یلدای نصف‌جهان شبی پر از سنت‌ها و شادمانی
شب یلدا، بلندترین شب سال، در اصفهان با آداب و رسوم خاصی مانند چله‌گشون، حاجی فیروزخوانی و سفره‌های یلدایی همراه است. این آئین‌ها، علاوه بر حفظ سنت‌های کهن، فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی و یادآوری ارزش‌های فرهنگی محسوب می‌شوند.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از پایگاه خبری تحلیلی «صاحب نیوز»؛ شب یلدا یا همان شب چله، یکی از مهم‌ترین آیین‌های فرهنگی ایرانیان است که در هر منطقه از کشور با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود. در اصفهان، این شب بیش از یک دورهمی خانوادگی است و ریشه در سنت‌ها و باورهای کهن مردمان این دیار دارد. از آیین‌هایی مانند چله‌گشون برای عروس‌های تازه‌وارد گرفته تا حاجی فیروزخوانی و سفره‌هایی مملو از خوراکی‌های خاص محلی، همه نشان‌دهنده غنای فرهنگی این منطقه است. هرکدام از این رسوم، نه‌تنها بهانه‌ای برای شادی و دورهمی بلکه بستری برای حفظ و انتقال فرهنگ غنی اصفهان به نسل‌های آینده هستند. در این گزارش، به معرفی برخی از این آداب پرداخته و از دیدگاه کارشناسان برای درک بهتر این رسوم بهره می‌گیریم.
چله‌گشون: آیینی برای عروس‌های تازه‌وارد
چله‌گشون یکی از رسوم کهن و زیبا در اصفهان است که بیشتر در اولین شب یلدای پس از ازدواج برگزار می‌شود. در این آیین، خانواده داماد با هدایایی ویژه به خانه عروس می‌روند و شب یلدا را در کنار خانواده او جشن می‌گیرند. این هدایا معمولاً شامل میوه‌هایی مانند هندوانه و انار، شیرینی‌های محلی نظیر گز، آجیل و گاهی طلا یا پارچه است که نمادی از محبت و احترام به عروس تازه‌وارد هستند.
زهرا احمدی، پژوهشگر فرهنگ عامه، اظهار کرد: «چله‌گشون باعث تقویت پیوندهای خانوادگی می‌شود و نشان‌دهنده آغاز یک زندگی مشترک است. این رسم، محبت و همدلی میان دو خانواده را افزایش می‌دهد و به عروس نشان می‌دهد که بخشی از خانواده داماد است.»
وی افزود: «اگرچه امروزه این آیین به‌دلیل هزینه‌های بالا کمرنگ شده، اما می‌توان با ساده‌تر برگزار کردن آن، همچنان این سنت زیبا را زنده نگه داشت. حتی یک هدیه کوچک اما باارزش معنوی می‌تواند همان پیام محبت را منتقل کند.»
احمدی تصریح کرد: «چله‌گشون تنها یک رسم نیست، بلکه فرصتی است برای گسترش دوستی‌ها و تقویت محبت در خانواده‌ها. امیدواریم این آیین با نگاه تازه‌ای احیا شود و همچنان در دل فرهنگ ایرانی پابرجا بماند.»
حاجی فیروزخوانی: شادی در محله‌های قدیمی
یکی دیگر از رسوم جذاب شب یلدا در اصفهان، حاجی فیروزخوانی است. در گذشته، گروه‌هایی از جوانان با پوشیدن لباس‌های رنگارنگ و اجرای آوازهای شاد در محله‌ها می‌چرخیدند و فضایی پر از خنده و نشاط برای مردم فراهم می‌کردند. این رسم کهن، نمادی از همبستگی اجتماعی و شادی جمعی بود که امروزه کمتر دیده می‌شود.
محسن خلیلی، مردم‌شناس، اظهار کرد: «حاجی فیروزخوانی یکی از آیین‌های پرجنب‌وجوش شب یلدا بود که باعث تقویت روابط محله‌ای می‌شد. مردم با شنیدن آوازها از خانه بیرون می‌آمدند و شب را با همسایگان جشن می‌گرفتند. این رسم نه‌تنها جنبه تفریحی داشت، بلکه به نوعی یادآور اهمیت جمع‌گرایی و شادی دسته‌جمعی بود.»
وی افزود: «متأسفانه تغییر سبک زندگی و تمایل به جشن‌های خانوادگی باعث شده این آیین کمرنگ شود. اما اگر نهادهای فرهنگی یا گروه‌های محلی بخواهند، می‌توان آن را به شکلی مدرن و مناسب برای امروز بازآفرینی کرد.»
خلیلی تصریح کرد: «حاجی فیروزخوانی فقط یک سرگرمی نبود، بلکه به مردم کمک می‌کرد تا در کنار هم احساس همبستگی بیشتری داشته باشند. احیای این رسم می‌تواند به تقویت هویت محله‌ای و بازگشت به ارزش‌های جمعی کمک کند.»
خوراکی‌های محلی: طعم یلدای اصفهانی
سفره شب یلدای اصفهانی‌ها با خوراکی‌های خاصی تزئین می‌شود که علاوه بر انار و هندوانه، شامل غذاها و شیرینی‌های محلی مانند است. این خوراکی‌ها نه‌تنها نشان‌دهنده اصالت فرهنگی مردم اصفهان هستند، بلکه طعمی فراموش‌نشدنی به این شب می‌بخشند.
سودابه کریمی، کارشناس تغذیه، اظهار کرد: «خورش ماست یکی از مهم‌ترین غذاهای شب یلدا در اصفهان است که با طعم شیرین و رنگ طلایی خود، جلوه‌ای خاص به سفره می‌دهد. این غذا علاوه بر زیبایی و طعم فوق‌العاده، به دلیل داشتن موادی مثل ماست، گوشت و زعفران، ارزش غذایی بالایی دارد و در شب‌های سرد انرژی‌بخش است.»
وی افزود: «شیرینی‌های محلی مانند گز نیز پای ثابت سفره‌های یلدایی هستند که علاوه بر خوشمزگی، نمادی از اصالت و سلیقه مردم اصفهان به شمار می‌روند. این خوراکی‌ها، به‌خصوص برای نسل‌های جوان‌تر، فرصتی برای آشنایی با فرهنگ غذایی این منطقه است.»
کریمی تصریح کرد: «احیای این فرهنگ غذایی می‌تواند نسل جوان را به سنت‌های قدیمی علاقه‌مند کند و کمک کند تا این آیین‌ها همچنان پابرجا بمانند. پیشنهاد می‌کنم خانواده‌ها از این فرصت استفاده کنند و کودکان خود را با این غذاهای اصیل آشنا سازند.»
شب یلدا در اصفهان، با آداب و رسوم متنوعی همراه است که هرکدام بیانگر اصالت فرهنگی و اهمیت روابط خانوادگی و اجتماعی در این دیار هستند. از چله‌گشون برای عروس‌های تازه‌وارد گرفته تا حاجی فیروزخوانی و خوراکی‌های محلی، همه این آیین‌ها نه‌تنها شب یلدا را به شبی فراموش‌نشدنی تبدیل می‌کنند، بلکه میراثی فرهنگی برای نسل‌های آینده به شمار می‌روند.
در حالی که برخی از این رسوم به‌دلیل تغییر سبک زندگی کمرنگ شده‌اند، اما می‌توان با نگاه تازه و استفاده از ظرفیت‌های محلی و فرهنگی، دوباره آنها را زنده کرد. حفظ این آیین‌ها تنها یک وظیفه فرهنگی نیست، بلکه راهی است برای تقویت هویت ملی و یادآوری ارزش‌های همبستگی و محبت. یلدا، فرصتی است برای بازگشت به سنت‌ها، قدردانی از فرهنگ کهن و لذت بردن از لحظاتی ناب در کنار عزیزان.
ارسال دیدگاه