ضرب و جرح و مجازات آن

پیش از بررسی شرایط وقوع، لازم است به تعریف دو واژه «ضرب» و «جرح» پرداخته شود.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ پیش از بررسی شرایط وقوع، لازم است به تعریف دو واژه «ضرب» و «جرح» پرداخته شود:

ضرب: به هرگونه صدمه یا آسیب غیرمستقیمی گفته می‌شود که با تماس فیزیکی عمدی ایجاد شده و معمولاً منجر به جراحت یا خونریزی نمی‌شود. کبودی، ورم و تغییر رنگ پوست از مصادیق ضرب هستند.

جرح: جرح نوع شدیدتر آسیب است که منجر به ایجاد بریدگی یا آسیب در بافت‌های بدن می‌گردد. این آسیب‌ها معمولاً با خونریزی یا صدمه‌های داخلی همراه هستند، مانند شکستگی، پارگی پوست یا قطعی عضو.

جرم ضرب و جرح که یک جرم مرتبط با تخصص وکیل کیفری است زمانی محقق می‌شود که یک فرد به قصد صدمه زدن، اقدام به آزار جسمی دیگری نماید و این آسیب ارتباط مستقیم با عمل وی داشته باشد.

ارکان و شرایط وقوع جرم ضرب و جرح

برای تحقق جرم ضرب و جرح، سه رکن اصلی یعنی قانونی، مادی و معنوی باید به‌طور همزمان وجود داشته باشد. در ادامه هر یک از این ارکان و شرایط ضروری آن توضیح داده خواهد شد:

1. رکن قانونی

وجود یک مبنای قانونی مشخص برای جرم ضرب و جرح، اولین شرط وقوع این جرم است.

مطابق ماده 614 قانون مجازات اسلامی، اگر آسیب ناشی از ضرب یا جرح باعث نقص عضو، بیماری دائمی، قطع حواس یا آسیب‌های مشابه گردد، مرتکب جرم مشمول مجازات مشخصی خواهد بود. همچنین بر اساس مواد مربوط به دیات، هر آسیبی که متضمن صدمه به جسم دیگری باشد، طبق قوانین ایران جرم محسوب می‌شود.

2. رکن مادی جرم ضرب و جرح

رکن مادی جرم به اعمال و رفتار فیزیکی مرتکب اشاره دارد که مستقیماً باعث وارد آوردن آسیب به قربانی می‌شود. سه شرط کلیدی در این رکن وجود دارد:

عمل فیزیکی مرتکب: هرگونه ضربه یا تماس عمدی که موجب صدمات جسمی شود، رفتار مادی این جرم محسوب می‌شود.

وجود رابطه مستقیم بین عمل و آسیب وارده: باید اثبات شود که صدمه ایجاد شده مستقیماً نتیجه عمل مرتکب بوده و هیچ عامل دیگری سبب این صدمه نشده است.

مثال: اگر فردی در یک درگیری فیزیکی با استفاده از دست یا ابزار، آسیب مستقیمی وارد کند، این رابطه اثبات می‌شود.

قابلیت مشاهده یا اثبات آسیب: صدمه باید به نحوی باشد که با مدارک مثل گزارش پزشکی قانونی یا تجویز درمان پزشکی قابل مشاهده و ارزیابی باشد.

3. رکن معنوی یا عنصر روانی جرم

برای تحقق جرم ضرب و جرح، باید انگیزه و نیت مرتکب در ارتکاب عمل او مشخص و بررسی شود. این عنصر معنوی شامل دو حالت عمدی و غیرعمدی است:

حالت عمدی: در این حالت، مرتکب با علم و اطلاع از نتیجه عمل خود، اقدام به وارد کردن آسیب کرده است. به‌عنوان مثال، ضربه زدن با چاقو یا سنگ به‌صورت برنامه‌ریزی شده، نشان‌دهنده قصد و نیت قبلی است.

حالت غیرعمدی: در مواردی که ضرب و جرح ناشی از بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا اقدامات غیرعمدی باشد، عنصر معنوی جرم به غیرعمدی بودن تغییر می‌کند.

تفاوت شرایط وقوع جرم ضرب و جرح عمدی و غیرعمدی

یکی از نکات مهم در جرم ضرب و جرح این است که شرایط وقوع آن می‌تواند بر اساس عمدی یا غیرعمدی بودن متفاوت باشد:

در جرم عمدی، عنصر روانی یعنی قصد قبلی برای وارد کردن صدمه، شرط اساسی برای اثبات جرم است.

در جرم غیرعمدی، باید بی‌احتیاطی، رفتار غیرمسئولانه یا کوتاهی مرتکب در انجام وظایف قانونی بررسی شده و ثابت شود.

مجازات‌های قانونی

مجازات این جرم بر اساس شرایط وقوع آن و شدت آسیب تعیین می‌شود:

در موارد عمدی طبق ماده 614 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به حبس تعزیری و پرداخت دیه محکوم می‌شود.

در موارد غیرعمدی، مرتکب ممکن است صرفاً ملزم به پرداخت دیه شود، مگر اینکه بی‌مبالاتی او قابل انکار نباشد.

مشاوره حقوقی در زمینه جرم ضرب و جرح

اگر قربانی یا متهم به جرم ضرب و جرح شده‌اید، دریافت مشاوره از یک وکیل خوب در شیراز می‌تواند کلید موفقیت در پرونده شما باشد. وکیل با جمع‌آوری شواهد، تحلیل اسناد و مدارک و شناسایی عناصر ضروری جرم، می‌تواند به شما در دفاع از حقوقتان کمک کند.

مجازات ضرب و جرح بر اساس نوع و شدت آسیب

جرم ضرب و جرح یکی از مصادیق بارز جرایم علیه تمامیت جسمانی محسوب می‌شود و بر اساس شدت و نوع آسیبی که وارد شده است، قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی انواع مجازات‌های مختلفی را برای آن تعیین کرده است. این جرم ممکن است در حالت عمدی یا غیرعمدی رخ دهد و بسته به نوع جراحات وارده و شرایط وقوع، مجازات‌های از جمله قصاص، دیه، حبس یا تعزیر برای مرتکب در نظر گرفته شده است. در این مقاله می‌خواهیم به طور دقیق «مجازات ضرب و جرح بر اساس نوع و شدت آسیب‌» را بر اساس قوانین کیفری ایران بررسی کنیم.

انواع جراحات و مجازات مرتبط در قانون مجازات اسلامی

بر اساس ماده 709 قانون مجازات اسلامی، میزان دیه و مجازات برای ضرب و جرح به نوع و عمق جراحت بستگی دارد. میزان دیه به طور دقیق تعریف شده و به شرح زیر دسته‌بندی می‌شود:

1. حارصه (خراش روی پوست):

جراحت سطحی و بدون خونریزی.

دیه: یک صدم دیه کامل

2. دامیه (جراحت همراه با خونریزی):

جراحت فقط وارد گوشت شده و با خونریزی همراه است.

دیه: دو صدم دیه کامل

3. متلاحمه (زخم عمیق):

زخم به بافت عمقی پوست نفوذ می‌کند اما به لایه روی استخوان نمی‌رسد.

دیه: سه صدم دیه کامل

4. سمحاق (زخم تا لایه نازک روی استخوان):

جراحتی که باعث بریدگی گوشت و آسیب به نازک‌ترین لایه روی استخوان می‌شود.

دیه: چهار صدم دیه کامل

5. موضحه (آسیب رسیدن به استخوان):

جراحتی که پوست روی استخوان را کاملاً کنار زده و استخوان به وضوح نمایان شده باشد.

دیه: پنج صدم دیه کامل

6. هاشمه (شکستگی استخوان):

آسیب همراه با شکستگی استخوان.

دیه: ده صدم دیه کامل

7. مُنَقِّله (جا به‌جا کردن شکستگی استخوان):

صدمه شدید که باعث شکستگی یا دررفتگی استخوان شده و درمان آن با جا به‌جا کردن استخوان همراه باشد.

دیه: پانزده صدم دیه کامل

8. مامومه (جراحت به کیسه مغز):

جراحت به حدی شدید که به کیسه مغز نفوذ کند اما آن را پاره نکند.

دیه: یک سوم دیه کامل

9. دامغه (پاره شدن کیسه مغز):

جراحتی که موجب پارگی کیسه مغز شود.

دیه: یک سوم دیه کامل + ارش مربوط به پارگی کیسه مغز

نکته مهم:

میزان دیه براساس نفوذ جراحت تعیین می‌شود و ابعاد (طول و عرض) آن تأثیری بر مقدار دیه ندارد. همچنین این تقسیم‌بندی مخصوص جراحات وارد شده به سر و صورت است، اما ماده 710 قانون مجازات بیان می‌کند که برای جراحات سایر اعضای بدن، دیه بر اساس دیه همان عضو محاسبه می‌شود.

مجازات ضرب و جرح عمدی

ضرب و جرح عمدی یکی از مهم‌ترین مصادیق جنایات جسمانی است که مجازات آن در ماده 614 قانون مجازات اسلامی آمده است. این ماده تأکید دارد:

«هرکس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی، یا باعث بروز بیماری دائمی، فقدان یا نقص حواس و منافع، یا زوال عقل گردد، در مواردی که قصاص ممکن نباشد، مرتکب به 2 تا 5 سال حبس تعزیری و پرداخت دیه محکوم خواهد شد.»

موارد اصلی مجازات در ضرب و جرح عمدی:

1. قصاص:

اگر شرایط قصاص عضو وجود داشته باشد، مرتکب به پرداخت قصاص محکوم خواهد شد.

2. دیه:

در صورتی که شرایط اجرای قصاص فراهم نباشد یا امکان آن وجود نداشته باشد، پرداخت دیه کامل یا مقدار تعیین‌شده الزامی است.

3. تعزیر:

در مواردی که اقدام مرتکب باعث ایجاد اخلال در نظم و امنیت عمومی یا بیم تجری دیگران شود، علاوه بر دیه، مرتکب به 2 تا 5 سال حبس تعزیری محکوم خواهد شد.

4. جرم با استفاده از اسلحه یا چاقو:

اگر جرح به وسیله ابزارهایی نظیر چاقو یا اسلحه انجام شود، حتی اگر جراحت به نقص عضو منجر نشود، مجازات حبس 3 ماه تا 1 سال برای مرتکب تعیین شده است.

مشارکت در نزاع دسته‌جمعی

ماده 615 قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند:

«چنانچه نزاع گروهی به ضرب و جرح منجر شود، هر یک از شرکت‌کنندگان که در جرح یا قتل نقش داشته باشند، مسئول بوده و به نسبت جرم خود به مجازات (دیه یا حبس) محکوم خواهند شد.»

در این نوع جرایم، حبس 3 ماه تا 1 سال برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته شده است، حتی اگر نقش دقیق هر فرد مشخص نباشد.