سقوط آزاد کاهش جمعیت استان قزوین
طبق جدیدترین آمار تعداد ۱۴ هزار و ۲۷۷ واقعه ولادت در سال ۱۴۰۱ برای استان قزوین به ثبت رسیده که نسبت به سال قبل به میزان ۵٫۸ درصد کاهش داشته است و این استان رتبه ۲۱ کاهش و پیری جمعیت را در کشور دارا است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از صبح قزوین؛ جمعیت جوان به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار هر کشور محسوب می‌شود زیرا نیروی مولد و جوان از پایه‌های اصلی قدرت، رشد اقتصادی- اجتماعی بوده و قدرت و میزان توسعه آن به نیروی انسانی و جمعیت گره خورده است.
حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از جمله تأکیدات مقام معظم رهبری بوده از همین رو در دولت سیزدهم، تمام دستگاه‌های اجرایی موظّف به برنامه‌ریزی و پیگیری این موضوع هستند و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در مجموعه وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در دستور کار قرار گرفته است.
حال چنین سوالی پیش می‌آید برخی خانواده‌ها تمایلی به فرزندآوری نداشته و زندگی بدون فرزند یا تک فرزندی را به چند فرزندی ترجیح می‌دهند، آیا اجرای طرح یاد شده می‌تواند انگیزه‌ای را برای آنها ایجاد کند؟
در این گزارش سعی شده به علل، اهمیت و چرایی طرح جوانی جمعیت و خانواده و وضعیت جمعیت استان قزوین از دیدگاه روانشناسان و کارشناسان پرداخته شود که در ادامه از نظر می‌گذرد.
وضعیت رشد جمعیت استان قزوین نسبت به سایر استان‌ها چگونه است؟
ناهید یزدی اظهار می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد روند رشد جمعیت طی سال‌های اخیر به شدت نزولی بوده به طوری که نرخ رشد جمعیت کشور از سال 1365 تا 1385 از 3/9 به 1/6 کاهش یافته است.
وی می‌افزاید: نرخ رشد جمعیت کشور در سال 1395 به 1/2 درصد و در سال 1400 به 0/6 درصد رسیده به عبارت دیگر در مدت تنها پنج سال، نرخ رشد جمعیت کشور به میزان 50 درصد کاهش یافته است؛ این عدد در سطح استان قزوین 0/58 بوده در واقع نرخ رشد جمعیت استان از میانگین کشوری پایین‌تر است.
مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی قزوین با اشاره به آمار مقایسه‌ای جمعیت استان در سال‌های گذشته عنوان می‌کند: میزان رشد جمعیت استان در سال 1385 برابر 1/21 بوده، این عدد در سال 1397 به 1/05 کاهش یافته است.
یزدی اضافه می‌کند: میزان رشد جمعیت استان قزوین برای نخستین بار در سال 98 به عدد زیر یک «81/0» رسیده و در حال حاضر میزان رشد جمعیت آن 58/0 بوده که نسبت به سال‌های گذشته کاهش یافته است.
وی بیان می‌کند: میزان موالید نیز طی سال 1385 در سطح استان قزوین 16/61 بوده که در سال 1397 به عدد 15 رسیده و در حال حاضر 11/44 است؛ این میزان، تعداد کودکان زنده به دنیا آمده به ازای هر هزار نفر جمعیت را نشان می‌دهد که اعداد و ارقام نشاندهنده روند کاهشی تعداد موالید در سطح استان در سال‌های اخیر است.
وضعیت استان قزوین در نرخ باروری چگونه است؟
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین در تشریح وضعیت متوسط نرخ باروری استان چنین می‌گوید: نرخ باروری در واقع تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود «معمولا از ۱۵ تا ۴۹ سال سن» به دنیا می‌آورد.
یزدی اذعان می‌کند: نرخ باروری کشور در سال ۱۳۶۵ برابر 6/3 بود؛ با شروع سیاست‌های تنظیم خانواده از سال ۱۳۶۸ این عدد در سال ۱۳۷۵ به 2/52 رسیده است و در سال 92 در استان قزوین برابر 1/64 بوده که در سال 1401 به عدد 1/37 کاهش یافته است.
وی ادامه می‌دهد: استان قزوین رتبه 21 را در سطح کشور طی سال 1400 در این شاخص به خود اختصاص داده است.
این مسئول به تعداد تولد در مناطق شهری نسبت به روستایی استان پرداخته و اضافه می‌کند: براساس گزارشات دریافتی از ثبت احوال طی سه ماهه نخست سال جاری، تعداد سه هزار و 412 مورد تولد در سطح استان رخ داده که این عدد در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با کاهش 7/1 درصدی همراه است.
استان قزوین به لحاظ آمار ولادت و جمعیت در چه شرایطی است؟
یزدی ابراز می‌کند: کاهش مربوط به مناطق شهری استان بوده به طوری که تعداد تولدها در مناطق شهری از دو هزار و 649 مورد در سه ماهه نخست سال گذشته به دو هزار و 572 مورد در مدت مشابه سال جاری کاهش یافته است.
وی اضافه می‌کند: تعداد تولدها در سه ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته در مناطق روستایی افزایشی بوده و به ترتیب 842 و 823 مورد تولد برای مناطق روستایی در سال‌های ذکر شده ثبت شده است.
مدیر گروه سلامت خانواده و جمعیت دانشگاه علوم پزشکی قزوین اذعان می‌کند: البته نکته دارای اهمیت این بوده که تعداد تولدهای مرتبه سوم به بعد و تعداد تولد در مادران بالای 35 سال در سطح کشور و استان روند افزایشی داشته است.
یزدی می‌گوید: برای موضوع کاهش جمعیت بیش از 47 متغیر احصاء شده که بخشی از آنها در حوزه اقتصادی، بخشی در حوزه فرهنگ و بخشی دیگر مرتبط با سایر حوزه‌ها است؛ میزان متغیرهای حوزه فرهنگ و نگرش بیشتر از متغیرهای حوزه اقتصادی است و بسیاری از متغیرهای حوزه اقتصاد ریشه در فرهنگ افراد دارد.
جمعیت از مهم‌ترین مولفه‌های اقتدار و استحکام ساخت درونی هر جامعه
وی اظهار می‌کند: متغیرهای اقتصادی در راهبردهای حل مسئله تقدّم زمانی دارد و امتیازات حداقلی را باید تامین کرده و قانون جوانی جمعیت را به درستی اجرا کرد که این مهم نشان از تغییر فرهنگ است؛ خدمات و مشوق‌ها در حوزه مسکن و اشتغال، باید به نحوی به جامعه اعمال شود تا این تقدّم زمانی بحث اقتصادی اتفاق بیافتد.
معاون فنی مرکز بهداشت استان قزوین ادامه می‌دهد: باید توجه داشت مسئله افزایش جمعیت بیش از هر چیزی نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و در این حوزه مسائلی که به اشتباه در ذهن مردم جا افتاده است، باید برای آنها تصحیح شود.
یزدی با اشاره به چرایی جمعیت جوان و فرزندآوری تصریح می‌کند: موضوع جمعیت از مباحث مهم اجتماعی و اقتصادی در هر جامعه بوده و جمعیت از نظر ساخت، ترکیب و توزیع از مولفه‌های اقتدار و استحکام ساخت درونی هر جامعه به شمار می رود.
وی اضافه می‌کند: توان علمی و منابع مادی و غیر مادی هر جامعه بدون در نظر گرفتن جمعیت معنادار نیست زیرا انسان‌ها هستند که می‌توانند سرمایه‌ها را به کار گرفته و آن را به ارزش افزوده تبدیل کنند؛ بنابراین حفظ تعادل و پویایی ساختار جمعیت، اساسی‌ترین عامل در بر نامه‌ریزی توسعه است.
این مسئول در پایان یادآور می‌شود: افزایش میانگین سنی جمعیت و کمی نسل جوان از مشکلاتی است که پیشرفت هر جامعه را با رکود مواجه می‌کند؛ هر اندازه هِرَم سنی جمعیتی قاعده بزرگتری داشته باشد با افزایش نسل جوان مولد در کنار پیشکسوتان سنی با تجربه موفقیت در جامعه بیشتر خواهد بود.
کاهش آمار طلاق طی سه ماه نخست سال جاری در قزوین
آنچه از نگاه پژوهشگران قابل بیان است، بعد از انقلاب اسلامی و با توسعه مراکز بهداشتی و آگاهی‌های عمومی نرخ مرگ و میر نوزادان کاهش یافت و کشور در دوران جنگ و تحریم یکباره با انفجار جمعیتی دهه شصتی روبه‌رو شد.
سیاستی که خلاف پیش‌بینی‌ها به سرعت موثر واقع شد و نرخ باروری چنان با کاهش همراه بود که بعد از گذشت یک دهه آسیب‌های آن بروز و ظهورکرد و پیری جمعیت در سال‌های بعد را رقم زد و این شامل تمام استان‌های کشور از جمله قزوین بوده است.
علیرضا افسری در این خصوص در گفتگو با خبرنگار سلامت پایگاه تحلیلی خبری صبح قزوین؛ با اشاره به آمار ولادت استان طی سه ماه نخست سال جاری اظهار می‌کند: سه هزار و 414 ولادت ثبت شده است.
وی می‌افزاید: از مجموع سه هزار و 414 ولادت ثبت شده، یک‌هزار و 774 واقعه ولادت مربوط به مردان و یک‌هزار 640 واقعه مربوط به زنان بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش 1/7 درصدی همراه است.
مدیرکل ثبت احوال استان قزوین می‌گوید: از مجموع ولادت‌های ثبت شده استان، سه هزار و 267 مورد تک‌زایی، 72 مورد دو قلوزایی و یک مورد سه قلوزایی است.
افسری با اشاره به آمارهای ثبت شده ازدواج در استان قزوین طی سه ماه نخست سال جاری اذعان می‌کند: یک‌هزار و 879 واقعه ازدواج به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان 12/2 درصد کاهش یافته است.
کاهش آمار ولادت در قزوین طی سه ماه نخست سال جاری
وی با اشاره به آمارهای ثبت شده در بخش طلاق طی سه ماه نخست سال جاری می‌گوید: تعداد 587 واقعه طلاق به ثبت رسیده و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل با کاهش 21/7 درصدی همراه است.
مدیرکل ثبت احوال استان قزوین می‌گوید: تعداد 14 هزار و 277 واقعه ولادت در سال 1401 به ثبت رسیده که نسبت به سال قبل به میزان ۵٫۸ درصد کاهش داشته است.
افسری در پایان یادآور می‌شود: از مجموع نوزاد متولد شده، هفت هزار و 367 مورد ولادت پسر و 6 هزار و 910 مورد ولادت دختر به ثبت رسیده است.
آمارهای اعلام شده توسط کارشناسان مبیّن این موضوع است که وضعیت استان قزوین بهتر از سایر استان‌های کشور نبوده و به نظر می‌رسد کاهش آمارهای ولادت و ازدواج در این استان تهدید جدی برای جمعیت آن و پیری جامعه باشد که می‌طلبد سیاست‌های جدی‌تری برای عبور از این پیچ باید اتخاذ شود.
جامعه پویاتر و خلاق‌تر نیازمند ساختار جمعیتی جوانتر است
صالح قاسمی اظهار می‌کند: قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده دارای 73 ماده بوده و در راستای سیاست‌های کلی جمعیت است.
وی با اشاره به سیاست‌های طرح جوانی جمعیت می‌افزاید: رویکرد این طرح به منظور حمایت از خانواده، ازدواج و فرزندآوری بوده و حمایت‌های اقتصادی بیشتر از مؤلفه‌های دیگر مورد نظر است.
دبیر مرکز مطالعات رهبردی جمعیت می‌گوید: این قانون قابل دفاع بوده و علی‌رغم مشکلاتی که دارد، تنها قانون در دسترس در حوزه خانواده و جمعیت است و آن را لازم‌الاجرا می‌دانیم.
قاسمی عنوان می‌کند: هر کشوری که ساختار جمعیتی جوانتر، پویاتر، خلاق‌تر و نیروی انسانی بهتری در حوزه اقتصاد، سیاسی و امنیتی، اجتماعی و فرهنگی و نهاد خانواده داشته باشد، کشور قدرتمندتری خواهد بود.
وی اذعان می‌کند: براساس مطالعه صورت گرفته در سال 2020 و رتبه‌بندی کشورهای دنیا از نظر قدرت ملی، کشورهایی رتبه بالا کسب کردند که از ساختارهای جمعیتی جوان‌تری برخودار بودند.
این مسئول می‌گوید: اگر به فکر اقتصاد، قدرت امنیتی، نظامی و سیاسی، ساختار قدرتمند اجتماعی و تعاملات فرهنگی هستیم باید بر ساختارهای جمعیتی تمرکز کنیم که تحقق این امر دستاوردهای قابل توجهی را برای جامعه به همراه خواهد داشت.
قاسمی یادآور می‌شود: موفقیت در دنیا شامل سیاست‌هایی بوده که دارای دو بال راهبرد مشوّق‌های اقتصادی، فرهنگ‌سازی و تغییر ارزش‌های اجتماعی و اصلاح نگرش‌های آن است.
شاخص‌های جمعیت نگران‌کننده است
وی ادامه می‌دهد: دو راهبرد اقتصادی و فرهنگی باید همزمان پیش بروند و قانون جوانی جمعیت برای تحقق سیاست‌های جمعیتی بسیار لازم بوده اما کافی نیست و نیازمند پیوست فرهنگی و رسانه‌ای است.
دبیر مرکز مطالعات رهبردی جمعیت تصریح می‌کند: امروز شاخص‌های جمعیت شناسی کشور رکودهای حداقلی و نرخ جمعیت، رشد جمعیت 0/6 درصدی به عنوان کمترین میزان در طول تاریخ کشور را ثبت کردند که پیش‌بینی می‌شود این روند در سال 1415 به صفر درصد برسد و از سال 1420 نرخ رشد جمعیت، منفی شود.
قاسمی می‌گوید: نرخ باروَری 1/6 درصد فرزند به ازای هر زن به عنوان پایین‌تر حد ثبت شده در ایران و تمام دنیای اسلام از یک سو، جمعیت سالمندی 12 درصدی که تا دو دهه آینده به 30 درصد می‌رسد و با سونامی سالمندی روبه‌رو خواهیم شد از سوی دیگر بسیاری از ساختارهای کشور را به هم می‌ریزد.
وی اضافه می‌کند: آمار قابل توجه سالانه سقط جنین به میزان370 الی530 هزار و ناباروری بالای 20 درصد که میزان ناباروری اولیه و ثانویه در ایران را در بالاترین حد خود ثبت می‌کند، شاخص‌های نگران کننده در حوزه جمعیت است.
این مسئول اضافه می‌کند: جمعیت مطلوب این است که نباید نرخ رشد منفی شود، البته با روند کنونی در حال کاهش است؛ نرخ رشد حدود یک درصد علاوه بر نرخ باروری بالای دو و نیم فرزند به ازای هر زن، شرایط مطلوبی است و چنین حالتی به شرط الگوی رایج چهار فرزندآوری محقق می‌شود.
قاسمی با اشاره به تأثیر الگوی چهارفرزندی در جامعه مطرح می‌کند: چهارفرزندی الگویی کاملا مشهور در دنیا بوده و شاخص‌های جمعیتی را ارتقاء می‌دهد و کشور را از لبه بحران می‌دهد.
فرزندآوری گامی موثر در نیازهای روانی مادر
وی می‌گوید: سالخوردگی جمعیت پیامدهای بسیاری را به ویژه در حوزه اقتصاد و مناسبات اجتماعی به همراه دارد و نیاز است جلسات اندیشه‌ورزی مهمی در این راستا برگزار شود.
این مسئول تصریح می‌کند: پدیده رکود اقتصادی از مهم‌ترین پیامدهای سالخوردگی جمعیت خواهد بود؛ برای موفقیت قانون جوانی جمعیت نیازمند پیوست فرهنگی و رسانه‌ای هستیم زیرا اگر به موقع اقدام نکنیم امکان از دست رفتن پنجره جمعیتی و فرصت طلایی جبران شاخص‌های جمعیتی ایجاد می‌شود و پنج الی 6 سال آینده جزو سال‌های تعیین کننده در این حوزه است.
بررسی چرایی اجرای طرح جوانی جمعیت از نگاه روانشناسی می‌تواند افق جدیدی را به ما نشان دهد تا بتوان تصمیمات بهتری در راستای جمعیت و فرزندآوری تدبیر کرد.
نورا خوش‌چین گُل می‌افزاید: یکی از نیازهای روانی بانوان روحیه پرورش دهندگی آنها است و ایفای نقش مادری می‌تواند این نیازها را تأمین کند و احساس امنیت و پیشرفت به زن بدهد.
وی می‌افزاید: جمعیت به ویژه جمعیت جوان و کارآمد از نظر سیاسی برای کشورها، منشا قدرتمندی و یکی از عوامل توسعه محسوب می‌شود و مواجهه یک کشور با کاهش جمعیت به معنی کاهش توانمندی و قدرت سیاسی است.
متخصص روانشناسی عنوان می‌کند: از نظر جامع شناسی بر هم خوردن توازن هرم جمعیت و کاهش موالید، افزایش جمعیت سالمندی را به همراه دارد که چنین شرایطی فشار زیادی را بر منابع اقتصادی و اجتماعی کشور وارد می‌کند و به همین دلیل کشورها تمایل به جوانی جمعیت دارند.
خوش‌چین گُل با اشاره به تأثیر اجرای طرح جوانی جمعیت بر خانواده تصریح می‌کند: خانواده کانون اصلی جامعه بوده و ایفای نقش مادری، محورِ پایدار این کانون محسوب می‌شود؛ نقش مادری به معنای فرزندآوری و مراقبت از آن در رشد خانواده تأثیرگذار است و به واسطه مسئولیت بزرگ که بر عهده مادر واگذار شده، بر تأمین نیاز غریزی یک زن کمک می‌کند.
کاهش آمار خودکشی در خانواده‌های پرجمعیت
وی ادامه می‌دهد: طرح جوانی جمعیت نخستین سند اجرایی حمایت از خانواده در کشور بوده که از سال 1400 تأیید و تصویب شده است، نهادهای متولی برای اجرای آن فعالیت می‌کنند.
این متخصص می‌گوید: به منظور پیشگیری از آسیب‌های روانی برای فرزندان در خانواده، پیشنهاد می‌کنم حاکمیت قانونی و دیدگاه مثبتی نسبت به ازدواج داشته و قبل از تشکیل زندگی توسط زوجین، آنها را به گذراندن دوره‌ها تشویق کند.
خوش‌چین گَل بیان می‌کند: ازدواج پایدار لازمه جوانی جمعیت کشور و افزایش فرزندآوری در مرحله نخست و در مرحله بعد ایجاد خانواده با کارکرد سالم بوده و تحقق این امر نیازمند آگاهی روحی و روانی زن و مرد قبل از ازدواج است.
وی با اشاره به تبعات منفی عدم اجرای طرح جوانی جمعیت اظهار می‌کند: متضرر شدن کیان خانواده و متزلزل شدن خانواده در صورت عدم وجود فرزند از جمله این عوامل است.
متخصص رواشناسی می‌گوید: پژوهش‌ها نشان می‌دهد، آمار خودکشی در خانواده‌های دارای فرزند بیشتر کمتر است و اگر برای جمعیت جوان کشور تدبیری اندیشیده نشود در آینده سایر اعضای خانواده و بستگان مانند خواهر، برادار و دایی دیگر معنایی ندارد، زیرا انسان موجودی اجتماعی است وبا افزایش جمعیت و روابط بین میزان افسردگی و تنش کاهش می‌یابد.
خوش‌چین گَل تصریح می‌کند: تبعات عدم رشد جمعیت جوانی علاوه بر بار منفی اقتصادی و اجتماعی معضلات دیگری مانند نابودی کشور و در معرض خطرجدی قرار گرفتن زیست بوم را به همراه دارد.
وی با اشاره به تغییر نگرش و توجه افراد به «فرزند کمتر زندگی بهتر» می‌گوید: یکی از ترس‌های شایعی که در بین خانواده‌ها وجود دارد این است که برخی افراد دوران کودکی خوبی نداشته و از نظر عاطفی هیجان مورد غفلت واقع شده و با چنین روشی رشد یافتند؛ این عامل ترس ازفرزنددارشدن در آنها را به وجود آورده است.
افسردگی و سندروم آشیانه خالی معضلی در خانواده‌های تک فرزندی
متخصص رواشناسی ابراز می‌کند: دسته‌ای از زوجین نیز به دلیل اضطراب بنیادین، در این جهان احساس ناامنی کرده و به دنبال نکات و اخبار منفی هستند که در صورت عدم جدی نگرفتن آن، آسیب‌های مختلفی مانند افسردگی در دختران و پسران جوان را دربردارد.
خوش‌چین گُل اظهار می‌کند: ویژگی‌های شخصیتی افراد اعم از پسر و دختر باید قبل از ازدواج بررسی شود زیرا بسیاری از اختلالات شخصیتی و روحی و روانی، مشکلات بعد از ازدواج را رقم می‌زند.
وی می‌افزاید: فرهنگ سازی و تبلیغ اشتباه درباره ارزشمندی زن و ایفای نقش مادری از موضوعات دیگر در حوزه جمعیت است؛ در جامعه کنونی نگرش منفی با عنوان فرد عقب‌مانده نسبت زنان خانه‌دار وجود دارد و همین این فرهنگ موجب شد فاصله گرفتن بانوان از رسالت اصلی خود شده است، باید رسالت زن برای جامعه تبیین شود.
متخصص رواشناسی یادآور می‌شود: آماده کردن زیرساخت‌های افزایش جمعیت اعم از امکانات تحصیلی، شغلی، معیشتی، برنامه‌ریزی برای ازدواج آسان را باید در نظر داشت تا به واسطه آن و زمانی که خانواده تشکیل می‌شود فرزند بتواند برای جامعه موثر باشد.
خوش‌چین گُل با اشاره به آثار سوء تک فرزندی می‌گوید: یکی از مشکلات تک فرزندی سندروم آشیانه خالی بوده و خانواده‌های تک فرزندی بعد از فرزند، دچار نوعی سندروم آشیانه و افسردگی و پوچی می‌شوند.
وی اضافه می‌کند: چند فرزندی تک کاهش وابستگی والدین به فرزندان را به همراه دارد زیرا تک فرزندی باعث وابستگی والدین نسبت به فرزند می‌شود و نتظاراتی را برای سال‌های بعدی زندگی رقم می‌زند.
این متخصص یادآور می‌شود: خانواده‌های دارای تک فرزند حل مسئله خوبی نخواهند داشت و به لحاظ شخصیتی به سمت اختلالات مختلف خواهند رفت که تمام این موارد آسیب‌های روانی برای جامعه را رقم می‌زند.
خوش‌چین گُل با اشاره به رسالت حاکمیت از اجرای طرح جوانی جمعیت ابراز می‌کند: عملکردها در حوزه تصویب قانون مناسب بوده اما در حیطه اجرا با چالش برخورد کردیم و از نظر مدیریتی نگرش همسو و یکسانی برای اجرای قانون نبوده است.
خانواده مهم‌ترین نهاد یک جامعه است که اگر مهم در نظر گرفته نشود کلیت یک اجتماع از بین می‌رود؛ طرح حمایت از خانواده می‌تواند این اهمیت را در تمام دستگاه‌های حاکمیتی به شکل یک قانون تثبیت کند تا حمایت از خانواده در حد شعار و لفظ باقی نماند.
ارسال دیدگاه