهند که حتی رهبران منطقی نیز زمانی که در حال از دست دادن حکومت خود باشند و کار زیادی از دستشان برنیاید، دست به تخریب و ویرانی می‌زنند. ممکن است اگر ایرانیان احساس کنند که چیزی برای از دست دادن ندارند، با تسلیحات هسته‌ای خود، اسرائیل را مورد حمله قرار دهند.»
,
اندیشکده‌ی «مطالعات امنیت ملی» اسرائیل در گزارشی نوشت: «اگر و وقتی که معلوم شود هیچ انتخاب دیگری به جز اقدام نظامی علیه ایران وجود ندارد، اسرائیل معتقد است که انجام چنین عملی توسط آمریکا بهتر خواهد بود و نه اسرائیل.» «زکی شالوم» اضافه کرد که «رویکردِ "اول آمریکا" منطق خاص خود را دارد و بدون شک تا آنجا که به اسرائیل مربوط می‌شود، دارای مزایای بسیاری نسبت به اقدام مستقل اسرائیل است. در عین حال، اسرائیل باید نتایج منفی این نوع اقدام را نیز محاسبه کند. آگاهی از این عواقب بالقوه، به اسرائیل اجازه خواهد داد که اگر و هنگامی که این گزینه محقق شود، آسیب واردشده را محدود کند.»
,
پایگاه تحلیلی «پراجکت سیندیکیت»، در گزارشی به قلم «خاویر سولانا»، از اعضای برجسته‌ی اندیشکده‌ی «بروکینگز» و سابقاً نماینده‌ی عالی اتحادیه‌ی اروپا در سیاست‌های خارجی و امنیتی، دبیرکل ناتو و وزیر امور خارجه‌ی اسپانیا، نوشت: مردم ایران به صدا درآمده‌اند و صدای آن‌ها شنیده شده است. بیش از 70 درصد از رأی‌دهندگان واجد شرایط در انتخابات شرکت کردند تا میانه‌روترین نامزد از میان هشت کاندیدای ریاست‌جمهوری تأییدصلاحیت‌شده توسط شورای نگهبان را برگزینند. «سولانا» اضافه می‌کند که خطوط ارتباطی (به ویژه میان ایران و ایالات متحده) را باید آهسته، اما مطمئن بازسازی کرد. روزنه‌ای به سوی هر دو طرف گشوده شده است. دست یافتن به برخی روابط حسنه از طریق دیپلماسی‌های دقیق و مشوق‌های به دقت سنجیده‌شده، امکان‌پذیر خواهد بود.
,
اندیشکده‌ی بروکینگز در گزارشی به قلم «سوزان مالونی» نوشت: هم‌زمان با جمع شدن سران آمریکایی و همتایان اروپایی، روس و چینی ایشان، جهت طراحی گام‌های بعدی در مذاکرات با ایران، تغییری جدید در تلاش بیش از ده‌ساله جهت محدود کردن آمال اتمی تهران به وجود آمده که دلیل آن بروز نشانه‌هایی از میانه‌روی سیاسی در ایران است. معامله با تهران ریسک‌های زیادی دارد. شاید این رویکردهای جایگزین به جایی نرسند و انعطاف‌پذیری تازه از سوی واشنگتن می‌تواند متحدان را به سنگ‌اندازی بیشتر تشویق کند؛ هرچند این اتفاق اجتناب‌ناپذیر است. با این همه، بهتر است فرصت موجود را در بوته‌ی آزمایش گذاشت تا اینکه در زمان در دسترس نبودن آن‌ها، از غیبت‌شان افسوس خورد. اگر هزینه‌ی میانه‌روی در ایران عدم قطعیت بیشتر در زمینه‌ی راهبرد آمریکا در قبال تهران باشد، این موضوع از دید منافع آمریکا و امنیت بین‌المللی معامله‌ی بدی به حساب نمی‌آید.(*)
,
* میرزا رضا لیلانی؛ کارشناس مسائل بین‌الملل
, 
ارسال دیدگاه